Η αθυροστομία αν και δυσάρεστη αποτελούσε και αποτελεί μέρος της καθημερινότητας πολλών ατόμων ακόμη και των αρχαίων Ελλήνων. Είναι εύκολο να αναρωτηθεί κανείς πώς οι άνθρωποι που έθεσαν τα θεμέλια της Δημοκρατίας, της ευγενούς άμιλλας και του Δυτικού πολιτισμού χρησιμοποιούσαν συγχρόνως και αγενείς προς τους άλλους εκφράσεις. Κι όμως και οι Αρχαίοι Έλληνες <<έβριζαν>> και σε καθημερινή βάση, όπως άλλωστε συμβαίνει και στον σύγχρονο κόσμο. Για άλλους η αθυροστομία είναι κατακριτέα και αγενής, διότι μειώνει τους συνομιλητές και το επίπεδο συζήτησης αλλά για ορισμένους αποτελεί τρόπο απεγκλωβισμού συσσωρευμένων συναισθημάτων. Σε καμία περίπτωση δεν επικροτούμε τις βωμολοχίες, αλλά παραθέτουμε σφαιρικά διαφορετικές οπτικές στοχασμού. Αναλυτικά τα περί της αθυροστομίας των Αρχαίων Ελλήνων παραθέτονται και στο βιβλίο του Μάριου Βερέττα <<Τα βρωμόλογα των αρχαίων Ελλήνων>> καθώς και στον Αριστοφάνη, ο οποίος υπήρξε σατιρικός ποιητής.
Γιατί ωστόσο μας ενδιαφέρει αν βωμολοχούσαν οι πρόγονοί μας; Κατ’ αρχάς είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα η σύνθεση των λέξεων που χρησιμοποιούσαν, το οποίο καταδεικνύει έντονα την φαντασία και την ευρηματικότητά τους και συνεπώς έχει και παιδαγωγική σκοπιά εκτός από χιουμοριστική. Για όσους λατρεύουν την αρχαιοελληνική γλώσσα και ενδιαφέρονται να εντρυφούν σε περαιτέρω πληροφορίες η εκμάθηση των εκφράσεων αυτών είναι πηγή γνώσεων. Πρέπει επίσης, να σημειωθεί ότι ορισμένες εκφράσεις χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα και έχουν αντέξει στο χρόνο. Χαρακτηριστική είναι και η έκφραση του βουλευτή Ζουράρι <<μας έχουν πρήξει τα μέζεα του στεατοπυγικού μας υποσυστήματος>>, που χυδαιολογεί με τρόπο δυσνόητο με τη χρήση της αρχαιοελληνικής. Χρήσιμα είναι ορισμένα παραδείγματα των λέξεων και φράσεων που χρησιμοποιούσαν για να χαρακτηρίσουν κάποιον :
- ΑΒΡΟΒΑΤΗΣ: ο θηλυπρεπής άνδρας
- ΑΝΑΣΕΙΣΙΦΑΛΟΣ: η φιλήδονη γυναίκα
- ΒΔΕΩ: βρωμάω
- ΓΥΝΑΙΚΟΠΙΠΗΣ: αυτός που κρυφοκοιτάζει (μπανιστιρτζής)
- ΔΡΟΜΑΣ: η πόρνη
- ΕΚΦΑΥΛΟΣ: ατιμασμένος
- ΕΣΧΑΡΑ: το θηλυκό γεννητικό όργανο
- ΚΑΣΣΩΡΙΣ: η πόρνη
- ΚΟΠΡΙΟΣ: τιποτένιος
- ΜΥΖΟΥΡΙΣ: μυζώ ( ρουφάω) + ουρά ( ανδρικό μόριο ) υποδηλώνοντας την αντίστοιχη πράξη
- ΠΗΘΙΚΑΛΩΠΙΞ: άνθρωπος πανούργος
- ΗΔΟΝΟΘΗΚΗ: το θηλυκό γεννητικό όργανο
- ΚΙΝΒΟΥΡΗΣ: το άτομο που περπατάει επιδεικνύοντας την ουρά του ( ανδρικό μόριο )
- ΛΕΧΡΙΟΣ: ο λεχρίτης
- ΣΚΩΡΑΜΙΣ: απατεώνας
- ΧΑΛΚΙΔΙΤΙΣ: η φθηνή πόρνη
- ΡΩΠΟΠΕΡΠΕΡΗΘΡΑΣ: αυτός που ξεστομίζει ανοησίες
- ΛΟΧΜΗ: το με τριχοφυΐα θηλυκό γεννητικό όργανο
Αυτές ήταν οι συνήθεις εκφράσεις κακολογίας και χυδαιολογίας των Αρχαίων Ελλήνων για τις οποίες έχει αφιερωθεί και ένα βιβλίο που αναφέρεται με λεπτομέρειες και σαφήνεια σε αυτές. Δεν πρέπει, ωστόσο, να παραμένουμε σε αυτές αλλά να εντρυφούμε γενικότερα στη σοφία των Αρχαίων Ελλήνων και στα έργα τους παρά στην αθυροστομία τους αν και αυτή αποτέλεσε σημαντικό σημείο σε ορισμένα κωμικά έργα. Χρησιμοποιήθηκε επίσης, με τον θάνατο του Περικλή για να χαρακτηρίσει την πολιτική έκπτωση της Αθηναϊκής Δημοκρατίας και τη δημαγωγία. Επιπλέον, η συχνότητα της χρήσης της σε παραστάσεις ήταν μία συνήθεια και δεν σόκαρε τους ακροατές ούτε λογοκρινόταν, όπως συμβαίνει σήμερα. Τέτοιες εκφράσεις χρησιμοποιήθηκαν εκτός από τον Αριστοφάνη και από την Σαπφώ και τον Αρχίλοχο. Οι Αρχαίοι Έλληνες επιδείκνυαν γενικά μία ανεκτικότητα σε θέματα ερωτικού περιεχομένου και δεν ξαφνιαζόντουσαν από τολμηρά θεάματα και εκφράσεις. Επιπλέον, μπορούμε να υποθέσουμε ότι η χρήση αθυρόστομων φράσεων ενδεχομένως ήταν καθημερινότητα χωρίς να έχει αποκλειστικά υβριστικό περιεχόμενο αλλά κωμικό.
Ενδεικτικά από τη Σαπφώ:
ὄλβιε γάμβρε, σοὶ μὲν δὴ γάμος ὠς ἄρα ο
ἐκτετέλεστ᾽, ἔχηις δὲ πάρθενον ὠς ἄραο …
σοὶ χάριεν μὲν εἶδος, ὄππατα δ᾽ ‹αὖτε νύμφας›
μέλλιχ᾽, ἔρος δ᾽ ἐπ᾽ ἰμέρτωι κέχυται προσώπωι
‹μειδιάων›· τετίμακ᾽ ἔξοχά σ᾽ Ἀφροδίτα
( Ευτυχισμένε γαμπρέ, ο γάμος σου έγινε όπως ευχήθηκες, και να που έχεις στα
χέρια σου μια κοπελιά όπως την επιθυμούσες. Εσύ έχεις θελκτική ομορφιά, όπως
και της νύφης τα μάτια είναι γλυκά σαν μέλι, και χαμογελαστή αγάπη είναι
απλωμένη στο αξιαγάπητο πρόσωπό της. Η Αφροδίτη σε τίμησε περισσότερο από
κάθε άλλον. Μετ. Ι.Ν. Καζάζης )
D. 48 L.-P. 48
(Treu) Ps.-Iulian. epist. 60 (ep. 183 Bidez-Cumont)
Ἦλθες, κά‹λ᾽› ἐπόησας, ἔγω δέ σ᾽ ἐμαιόμαν,
ἂν δ᾽ ἔφλυξας ἔμαν φρένα καιομέναν πόθωι
χαῖρε πόλλα . . ἰσάριθμά ‹τε› τῶι χρόνωι
(μετάφραση: Ήρθες, καλά που έκανες, εγώ για σένα πονούσα,
και δρόσισες τα μυαλά μου που τα έκαιγε ο πόθος
χαίρε πολύ … ισάριθμα χρόνια)
Τα αποσπάσματα αυτά δεν είναι υβριστικά και υποτιμητικά, αλλά έχουν έντονο ερωτικό περιεχόμενο, στο οποίο ήταν συνηθισμένοι οι Αρχαίοι Έλληνες, άλλωστε χρησιμοποιούσαν συχνότατα στις τελετές τους τα φαλλικά άσματα για να προσελκύσουν τους αντίστοιχους Θεούς. Αξίζει να αναφέρουμε και τα ακόλουθα λογοπαίγνια:
- της επί χρήμασιν εκδιδομένης γυναικός το σιδηρούν κιγκλίδωμα
- έξω κίναιδε εκ της οικίας
- όδευε εις συνουσίαν
Μία λέξη που χρησιμοποιούμε μέχρι σήμερα προέρχεται από την αρχαιοελληνική μάψ που σημαίνει ανόητος (μάπας κοινώς) και το βλαξ επίσης. Επιπλέον, ο Δημητράκος αναφέρει ότι η έννοια αρχολίπαρος είναι έντονα αρνητικά φορτισμένη, διότι αναφέρεται στη ματαιοδοξία απόκτησης εξουσίας και σε αυτόν που είναι ευτελώς πρόθυμος προς τους κατέχοντες εξουσία (αν και δεν περιλαμβάνεται στα σύγχρονα λεξικά του Μπαμπινιώτη). Τι σημαίνει βωμολοχία όμως; Προέκυψε από έναν επαίτη που ζητούσε ανυπόμονα από τον τελεστή της θυσίας μία μερίδα και εν τέλει το έκανε με άσεμνο και χυδαίο τρόπο με συνέπεια το ξέσπασμα τσακωμού και την ονομασία αυτής της αισχρής κατάστασης ως βωμολοχία. Καταλαβαίνουμε έτσι, ότι η αθυροστομία στην Αρχαία Ελλάδα είχε επηρεάσει τον τρόπο έκφρασης των ανθρώπων και τα έργα ορισμένων ποιητών, όπως προαναφέρθηκε και επίσης αποτέλεσε και ένα χιουμοριστικό δίαυλο μετάδοσης των αρχαιοελληνικών μηνυμάτων και συνηθειών από την μία εποχή στην άλλη.
Πηγές :
Μπομποτά Μ. “Η Αθυροστομία στην Ελλάδα: Από την Ευφορία στην Προσβολή” Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Φιλοσοφική Σχολή, Νοέμβριος 2018, ανακτήθηκε από pergamos.lib.uoa.gr (τελευταία πρόσβαση 15/12/22)
‘Ετσι έβριζαν οι αρχαίοι Έλληνες” 04.12.22 ανακτήθηκε από www.oneman.gr
