Τι οδηγεί σε μία εφεύρεση; Πείραμα και παρατήρηση είναι δύο απαντήσεις που μας γεννιούνται αυτόματα στο μυαλό. Τι ρόλο παίζει, άραγε, η τύχη; Kι όμως, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου τυχαία γράφτηκε σε εργαστήρια μια νέα σελίδα της ανθρώπινης ιστορίας, προς έκπληξη και, ακόμη, και άγνοια των ίδιων των εφευρετών τους. Σας παρουσιάζουμε πέντε παραδείγματα όπου η τύχη υπήρξε καλός φίλος του ανθρώπου και συνέδραμε στην εξέλιξη του.
Πενικιλίνη – Αλεξάντερ Φλέμινγκ
Μπορεί η ακαταστασία να κάνει θαύματα; Τρέξτε και πείτε στην μητέρα σας πως ναι. Ο Αλεξάντερ Φλέμινγκ το 1928 έφυγε για διακοπές χωρίς να καθαρίσει τον πάγκο με τα πειράματα του. Επιστρέφοντας, διαπίστωσε τη δημιουργία μούχλας σε κάποια δισκάκια με μικρόβια που καλλιεργούσε. Το εκπληκτικό ήταν πως η μούχλα παρήγαγε κάποια ουσία ικανή να σκοτώσει τα μικρόβια. Η ουσία αυτή ονομάστηκε πενικιλίνη και έμελλε να φέρει την επανάσταση στην ιατρική ως το πρώτο αντιβιοτικό.
Η πορεία προς την αναγνώριση ήταν αργή. Ο Φλέμινγκ δημοσίευσε τα ευρήματα του ένα χρόνο αργότερα και μέσα στην επόμενη δεκαετία επιχείρησε μάταια να κάνει την πενικιλίνη προσβάσιμη στο ευρύ κοινό. Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος αποτέλεσε, αρχικά, τροχοπέδη για την εξέλιξη της πρώτης αντιβιοτικής ουσίας, ωστόσο, δεν έλειψαν εκείνοι που διέκριναν τις δυνατότητες της, με αποτέλεσμα η πενικιλίνη να βοηθήσει τους τραυματίες μετά την Απόβαση στην Νορμανδία. Το 1943 παρασκευάζεται βιομηχανικά και το 1945 ο Φλέμινγκ δέχεται το Νόμπελ Φυσιολογίας και Ιατρικής.
Ακτίνες Χ – Γουλιέλμος Ρέντγκεν
Η ανακάλυψη των ακτίνων Χ αποτελεί ένα ακόμη ιατρικό ορόσημο που συνέβη τυχαία. Η συμβολή τους για εμάς είναι αναμφισβήτητη, η αντίδραση, όμως, των ανθρώπων της εποχής ήταν διαφορετική. To 1895 o Γερμανός φυσικός Γουλιέλμος Ρέντγκεν στο εργαστήριο του κάνει πειράματα με ένα σωλήνα που εξέπεμπε καθοδικές ακτίνες ρεύματος υψηλής τάσης. Ανακαλύπτει, τότε, τυχαία πως το φως του σωλήνα περνάει μέσα από κάποια υλικά. Θέτει διάφορα αντικείμενα, τα οποία το φως τα διαπερνά, μέχρι που βάζει το χέρι του και εμφανίζεται ο σκελετός του.
Ο Ρεντγκεν αναγνωρίζει πως η εφεύρεση αυτή έχει ιατρικές προεκτάσεις, μια αντίληψη που δεν έγινε ευρέως αποδεκτή σύντομα. Αρχικά, πολλοί ήταν εκείνοι που αντιμετώπισαν την εφεύρεση ως μια διαφορετική φωτογραφική μηχανή. Το 1896 έγινε παράνομη από τον νόμο η τοποθέτηση των ακτίνων Χ στα κιάλια που χρησιμοποιούσαν οι θεατές στο θέατρο για να μην βλέπουν τους ηθοποιούς γυμνούς. Το ιατρικό ενδιαφέρον, από την άλλη, αυξανόταν σταδιακά και ο σωλήνας που εξέπεμπε τις ακτίνες Χ έγινε μέρος του ιατρικού εξοπλισμού. Οι βλαβερές συνέπειες, δυστυχώς, έγιναν συνειδητές μετά από περίπου 20 χρόνια, ενώ, ήδη, αρκετοί άνθρωποι είχαν προσβληθεί από την ακτινοβολία, ακόμα και ορισμένοι είχαν πεθάνει. Αυτό δεν μειώνει την σπουδαιότητα της ανακάλυψης των ακτίνων Χ, η οποία, έδωσε στον Ρεντγκεν και το πρώτο Νόμπελ Φυσικής, το 1901.
Δυναμίτης – Άλφρεντ Νόμπελ
Ο δυναμίτης αποτελεί κατά ένα μέρος του μία τυχαία εφεύρεση με πλούσια ιστορία. Το 1847 ένας Ιταλός χημικός, ο Ασκάνιο Σομπρέρο, ανακαλύπτει τυχαία την νιτρογλυκερίνη. Η νιτρογλυκερίνη αποτελεί εκρηκτικό πιο ισχυρό από την πυρίτιδα και πιο επικίνδυνο εξαιτίας της αστάθειας της. Οι καταστροφικές δυνατότητες της θα αποστρέψουν τον Σομπρέρο, ο οποίος δεν θέλησε να ασχοληθεί περαιτέρω με την εφεύρεση του. Ο Σουηδός Άλφρεντ Νόμπελ είχε όμως διαφορετικές φιλοδοξίες και πειραματίζεται μαζί της. Τελικά, ύστερα από δοκιμές το 1867 θα δημιουργήσει τον δυναμίτη. Ο δυναμίτης δανείζεται το όνομα του από την ελληνική λέξη «δύναμη» και αποτελεί την σταθερή μετενσάρκωση της νιτρογλυκερίνης.
Σε μια από τις δοκιμές για την πατέντα του βρήκαν άδικο τέλος ο μικρός αδερφός του Νόμπελ, Εμίλ, ορισμένοι εργαζόμενοι, ενώ το εργοστάσιο, που ανήκε στην οικογένεια του Νόμπελ καταστράφηκε ολοσχερώς. Αυτό δεν ανέστειλε τη έρευνα και την χρήση του. Η δράση του δυναμίτη είχε επαναστατικά αποτελέσματα. Η διώρυγα του Παναμά είναι ένα από τα λαμπρά παραδείγματα του αμφιλεγόμενου αυτού εργαλείου. Ωστόσο, η ζυγαριά γέρνει προς στην κακόβουλη χρήση του και άλλων εφευρέσεων που έγιναν κατά τη διάρκεια των δοκιμών. Καθώς, όμως, ο Νόμπελ δεν ήθελε η υστεροφημία του να είναι ταυτόσημη της καταστροφής, ιδρύει και κληροδοτεί το ίδρυμα Νόμπελ. Με αυτό τον τρόπο του, θέλησε να στηρίξει τους μελλοντικούς επιστήμονες στο έργο τους για χάρη της ανθρωπότητας.
Σπίρτα – Τζον Γουόκερ
Η ανακάλυψη των σπίρτων έγινε και αυτή τυχαία και ήταν, εξίσου, σημαντική. Τα σπίρτα μας δίνουν τη φωτιά, την βάση του πολιτισμού. Η εύκολη πρόσβαση στην φωτιά ήταν ζητούμενο ανά τους αιώνες. Στις αρχές του 19ου αιώνα, είχαν βρεθεί κάποιες λύσεις, σπίρτα και αναπτήρες, χωρίς ιδιαίτερο αποτέλεσμα. Το 1826 ο Βρετανός φαρμακοποιός Τζον Γουόκερ βρίσκεται στο εργαστήριο του. Ενώ πειραματίζεται με κάποια χημικά, ένα ξυλάκι με χημικές ουσίες τρίβεται πάνω σε μια τραχιά επιφάνεια. Όταν αυτό τυλίχτηκε στις φλόγες, ο Γουόκερ αντελήφθη πως ήταν λίγα βήματα πριν μια σπουδαία ανακάλυψη.
Το 1827 ξεκίνησε να πουλάει στο φαρμακείο του ξυλάκια καλυμμένα με χλωρικό άλας ποτάσας και θειούχου αντιμονίου, στα οποία δημιουργούταν φλόγα μετά από τριβή σε γυαλόχαρτο. Ο Γουόκερ επέλεξε να μην κατοχυρωθεί ως εφευρέτης της πατέντας. Έτσι, πολλοί ήταν εκείνοι που τον αντέγραψαν και εξέλιξαν την εφεύρεση του, με αποτέλεσμα να ξεχαστεί και να αναγνωρισθεί ως ο εφευρέτης των σπίρτων τριβής μετά θάνατον.
Coca-Cola – Τζον Πέμπερτον
Σας ξαφνιάζει που το πιο δημοφιλές αναψυκτικό στον κόσμο ανήκει στην λίστα αυτή; Και όμως, η Coca-Cola είναι και αυτή μια τυχαία ανακάλυψη. Ή μάλλον, για να το θέσουμε καλύτερα, προϊόν τυχαίων συνθηκών. Ο Τζον Πέμπερτον, Αμερικανός φαρμακοποιός, τραυματίζεται βαριά κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου. Το 1866 κάνει προσπάθεια να περιορίσει την εξάρτηση του στην μορφίνη, την οποία χρησιμοποιούσε ως αναλγητικό. Αναζητά ένα μη οπιούχο υποκατάστατο. Παρασκευάζει ένα νέο σκεύασμα που αποτελείται από κρασί, φύλλα από το φυτό κόκα (κοκαΐνη) και καρπούς από το δέντρο κόλα (καφεΐνη). Το ονόμασε, μάλιστα, French Wine Coca.
Η πορεία του πρώτου αυτού σκευάσματος θα διακοπεί με την ποτοαπαγόρευση του 1886. Ο Πέμπερτον έπρεπε να βρει έναν τρόπο να αλλάξει τη σύσταση. Αντικατέστησε το αλκοόλ με σιρόπι ζάχαρης και πρόσθεσε τυχαία και ανθρακούχο νερό. Ήταν τότε που αποφάσισε να λανσάρει την “εφεύρεση” του ως αναψυκτικό και του έδωσε το όνομα “Coca-Cola” από τα πρώτα συστατικά του. Τι απέγινε, όμως, η κοκαΐνη ρωτάτε; Η κοκαΐνη υπήρξε σταθερό συστατικό μέχρι το 1903. Η χρήση της κοκαΐνης ήταν μέχρι τότε νόμιμη και, σε μικρές ποσότητες, το χρησιμοποιούσαν ως αναλγητικό για απλές ασθένειες, όπως ο πονοκέφαλος. Έτσι, επιβεβαιώνεται και η φήμη του διάσημου αυτού αναψυκτικού ως «γιατροσόφι». Ο Πέμπερτον είχε φύγει από τη ζωή ήδη από το 1888, δύο μόλις χρόνια από την εφεύρεση του, ενώ είχε ήδη πουλήσει το μερίδιο του στον Άσα Κάντλερ, ο οποίος κέρδισε τη φήμη της Coca-Cola, όπως την ξέρουμε σήμερα.
Πηγές:
Cyca, M. 7 Momentous Inventions Discovered by Accident Ανακτήθηκε από: https://www.history.com/news/accidental-inventions
Σαν σήμερα 28 Σεπτεμβρίου, ο Αλεξάντερ Φλέμινγκ κάνει μια σπουδαία ανακάλυψη, την πενικιλίνη Ανακτήθηκε από: https://www.ethnos.gr/history/article/175669/sanshmera28septembrioyoalexanterflemingkkaneimiaspoydaiaanakalypshthnpenikilinh
Ρηγούτσου, Μ. Δυναμίτης: μια εκρηκτική ιδέα 150 χρόνων Ανακτήθηκε από: https://www.dw.com/el/%CE%B4%CF%85%CE%BD%CE%B1%CE%BC%CE%AF%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BC%CE%B9%CE%B1-%CE%B5%CE%BA%CF%81%CE%B7%CE%BA%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CE%B9%CE%B4%CE%AD%CE%B1-150-%CF%87%CF%81%CF%8C%CE%BD%CF%89%CE%BD/a-40577744
Μια σπουδαία εφεύρεση βάζει φωτιά στη ζωή των ανθρώπων – Ο δημιουργός της πέθανε ξεχασμένος απ’ όλους Ανακτήθηκε από: https://www.ethnos.gr/todayinhistory/article/234551/miaspoydaiaefeyreshbazeifotiasthzohtonanthroponodhmioyrgosthspethanexexasmenosape28099oloys
Καμπουράκης, Δ. (2003). Μια σταγόνα ιστορία – μέρος δεύτερο. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη
