Πηγή εικόνας: https://photodentro.edu.gr/edusoft/r/8531/316?locale=en
Τόσο η έκταση των γραπτών αρχαίων ελληνικών έργων που κατόρθωσαν νά έχουν στην κατοχή τους οι ιστορικοί όσο και η κατάσταση στην οποία δόθηκαν σε εκείνους είναι απόρροια των ιστορικών συγκυριών που χρονολογούνται έτη πίσω και δέχτηκαν επιρροή από τις εκάστοτε πολιτικές και πολιτιστικές συνθήκες. Η ποίηση, το έπος, η κωμωδία και η τραγωδία είναι μερικά από τα είδη της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας που άφησαν εποχή, με τους κυριότερους εκπρόσωπους να διδάσκονται μέχρι και τις ημέρες μας. Η Αττική πεζογραφία ήταν ένα από τα αρχαία ελληνικά είδη που προσπάθησε να “σπρώξει” την Αθήνα έξω από το επίκεντρο της μεγάλης πολιτικής με το ιστορικό και “μυθικό” παρελθόν να βρίσκεται στο προσκήνιο.
ΑΤΤΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ
Οι κύριοι εκπρόσωποι του είδους αυτού, οι λεγόμενοι Ατθιδογράφοι μοιράζονται διαφορετικά το βάρος και τον τόνο των συγγραφικών τους αποφθεγμάτων. Ξεκινώντας τα ιστορικά κείμενα αναφέρουν τον Μελάνθιο, σύγχρονο του Φιλόχορου ο οποίος έγραψε τα <<Περί των Ελευσίνι Μυστηρίων>>, εκθέτοντας ζητήματα λατρείας στην Αρχαία Αθήνα. Ο Δήμωνας με την δική του Ατθίδα ήταν αντίπαλος του Φιλόχορου και γύρω στο 300 π.Χ εντοπίζει κανείς έργα του όπως <<Περί θυσιών>>, αλλά και το <<Περί Παροιμιών>>, αναδεικνύοντας έτσι ένα έντονο αρχαιοδιφικό ενδιαφέρον για την γραμματεία.
Φιλόχορος
Η πιο βαρυσήμαντη μορφή της αρχαίας γραμματείας ανάμεσα στους Ατθίδες συγγραφείς ήταν ο Φιλόχορος ο Αθηναίος. Δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες για την ζωή του όμως πιθανώς να γεννήθηκε στα μέσα του 4ου αιώνα. Ήταν μάντης, ιεροσκόπος και εξηγητής. Τα έργα του υποδήλωναν μία συντηρητική χροιά, κάτι που τον συνόδευε πιθανώς και στην προσωπική του ζωή. Όταν ο Πτολεμαίος ο Β’ Φιλάδελφος που συμμάχησε με την Σπάρτη και την Αθήνα προσπάθησε να σπάσει μία μακεδονική παράταξη στο Αιγαίο, ο Φιλόχορος κράτησε έντονη αντιμακεδονική στάση, κάτι που οδήγησε στο να γραφτεί η “Σούδα”, ένας κατάλογος με είκοσι εννέα τίτλους έργων που μας πληροφορεί για την στάση του Φιλόχορου και τις μετέπειτα κυρώσεις που επέφεραν τον θάνατο του χωρίς ωστόσο να είναι σίγουρο ότι η αιτία θανάτου ήταν η προδοσία και η σθεναρή αντίσταση του Ατθίδος συγγραφέως. Κάποια έργα που εντοπίζει κανείς στην Σούδα ήταν τα << Περί της Τετραπόλεως>>, <<Περί της Σαλαμίνος κτίσις>> και τα <<Δηλιακά>>.
Άλλοι εκπρόσωποι
Άλλοι Ατθίδες που αναφέρονται ήταν ο Ηρακλείδης ο Πόντιος (Τραγικός ) με το<< Περί των τριών τραγωδοποιών>> και ο Αριστόξενος ο Ταραντίνος που κινήθηκαν σε κύκλο παρόμοιο με εκείνο του Φιλόχορου. Αξίζει να επισημανθεί ότι τα ενδιαφέροντα του Φιλόχορου δεν σταματούσαν μόνο στα αττικά θέματα. Εντοπίζονται και πυθαγορικά συγγράμματα, τα <<Περί συμβόλων>> και <<Περί Αλκμάνος>>. Ωστόσο πρώτο και κυριότερο έργο του παρέμεινε η Ατθίς, έργο δεκαεπτά βιβλίων που υπολογίζεται ότι γράφτηκε γύρω στα 300-290 και 290-280 π.Χ. Ανάμεσα στα βιβλία είναι χαρακτηριστική η ισάξια διάτμηση τους, κατάλληλα ευδιάκριτη για τον αναγνώστη.
Ο κύκλος δεν κλείνει και έρχεται να προστεθεί και ο Ίστρος ο οποίος παρουσίασε τα έργα του <<Άτακτα>>, <<Σύμμεικτα>> και <<Υπομνήματα >> έργα με πλούσια γραφή και δράση, καθώς και ο Δημήτριος ο Φαληρέας ο οποίος έγραψε για τα πολιτεύματα της Αθήνας και την νομοθεσία της. Πολλοί άρχισαν να γίνονται και οι μη Αθηναίοι συγγραφείς, οι οποίοι διέμεναν εκεί και εκδήλωσαν το ενδιαφέρον τους για την αττική γραφή όπως ο Αμμώνιος με το <<Περί βωμών και θυσιών>> και ο Κρατερός ο Μακεδόνας με την δημοσίευση της <<Συναγωγής των ψηφισμάτων>>. Εκτός από την λατρεία που αναφέρθηκε προηγουμένως, πολλοί έγραφαν για τις μεγάλες γεννιές, για τα πρόσωπα που κορόιδεψε η κωμωδία, καθώς και για τις περίφημες εταίρες. Η “περιήγησης” ως έργο δεν θα μπορούσε να λείπει αφού ξεδιπλώνοντας την γεωγραφική αναδίπλωση της Αθήνας καθιέρωσε την φιλολογία των περίπλων και των τοπικών περιηγήσεων, αναδεικνύοντας έτσι εν τέλει ένα είδος που έκλινε προς τα ιστορικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο Καλλικράτης-Μενεκλής, ο Ηλιόδωρος και αρκετοί άλλοι ενώ αναφορές που εντοπίστηκαν για τα λιμάνια της Αθήνας στις περιηγήσεις τους μπόρεσαν να προσφέρουν μία βοήθεια στους πολίτες για την γενικότερη εικόνα της Αθήνας και την κατάσταση που επικρατούσε σε αυτήν την περίοδο εκείνη.
ΠΗΓΕΣ:
Leski Albin ,Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας, Εκδόσεις ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ, Θεσσαλονίκη 2014
