Το Halloween, η γνωστή γιορτή του μακάβριου, του παραφυσικού και του τρόμου γιορτάζεται κυρίως στην Κεντρική Ευρώπη, στις ΗΠΑ και σε άλλες χώρες του κόσμου (και έχει γίνει δημοφιλής και στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια) την 31η του Οκτωβρίου. Ωστόσο, υπάρχουν γιορτές, παρόμοιες με το Halloween και στα Βαλκάνια.
Luminatia στη Ρουμανία
Η Ημέρα των Νεκρών ή Luminatia, ένα όνομα που προέρχεται από το λατινικό “commemoratione omnium fidelium defunctorum” (=η μνήμη όλων των νεκρών πιστών), γιορτάζεται στο ρωμαιοκαθολικό ημερολόγιο κάθε χρόνο στις 2 Νοεμβρίου, την ημέρα μετά τη γιορτή των Αγίων Πάντων. Αν και είναι καθολική γιορτή, έχει υιοθετηθεί από όλους σχεδόν τους χριστιανούς της Τρανσυλβανίας και τηρείται αυστηρά.
Τη μέρα αυτή, οι πιστοί πηγαίνουν με λουλούδια και αναμμένα κεριά στα νεκροταφεία, καθαρίζουν τους τάφους και τους ομορφαίνουν, στη μνήμη των αγαπημένων τους προσώπων. Οι τάφοι στολίζονται με λουλούδια, κυρίως χρυσάνθεμα και στεφάνια από έλατο, ενώ στον τάφο τοποθετούνται κεριά, ώστε να φωτίζουν το δρόμο για όσους έχουν πεθάνει.
Την παραμονή της γιορτής, οι πιστοί δίνουν ελεημοσύνη ή ζεστό φαγητό, δεν πρέπει να είναι θυμωμένοι ή να παραπονιούνται γιατί οι νεκροί δεν θέλουν να βλέπουν τα αγαπημένα πρόσωπα που άφησαν πίσω να υποφέρουν, φωτίζουν τους τάφους στα νεκροταφεία όπως και τη νύχτα της Ανάστασης. Με την ευκαιρία αυτή, οικογένειες και φίλοι συγκεντρώνονται στους τάφους και γίνεται ένα είδος μνημόσυνου. Σε ορισμένες περιοχές της χώρας διατηρείται ένα ιδιαίτερο έθιμο. Μέχρι την ανατολή του ηλίου γλυκό νερό μεταφέρεται στους τάφους. Αυτό όμως, γίνεται μόνο από παιδιά, διότι λέγεται ότι είναι αγνά και έχουν αθώα ψυχή. Τέλος, στη λαϊκή πεποίθηση των Ρουμάνων, υπάρχει επίσης μια γνωστή νύχτα των νεκρών, αυτή από τις 29 έως τις 30 Νοεμβρίου, που ονομάζεται Νύχτα του Αγίου Ανδρέα, κατά την οποία οι ζωντανοί προσπαθούν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους από τους απέθαντους με το έθιμο του χρίσματος θυρών και παραθύρων με σκόρδο.
Kukeri στη Βουλγαρία
Οι Kukeri είναι περίτεχνα μεταμφιεσμένοι Βούλγαροι άνδρες, οι οποίοι εκτελούν παραδοσιακές τελετουργίες που αποσκοπούν να τρομάξουν τα κακά πνεύματα. Στενά συνδεδεμένες παραδόσεις βρίσκονται σε όλα τα Βαλκάνια και την Ελλάδα (συμπεριλαμβανομένης της Ρουμανίας και του Πόντου). Τα κοστούμια καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος του σώματος και περιλαμβάνουν διακοσμημένες ξύλινες μάσκες ζώων και μεγάλα κουδούνια προσαρτημένα στη ζώνη. Tην Πρωτοχρονιά και πριν από τη Σαρακοστή, οι Kukeri περπατούν και χορεύουν μέσα από τα χωριά για να τρομάξουν τα κακά πνεύματα με τις φορεσιές τους και τον ήχο των κουδουνιών τους.
Η ακριβής προέλευση της λέξης “Kukeri” είναι ασαφής. Ο όρος θα μπορούσε να προέρχεται από το πρωτοσλαβικό kuka (=κακό πνεύμα) με την κατάληξη -ařь (δηλαδή κυριολεκτικά σημαίνει «κυνηγός κακών πνευμάτων»), ή από μια προ-σλαβική θεότητα που ονομαζόταν Kuk. Oι Kukeri θεωρούνται μέρος μιας γενικής βαλκανικής παράδοσης των mummers που εμφανίστηκε κάποια στιγμή στην πρώιμη σύγχρονη περίοδο, επηρεασμένη από ελληνικές, σλαβικές, αλβανικές και τουρκικές πρακτικές.
Zaduszki στην Πολωνία
Η λέξη Zaduszki που προέρχεται από το Dzień Zaduszny, μπορεί να μεταφραστεί ως “η ημέρα των προσευχών για τις ψυχές”. Την ημέρα αυτή οι άνθρωποι επισκέπτονται τα νεκροταφεία για να ανάψουν κεριά και να προσευχηθούν για τις ψυχές των πιστών τους που έφυγαν και γιορτάζεται στις 2 Νοεμβρίου.
Πιστεύονταν ότι κατά τη διάρκεια των ημερών του Zaduszki το φθινόπωρο, τα πνεύματα των νεκρών συγγενών επισκέπτονταν τα παλιά σπίτια τους συγκεντρώνοντας κοντά στα παράθυρα ή στην αριστερή πλευρά της κύριας πόρτας, έμπαιναν στο σπίτι, ζεσταίνονταν δίπλα στο τζάκι του σπιτιού και έψαχναν για το αναμνηστικό γεύμα που τους είχε ετοιμάσει. Το τελετουργικό του Zaduszki ξεκινούσε με τη φροντίδα των νεκροταφείων: οι άνθρωποι τακτοποιούσαν τους τάφους των συγγενών τους, τους διακοσμούσαν με λουλούδια και άναβαν τα κεριά ενώ παράλληλα οργανώνονταν μια συλλογική προσευχή για τους νεκρούς, με τον ιερέα να ευλογεί τους τάφους με προσευχές και αγίασμα.
Οι γυναίκες παραδοσιακά έψηναν ειδικό ψωμί για τις ψυχές. Το ψωμί το έφερναν στο νεκροταφείο και το έδιναν στους φτωχούς, τα παιδιά, τους κληρικούς ή απλά το άφηναν στους τάφους στο ίδιο πνεύμα με το σύγχρονο «trick-or-treating». Οι οικογένειες παραδοσιακά προσπαθούσαν να δώσουν όσο το δυνατόν περισσότερα (σε ορισμένα μέρη, έψηναν και έδιναν έως και 200-300 ψωμάκια), πιστεύοντας ότι αυτό θα βοηθούσε να φέρει πλούτο και ευημερία.
Παρόμοιες γιορτές υπάρχουν όχι μόνο στην Πολωνία, αλλά και σε άλλες σλαβικές χώρες, όπως η Σερβία, η Σλοβενία, η Βουλγαρία, η Κροατία και η Σλοβακία.
Πηγές:
Kukeri: Ανακτήθηκε από: www.nationalgeographic.com
(Τελευταία πρόσβαση στις 3/11/2024)
Luminatia: Ανακτήθηκε από: www.libertatea.ro
(Τελευταία πρόσβαση στις 3/11/2024)
Zaduszki: Ανακτήθηκε από: www.culture.pl
(Τελευταία πρόσβαση στις 3/11/2024)
