Πολλά αρχαία ελληνικά αγάλματα έχουν χαθεί με το πέρασμα του χρόνου. Έχουμε μάθει για αυτά μέσα από σωζόμενα κείμενα της αρχαιότητας, αλλά δεν είχαμε την ευκαιρία να τα δούμε από κοντά. Αιτία πολλές φορές ήταν οι φυσικές καταστροφές ή οι λεηλασίες τόσο στην αρχαιότητα όσο και στην σύγχρονη εποχή. Θα δούμε κάποια από τα αγάλματα που χάθηκαν μέσα στους αιώνες.
Τα χαμένα αγάλματα του Φειδία
Ο Φειδίας (490 π.Χ. -430 π.Χ.) υπήρξε Έλληνας γλύπτης, ζωγράφος και αρχιτέκτονας. Έζησε τον 5ο αιώνα π.Χ. και θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους γλύπτες της Κλασικής εποχής. Το Άγαλμα του Ολυμπίου Διός στην Ολυμπία, το οποίο φιλοτέχνησε ο Φειδίας, ήταν ένα από τα Επτά Θαύματα του αρχαίου κόσμου.
Ο Φειδίας σχεδίασε επίσης τα αγάλματα της θεάς Αθηνάς που βρίσκονταν στην Ακρόπολη, δηλαδή την Αθηνά Παρθένο, που βρισκόταν μέσα στον Παρθενώνα, και την Αθηνά Πρόμαχο, ένα κολοσσιαίο χάλκινο άγαλμα που βρισκόταν ανάμεσα στο Ερέχθειο και τα Προπύλαια. Το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς Παρθένου χάθηκε (όπως συνέβη και με το άγαλμα του Ολυμπίου Διός). Εικάζεται ότι καταστράφηκε από την πυρκαγιά που έπληξε το εσωτερικό του ναού τον 3ο αι. μ.Χ.
Ο Φειδίας είχε φιλοτεχνήσει το εντυπωσιακό αυτό άγαλμα για το σηκό του Παρθενώνα. Είχε γιγαντιαίο μέγεθος και αποτελούσε καινοτομία στην τεχνοτροπία των αγαλμάτων εκείνης της περιόδου ενώ αποτελούσε ταυτόχρονα σύμβολο της ακμής της Αθηναϊκής δύναμης και δημοκρατίας του 5ου αιώνα π.Χ. Σήμερα σώζεται μόνο ένα τμήμα του βάθρου στο δάπεδο του Παρθενώνα ενώ έχουν δημιουργηθεί και δύο αντίγραφα του αγάλματος: όπως η Αθηνά Lenormant και η Αθηνά του Βαρβακείου.
Μαρτυρίες για το άγαλμα της Αθηνάς έχουμε από τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο και τον Παυσανία: Η θεά στέκονταν όρθια σε βάθρο ύψους 1,20 μ., φορούσε αιγίδα και πλούσια διακοσμημένο κράνος. Στο δεξί της χέρι κρατούσε τη χρυσή Νίκη, ενώ το αριστερό άγγιζε την ασπίδα, όπου φώλιαζε το ιερό φίδι, ο Εριχθόνιος. Τα ενδύματα του αγάλματος ήταν φτιαγμένα από φύλλα χρυσού, ενώ το πρόσωπο και τα γυμνά μέρη της μορφής ήταν από πλάκες ελεφαντόδοντου.
O Κολοσσός της Ρόδου
Ο Κολοσσός της Ρόδου ήταν κι αυτό ένα από τα Επτά Θαύματα του Αρχαίου Κόσμου. Κατασκευάστηκε στις αρχές του 3ου αιώνα π.Χ. και αποτελούσε καινοτομία για την εποχή. Είχε ύψος περίπου 33 μέτρα και ήταν φτιαγμένος από χαλκό, σίδερο και πέτρα. Απεικόνιζε τον θεό Ήλιο, την προστάτιδα θεότητα της Ρόδου, και πιθανότατα βρισκόταν κοντά στο λιμάνι, αλλά η ακριβής τοποθεσία του παραμένει ως και σήμερα άγνωστη. Η κατασκευή αυτού του γιγαντιαίου αγάλματος διήρκεσε περίπου 12 χρόνια. Το 226 π.Χ., ένας τεράστιος σεισμός έπληξε τη Ρόδο, καταστρέφοντας τον Κολοσσό. Παρόλο που υπήρξαν πολλές προτάσεις για την ανοικοδόμησή του, οι δεισιδαιμονίες που επικρατούσαν εκείνη την εποχή δεν το επέτρεψαν. Τα ερείπια του αγάλματος παρέμειναν στη θέση τους μέχρι τον 7ο αιώνα μ.Χ., όταν πουλήθηκαν ως παλιοσίδερα από Άραβες εισβολείς μετά την κατάληψη της Ρόδου.
Τα αγάλματα του Πολύκλειτου
Ο Διαδούμενος του Πολύκλειτου είναι ελληνιστικό μαρμάρινο αντίγραφο του 100 π.Χ. που ανακαλύφθηκε στη Δήλο. Το πρωτότυπο άγαλμα ήταν έργο του Πολύκλειτου φτιαγμένο από χαλκό το 440 – 420 π.Χ. αλλά δεν σώζεται. Απεικονίζει έναν αθλητή που δένει το υφασμάτινο διάδημα (ταινία) στο κεφάλι του. Σήμερα το αντίγραφο βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
Ο Δορυφόρος του Πολύκλειτου είναι ένα από τα πιο γνωστά ελληνικά γλυπτά της κλασικής αρχαιότητας. Απεικονίζει έναν στιβαρό, μυώδη, όρθιο πολεμιστή, που αρχικά είχε ένα δόρυ ακουμπισμένο στον αριστερό του ώμο. Απεικόνιζε ίσως τον Αχιλλέα ή τον Θησέα. Το πρωτότυπο άγαλμα έχει χαθεί. Σώζονται μόνο κάποια αντίγραφα με το πιο καλοδιατηρημένο αυτό της ρωμαϊκής περιόδου που βρίσκεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Νάπολης.
Πηγές:
Leonard, J. (2019). The Truth Behind the Lost Statue of Athena and the Virgins of the Parthenon. Greece is. Ανακτήθηκε από: www.greece-is.com (Τελευταία πρόσβαση στις 19/10/2025)
The Colossus of Rhodes: Ancient Greece’s Giant Statue. (2025) The Archaeologist. Ανακτήθηκε από: www.thearchaeologist.org (Τελευταία πρόσβαση στις 19/10/2025)
Ο Διαδούμενος του Πολύκλειτου (αντίγραφο του μουσείου Μεσσήνης). (2012) Η Τέχνη στην Ελλάδα. Ανακτήθηκε από: www.art- hellas.blogspot.com (Τελευταία πρόσβαση στις 19/10/2025)
Ο δορυφόρος του Πολύκλειτου (αντίγραφο του μουσείου Μεσσήνης). (2012). Η Τέχνη στην Ελλάδα. Ανακτήθηκε από: www.art-hellas.blogspot.com (Τελευταία πρόσβαση στις 19/10/2025)
Φιλονόη. (2013). Τα χαμένα αριστουργήματα του Φειδία. Φιλονόη και φίλοι. Ανακτήθηκε από: www.filonoi.gr (Τελευταία πρόσβαση στις 19/10/2025)
