Θαμμένη κάτω από στιβάδες παγωμένου χιονιού στο βορειότερο νησί Spitsbergen του νορβηγικού αρχιπελάγους Svalbard, μόλις 1.120 χλμ. μακριά από τον Βόρειο Πόλο, η Παγκόσμια Τράπεζα Σπόρων (Svalbard Global Seed Vault) ή «Κιβωτός των Σπόρων», φιλοξενεί στα έγκατα των εγκαταστάσεων της εκατομμύρια σπόρους για ζωτικής σημασίας τρόφιμα. Αυτοσυντηρούμενη και υψίστης ασφαλείας, η σύγχρονη αυτή κιβωτός είναι υπεύθυνη για τη διαφύλαξη περίπου ενός εκατομμυρίου δειγμάτων κάθε ποικιλίας φυτών και σιτηρών, ώστε να χρησιμοποιηθούν σε οποιαδήποτε περίπτωση παγκόσμιας καταστροφής, πολέμου, λιμού ή ασθένειας. Εύστοχα πολλοί την ονομάζουν «θησαυροφυλάκιο για την Ημέρα της Κρίσης» (Doomsday Vault).
Η Κιβωτός των Σπόρων ξεκίνησε τη λειτουργία της στις αρχές του 2008, με στόχο να βοηθήσει στη συντήρηση της βιοποικιλότητας του πλανήτη, αποτελώντας δικλίδα ανεφοδιασμού του δικτύου τραπεζών σπόρων σε όλο τον κόσμο αλλά και την ιδανικότερη πολιτική ασφαλείας για την παγκόσμια προσφορά τροφίμων. Η θέση της στο βορειότερο και πιο απομακρυσμένο σημείο της Νορβηγίας, την καθιστά απόρθητο οχυρό, καθώς το παγωμένο βουνό μέσα στο οποίο είναι εγκατεστημένη μπορεί να εξασφαλίσει ότι τα δείγματα σπόρων θα παραμείνουν στους -18 βαθμούς Κελσίου (θερμοκρασία που σύμφωνα με τους ειδικούς μπορούν να διατηρηθούν «ζωντανοί» για χιλιάδες χρόνια) ακόμη και αν, για οποιονδήποτε λόγο, διακοπεί η παροχή ηλεκτρικής ενέργειας και τα μηχανήματα τεθούν εκτός λειτουργίας. Επιπλέον, ούσα κρυμμένη βαθιά στη γη, προστατεύεται από την αύξηση της στάθμης της θάλασσας, αλλά ακόμη και από μία πυρηνική έκρηξη ή πτώση κάποιου μεγάλου μετεωρίτη.
Παρά την προσεκτική σχεδίαση και τις προφυλάξεις όμως, η κλιματική αλλαγή έχει και εδώ τις επιπτώσεις της. Με το περιμετρικό παγωμένο υπέδαφος σταδιακά να λιώνει, το 2017 χτύπησε ο πρώτος συναγερμός, καθώς το νερό που συσσωρευόταν άρχισε να παγώνει ξανά, φράζοντας την είσοδο της σήραγγας για το θησαυροφυλάκιο. Στην περίπτωση αυτή τα νέα ήταν καλά. Καμία ποικιλία σπόρων δεν υπέστη πλήγμα, επιβεβαιώνοντας την ιδιότητα της δομής να αντέχει σε εξωγενείς κρίσεις, ενώ η κυβέρνηση της Νορβηγίας διέθεσε 18 εκατομμύρια δολάρια για την αναβάθμιση της οχύρωσης της.
Ωστόσο, οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι η Κιβωτός των Σπόρων μπορεί να μην καταφέρει να διασωθεί από την κλιματική αλλαγή. Μια έκθεση σχετικά με την μεταβολή των κλιματικών συνθηκών στο αρχιπέλαγος του Svalbard που κυκλοφόρησε φέτος από το Νορβηγικό Κέντρο Κλιματικών Υπηρεσιών, αναφέρει ότι «από το 1971 έως το 2017 παρατηρήθηκε αύξηση της θερμοκρασίας κατά 3-5 βαθμούς Κελσίου […] με τη μεγαλύτερη αύξηση να παρατηρείται το χειμώνα και μικρότερη το καλοκαίρι». Επιπλέον, η μέση ετήσια θερμοκρασία του Longyearbyen, της πόλης στην οποία βρίσκεται η Κιβωτός των Σπόρων, «έχει αυξηθεί περισσότερο από τρεις φορές από το 1900 σε σχέση με τη μέση παγκόσμια αύξηση κατά τη διάρκεια αυτού του χρόνου», σύμφωνα με το CNN.
«Γνωρίζουμε ότι η αύξηση της θερμοκρασίας ήταν ταχύτατη τις τελευταίες πέντε δεκαετίες, σε παγκόσμια προοπτική», δήλωσε ο Inger Hanssen-Bauer, ένας από τους συντάκτες της μελέτης και μέλος του Νορβηγικού Μετεωρολογικού Ινστιτούτου. Οι παγετώνες του Svalbard «χάνουν περισσότερο πάγο μέσω της τήξης και αναδημιουργίας σε σχέση με την ποσότητα που συσσωρεύεται μέσω χιονοπτώσεων», αναφέρει η έκθεση, ενώ η υπερθέρμανση του των υδάτων του αρχιπελάγους παρεμποδίζει την δημιουργία παγόβουνων. Η άνοδος αυτή της θερμοκρασίας γίνεται ακόμη πιο ανησυχητική αν αναλογιστεί κανείς πως το Longyearbyen, μία από τις βορειότερες πόλεις της Γης, δεν λαμβάνει άμεσο ηλιακό φως από τα τέλη Νοεμβρίου έως τα μέσα Φεβρουαρίου.
Σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί και μια δραματική αύξηση στις βροχοπτώσεις. Με δηλώσεις του στο CNN ο Hanssen-Bauer ανέφερε ότι, ενώ το Longyearbyen δεχόταν ετησίως περίπου 7,9 ίντσες βροχής μέχρι τα τέλη του 20ου αιώνα, τα τελευταία χρόνια βίωσε καταρρακτώδεις καταιγίδες με έως και δύο ίντσες βροχής σε μια μέρα. Εκτιμάται δε ότι οι έντονες βροχοπτώσεις θα αρχίσουν να εμφανίζονται πιο συχνά, με την περιοχή να αντιμετωπίζει αύξηση από 45% έως 65% στις βροχοπτώσεις μέχρι το 2100. Η εποχή του χιονιού θα γίνει συντομότερη.
Το μέλλον σκιαγραφείται με ζοφερά χρώματα. Η μελέτη που διεξάχθηκε για το έτος 2018 από την Εθνική Ωκεανική και Ατμοσφαιρική Διοίκηση, με κέντρο ενδιαφέροντος την περιοχή της Αρκτικής, έδειξε ότι οι θερμοκρασίες του αέρα στην επιφάνεια της Αρκτικής θερμαίνονται σε ποσοστό «δύο φορές μεγαλύτερο σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο», μεταξύ άλλων ανησυχητικών αλλαγών. Σύμφωνα με τα ποικίλα σενάρια μέτριας έως υψίστης επικινδυνότητας σχετικά με τις μελλοντικές κλιματικές εκπομπές, όπως διατυπώθηκαν από τη Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος (IPCC), η ετήσια θερμοκρασία του αέρα θα αυξηθεί κατά περίπου 10 βαθμούς Κελσίου κάτω από υψηλές εκπομπές και 7 βαθμούς Κελσίου υπό μεσαίες εκπομπές. Η Αρκτική συγκαταλέγεται στις ιδιαίτερα ευάλωτες περιοχές.
«Σπάνια χρησιμοποιώ τέτοιες λέξεις, αλλά αυτό που συμβαίνει στο Svalbard είναι ακραίο», η Ellen Hambro, διευθύντρια της Νορβηγικής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος, ανέφερε σε δηλώσεις της αναφορικά με την μελέτη. Η σταδιακή υποχώρηση των πάγων έχει επιφέρει ήδη τα πρώτα δείγματα σε σπίτια και οικισμούς, με την παρουσία ρωγμών αλλά και την τάση κατεδάφισης, καθώς τα θεμέλια τους υφίστανται ανεπανόρθωτο πλήγμα. Αν τα κατάλληλα μέτρα δε ληφθούν, ίσως για την Κιβωτό των Σπόρων η Ημέρα της Κρίσης να είναι κοντά.
Πηγές
CNN Greece: https://www.cnn.gr/news/perivallon/story/170927/h-kivotos-ton-sporon-kindyneyei-apo-tin-klimatiki-allagi
The Washington Post: https://www.washingtonpost.com/climate-environment/2019/03/27/doomsday-vaults-home-is-already-altered-by-climate-change-report-says-it-could-get-worse/?utm_term=.8a312998eeaf
Bustle: https://www.bustle.com/p/the-doomsday-vault-location-is-feeling-the-effects-of-climate-change-a-new-report-says-16992077
