Τι είναι το φαινόμενο Μότσαρτ;
Η μουσική και οι ευεργετικές της επιδράσεις είναι γνωστές, αλλά γνωρίζατε ότι μας κάνει πιο έξυπνους; Αυτό τουλάχιστον έχει ισχυριστεί μια έρευνα στις αρχές της δεκαετίας του 90, το φαινόμενο Μότσαρτ (Motzart effect). Την ιδέα του ονόματος την είχε ο Γάλλος ερευνητής Alfred A. Tomatis ο οποίος στο βιβλίο του “Pourquoi Mozart?” αναφέρει πως συνήθιζε να ακούει Μότσαρτ για να «επαναπρογραμματίσει» την ακοή. Θεωρούσε πως η ακρόαση μουσικής σε διαφοροποιημένες συχνότητες βοηθούσε την ακοή και συνέβαλλε στη βελτίωση της διαδικασίας της ίασης και της ανάπτυξης του εγκεφάλου.
Πειράματα
Το 1993 οι ερευνητές Rauscher, Shaw και Ky διερεύνησαν την μουσική του Μότσαρτ στο χώρο και τα αποτελέσματα, τα δημοσίευσαν στο περιοδικό Nature. Οι συμμετέχοντες έπρεπε να ακούσουν μία σονάτα του Mozart, επαναλαμβανόμενη χαλαρωτική μουσική και σιωπή. Μετά υποβλήθηκαν σε τρία καθιερωμένα τεστ σχετικά με την χωρική λογική. Ο μέσος όρος αποτελεσμάτων σε κατάσταση μουσικής Μότσαρτ ήταν 57, 56, σε κατάσταση χαλάρωσης 54, 61 και σε κατάσταση σιγής 54. Για να γίνουν πιο σαφή τα αποτελέσματα, οι ερευνητές μετέτρεψαν τα νούμερα αυτά σε βαθμούς IQ, έτσι οι μέσοι όροι μετετράπησαν σε 119, 111 και 110 αντίστοιχα. Αυτό δείχνει ξεκάθαρα ότι στο άκουσμα της μουσικής του Μότσαρτ, οι συμμετέχοντες έγιναν πιο αποδοτικοί κατά 8 και 9 μονάδες. Βέβαια κανένας δεν είχε επίδραση που επεκτείνονταν πέρα από την περίοδο των 15 λεπτών κατά την οποία δοκιμάστηκαν.
Το δημοφιλές φαινόμενο Μότσαρτ
Μολονότι τα αποτελέσματα των παραπάνω ερευνών δεν εξέτασαν απευθείας το IQ των συμμετεχόντων, σύντομα συνδέθηκαν με αύξηση του IQ. Όλα άρχισαν από ένα άρθρο του Alex Ross στο New York Times γράφοντας: “οι ερευνητές Rauscher and Shaw έχουν αποφασίσει, ότι το να ακούτε τον Μότσαρτ σας κάνει πραγματικά πιο έξυπνους”. Επίσης το παρουσίασε ως το τελευταίο αποδεικτικό στοιχείο για το οποίο ο Μότσαρτ εκθρόνισε τον Μπετόβεν από τον τίτλο του μεγαλύτερου συνθέτη του κόσμου. Το 1997 σε ένα άλλο άρθρο στην Boston Globe σημειώθηκε ότι τα αποτελέσματα των ερευνών εντόπισαν σε παιδιά τριών και τεσσάρων ετών αύξηση 30% χωροχρονικής συλλογιστικής. Τα συγκεκριμένα παιδιά είχαν λάβει οκτώ μήνες ιδιωτικών μαθημάτων πιάνου. Αντίθετα παιδιά μετά από μαθήματα υπολογιστών και τραγουδιού δεν είχαν ανάλογη βελτίωση.
Οφέλη για την υγεία
Ο Campbell έγραψε βιβλίο ‘The Mozart Effect For Children’ και δημιούργησε σχετικά προϊόντα, όπως συλλογές μουσικής. Με αυτά ήθελε μέσα από το φαινόμενο Μότσαρτ να ενισχύσει τη «βαθιά ξεκούραση και την αναζωογόνηση», τη «νοημοσύνη και τη μάθηση» και τη «δημιουργικότητα και φαντασία». Η μουσική του Μότσαρτ συντελεί στη μείωση του στρες, της κατάθλιψης ή του άγχους. Προκαλεί χαλάρωση ή ύπνο, ενεργοποίηση του σώματος. και βελτίωση της μνήμης. Καινοτόμες και πειραματικές χρήσεις της μουσικής και του ήχου μπορούν να βελτιώσουν τις διαταραχές ακρόασης, τη δυσλεξία, την έλλειψη προσοχής, τον αυτισμό και άλλες ψυχικές και σωματικές διαταραχές και ασθένειες.
Αμφιβολίες γύρω από το φαινόμενο Μότσαρτ
Εκείνη την εποχή το φαινόμενο Μότσαρτ ήταν μια πολύ αμφιλεγόμενη ιδέα, επειδή ορισμένοι επιστήμονες δεν κατάφερναν να επαναλάβουν τα αποτελέσματα. Παρόλαυτα έγινε ευρέως γνωστό και ίσως το έχετε ήδη ακούσει. Ακούστηκε ότι λειτούργησε τότε, διότι στους συμμετέχοντες των πειραμάτων άρεσε η μουσική. Έτσι, το φαινόμενο Μότσαρτ δοκιμάστηκε σε αρουραίους με σημαντικά καλά αποτελέσματα. Μπορούσαν να βρουν το δρόμο τους μέσα από ένα λαβύρινθο πολύ πιο γρήγορα και χωρίς λάθη, όπως οι άλλοι αρουραίοι. Τα αποτελέσματα ήταν προσωρινά, όταν γίνονταν σε μια μελέτη και συνεργάζονταν με οποιοδήποτε είδος μουσικής, όχι μόνο με τον Μότσαρτ. Πολλοί μελετητές της ψυχολογικής κοινότητας αντιμετωπίζουν τώρα τον ισχυρισμό ότι η αναπαραγωγή κλασικής μουσικής στα παιδιά μπορεί να ενισχύσει τη νοημοσύνη τους ως «μύθο». Ο ψυχολόγος του Πανεπιστημίου Emory, Scott Lilienfeld, κατατάσσει τον φαινόμενο Μότσαρτ ως τον αριθμό έξι στο βιβλίο του 50 Great Myths of Popular Psychology .
Τελικά ισχύει;
Φυσικά, όπως είναι λογικό, ο αντίλογος δεν λείπει ποτέ. Οι διαφωνούντες με τον βαθμό επίδρασης του φαινομένου βασίζονται στην ανυπαρξία αξιόπιστων ερευνητικών δεδομένων. Η επιστημονική κοινότητα καλείται να προβεί σε περαιτέρω μελέτες καθώς το φαινόμενο Μότσαρτ ακροβατεί μεταξύ μύθου και επιστημονικού δεδομένου. Το μόνο σίγουρο είναι ότι η μουσική μπορεί να μας ταξιδέψει, να σημαδέψει διάφορες φάσεις της ζωής μας με τρόπο μαγικό που τίποτα δεν τον αντικαθιστά.
