Πολλά παιδιά με ΔΕΠΥ εμφανίζουν ενδείξεις της διαταραχής πριν φτάσουν στη σχολική ηλικία. Αλλά, είναι ήδη στο σχολείο, και δυσκολεύονται να ανταποκριθούν στις προσδοκίες για τα παιδιά της τάξης τους, όταν τα περισσότερα παραπέμπονται για διάγνωση.

Η ΔΕΠΥ είναι ένα από τα πρώτα πράγματα που υποψιαζόμαστε όταν η συμπεριφορά ενός παιδιού στην τάξη ή η επίδοσή του στις ασκήσεις είναι προβληματική. Ένα παιδί που δεν μπορεί να μείνει ακίνητο, που πετάγεται στην τάξη χωρίς να σηκώσει το χέρι του, που δεν τελειώνει την άσκησή του, που φαίνεται να ονειροπολεί όταν ο δάσκαλος δίνει οδηγίες – αυτά είναι κάποια από τα γνωστά συμπτώματα της ΔΕΠΥ.

Αλλά, αυτές είναι επίσης συμπεριφορές που μπορεί να είναι το αποτέλεσμα άλλων παραγόντων, από το άγχος και το τραύμα, μέχρι το να είναι απλώς το μικρότερο από τα περισσότερα παιδιά στην τάξη και, ως εκ τούτου, λίγο λιγότερο ώριμο.

Γι’ αυτό είναι σημαντικό τόσο οι εκπαιδευτικοί όσο και οι γονείς να γνωρίζουν πώς μοιάζει η ΔΕΠΥ στην τάξη και πώς μπορεί να συγχέεται με άλλα πράγματα που θα μπορούσαν να επηρεάζουν τη συμπεριφορά ενός παιδιού.

Συμπτώματα της ΔΕΠΥ

Υπάρχουν τρία είδη συμπεριφοράς που εμπλέκονται στη ΔΕΠΥ: η απροσεξία, η υπερκινητικότητα και η παρορμητικότητα. Φυσικά, όλα τα μικρά παιδιά περιστασιακά δυσκολεύονται να δώσουν προσοχή στους δασκάλους και τους γονείς, να παραμείνουν στις θέσεις τους και να περιμένουν τη σειρά τους. Τα παιδιά θα πρέπει να διαγιγνώσκονται με ΔΕΠΥ μόνο εάν η συμπεριφορά τους είναι πολύ πιο ακραία σε αυτούς τους τομείς από ό,τι σε άλλα παιδιά της ηλικίας τους.

Αυτά τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ χωρίζονται σε δύο ομάδες – απροσεξία και υπερκινητικότητα-παρορμητικότητα. Μερικά παιδιά εμφανίζουν κυρίως απροσεξία και άλλα κυρίως υπερκινητικότητα-παρορμητικότητα. Αλλά, η πλειοψηφία των ατόμων με ΔΕΠΥ έχει έναν συνδυασμό και των δύο, γεγονός που μπορεί να τους δυσκολέψει πολύ να λειτουργήσουν στο σχολείο. Ακολουθούν συμπεριφορές που μπορεί να παρατηρήσετε στο σχολείο σε αυτές τις δύο κατηγορίες.

Συμπτώματα απροσεξίας στη ΔΕΠΥ

• Κάνει λάθη απροσεξίας στις σχολικές ασκήσεις, παραβλέπει λεπτομέρειες
• Αποσπάται εύκολα η προσοχή του
• Δυσκολεύεται να ακολουθήσει οδηγίες
• Δεν φαίνεται να ακούει όταν του μιλάνε πρόσωπο με πρόσωπο
• Δυσκολεύεται να οργανώσει τις ασκήσεις και τα υπάρχοντά του
• Συχνά δεν ολοκληρώνει τις ασκήσεις στο σχολείο ή έχει δυσκολία (δεν ολοκληρώνει) με το “συμμάζεμα” στην τάξη (π.χ., να βάλει τα βιβλία στην τσάντα του, να “φτιάξει” το θρανίο του)
• Συχνά αποφεύγει τις ασκήσεις που απαιτούν συνεχή πνευματική προσπάθεια, συμπεριλαμβανομένης της εκτέλεσης των ασκήσεων για το σπίτι
• Συχνά χάνει τις εργασίες για το σπίτι, τα βιβλία του, το μπουφάν του, το σακίδιο της πλάτης, τον αθλητικό εξοπλισμό του.

Συμπτώματα υπερκινητικότητας ή παρορμητικότητας στη ΔΕΠΥ

• Συχνά νευριάζει ή στριφογυρίζει
• Δυσκολεύεται να μείνει στη θέση του
• Τρέχει και σκαρφαλώνει όπου δεν πρέπει
• Δυσκολεύεται να παίξει ήσυχα
• Είναι εξαιρετικά ανυπόμονο, δεν μπορεί να περιμένει τη σειρά του
• Φαίνεται πάντα να είναι “εν κινήσει” ή “κινείται σαν μηχανή”
• Μιλάει υπερβολικά
• Δίνει γρήγορα απαντήσεις πριν ολοκληρωθεί μια ερώτηση
• Διακόπτει ή παρεμβαίνει σε συζητήσεις, δραστηριότητες, υπάρχοντα άλλων.

Σοβαρή διαταραχή

Είναι σημαντικό να έχετε κατά νου ότι δεν έχουν ΔΕΠΥ όλα τα παιδιά με υψηλή ενέργεια ή όλα τα παρορμητικά παιδιά. Τα παιδιά διαγιγνώσκονται με ΔΕΠΥ μόνο εάν εμφανίζουν αυτά τα συμπτώματα τόσο συχνά που προκαλούν πραγματική δυσκολία σε τουλάχιστον δύο περιβάλλοντα – δηλαδή, στο σχολείο και στο σπίτι. Και το μοτίβο που τους προκαλεί σοβαρή διαταραχή πρέπει να επιμένει για τουλάχιστον 6 μήνες.

Η ηλικία έχει σημασία

Είναι επίσης σημαντικό, όταν εξετάζουμε τη συμπεριφορά ενός παιδιού, να τη συγκρίνουμε με άλλα παιδιά της ίδιας ηλικίας – όχι με το εύρος των παιδιών στην τάξη του. Μέσα σε οποιαδήποτε δεδομένη τάξη, οι ηλικίες των παιδιών μπορεί να διαφέρουν σχεδόν κατά ένα έτος, και ένα έτος μπορεί να κάνει μεγάλη διαφορά στην ικανότητα ενός παιδιού να αυτορρυθμίζεται.

Αρκετές μελέτες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι τα παιδιά τα οποία είναι τα μικρότερα στην τάξη τους διαγιγνώσκονται δυσανάλογα με ΔΕΠΥ. Μια μελέτη στο Μίσιγκαν διαπίστωσε ότι τα παιδιά νηπιαγωγείου που είναι τα μικρότερα στην τάξη τους έχουν 60% περισσότερες πιθανότητες να διαγνωστούν με ΔΕΠΥ από τα μεγαλύτερα στην τάξη τους. Και αυτό δεν επηρεάζει μόνο τα παιδιά του νηπιαγωγείου: Μια μελέτη στη Βόρεια Καρολίνα διαπίστωσε ότι στην πέμπτη και όγδοη τάξη, τα μικρότερα παιδιά είχαν σχεδόν διπλάσιες πιθανότητες από τα μεγαλύτερα να τους συνταγογραφηθεί φαρμακευτική αγωγή για τη ΔΕΠΥ.

Άλλες αιτίες

Όταν τα παιδιά εμφανίζουν συμπεριφορές που συνδέουμε με τη ΔΕΠΥ, είναι σημαντικό να έχουμε κατά νου ότι θα μπορούσαν να προκληθούν από άλλους υποκείμενους παράγοντες. Ένα παιδί που είναι απρόσεκτο θα μπορούσε να αποσπαστεί από χρόνιο άγχος, από μια ανησυχητική ή επώδυνη κατάσταση στο σπίτι ή επειδή δέχεται εκφοβισμό στην παιδική χαρά. Αυτά είναι όλα πράγματα για τα οποία ένα παιδί μπορεί να ντρέπεται και να καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια να τα κρατήσει μυστικά.

Ένα άλλο πράγμα που τα παιδιά συχνά κρύβουν είναι οι αδιάγνωστες μαθησιακές διαταραχές. Εάν ένα παιδί κινείται νευρικά όταν υποτίθεται ότι πρέπει να διαβάζει, μπορεί η δυσλεξία να του προκαλεί μεγάλη απογοήτευση. Κι αν πεταχτεί βιαστικά από την καρέκλα του, θα μπορούσε να οφείλεται στο ότι ντρέπεται και στο ότι δεν φαίνεται να είναι σε θέση να κάνει αυτό που μπορούν να κάνουν τα άλλα παιδιά και σκοπεύει να το κρύψει.

Τα κορίτσια είναι διαφορετικά

Το στερεότυπο της ΔΕΠΥ είναι ότι τα αγόρια διαταράσσουν την τάξη, πηδώντας από τις θέσεις τους, ανακατεύοντας στις δουλειές των άλλων παιδιών ή δίνοντας γρήγορες απαντήσεις χωρίς να σηκώσουν το χέρι τους. Αλλά, και τα κορίτσια εμφανίζουν ΔΕΠΥ, και τείνουν να διαγιγνώσκονται πολύ αργότερα επειδή τα συμπτώματά τους είναι πιο ανεπαίσθητα.

Περισσότερα από αυτά έχουν μόνο τα συμπτώματα της απροσεξίας στη ΔΕΠΥ, και θεωρούνται ονειροπόλα ή ζαλισμένα. Αν έχουν τα συμπτώματα της υπερκινητικότητας-παρορμητικότητας, είναι πιο πιθανό να θεωρηθούν πιεστικά, υπερ-ομιλητικά ή υπερβολικά συναισθηματικά. Τα παρορμητικά κορίτσια μπορεί να δυσκολεύονται με τις κοινωνικές δεξιότητες και δυσκολεύονται να κάνουν φίλους και να τους διατηρήσουν.

Αλλά, ένας σημαντικός λόγος που πολλά κορίτσια δεν διαγιγνώσκονται είναι ότι εξαντλούνται για να αντισταθμίσουν τις αδυναμίες τους και να κρύψουν την αμηχανία τους που μένουν πίσω, χάνουν πράγματα και νιώθουν ότι δεν έχουν ιδέα. Η αυξανόμενη επίγνωση, καθώς μεγαλώνουν, ότι πρέπει να εργαστούν πολύ πιο σκληρά από τους συνομηλίκους τους χωρίς ΔΕΠΥ για να πετύχουν το ίδιο πράγμα είναι πολύ επιζήμια για την αυτοεκτίμησή τους. Τα κορίτσια που είναι χρόνια αυστηρά με τον εαυτό τους για τα λάθη τους μπορεί να παλεύουν με σκέψεις ότι είναι ηλίθια ή πληγωμένα.

Μετάφραση και προσαρμογή από την αγγλική στην ελληνική γλώσσα του πρωτότυπου άρθρου το οποίο μπορεί να βρεθεί εδώ: ADHD in the Classroom, Teaching Students with ADHD – Child Mind Institute