Η Σαλαμίνα της Κύπρου βρίσκεται στον Δήμο Αμμοχώστου και ήταν μία από τις σημαντικότερες πόλεις- κράτη του νησιού. Υπό τουρκική πλέον κατοχή, η πόλη λέγεται ότι πήρε το όνομά της από τη Σαλαμίνα της Αττικής, ενώ γλωσσολογικά, το όνομα Σαλαμίς προέρχεται από τη ρίζα Σαλ- (άλας= αλμυρό νερό) και -άμις (=στη μέση). Άρα η Σαλαμίνα είναι ένας τόπος στη μέση του θαλασσινού νερού.
Σαλαμίνα της Κύπρου: η ίδρυση
Σύμφωνα με την παράδοση, ο ιδρυτής της Σαλαμίνας της Κύπρου ήταν ο Τεύκρος, γιος του Τελαμώνα. Ο Τεύκρος καταγόταν από τη Σαλαμίνα του Σαρωνικού. Είχε πάρει μέρος στον Τρωικό πόλεμο μαζί με τον αδερφό του Αίαντα. Ο Αίας όμως αυτοκτόνησε και έτσι επιστρέφοντας ο Τεύκρος, αντιμετώπισε την οργή του πατέρα του για τον θάνατο του αδερφού του. Διωγμένος έφυγε στην Κύπρο και με χρησμό από το μαντείο του Απόλλωνα, ίδρυσε την πόλη (1180 π.Χ.) και της έδωσε το όνομα της πατρίδας του.
… Στην θαλασσοφίλητη γη της Κύπρου, όπου
μου όρισε ο Απόλλων να κατοικήσω
και να της δώσω το νησιώτικο όνομα Σαλαμίνα
προς τιμή της πατρίδας μου…(Ευριπίδης, Ελένη, 148-150)
Advertising
Σαλαμίνα της Κύπρου: Από τους αρχαίους χρόνους μέχρι την περσική κυριαρχία
Η Σαλαμίνα της Κύπρου φαίνεται ότι κατοικήθηκε πρώτη φορά τον 12ο αιώνα π.Χ. από τους Αχαιούς. Πολύ σύντομα μετατράπηκε σε σπουδαίο εμπορικό κέντρο εξαιτίας της παράκτιας θέσης της και των πλούσιων πηγών χαλκού του νησιού. Τον 9ο αιώνα π.Χ. εμφανίστηκαν στο νησί οι Φοίνικες. Ενώ κυριάρχησαν σε αρκετές περιοχές, η παρουσία τους στη Σαλαμίνα δεν ήταν έντονη. Από ταφικά ευρήματα φαίνεται πως στην πόλη κυριαρχούσε το ελληνικό στοιχείο. Η μεγάλη της ακμή ήταν κατά τον 8ο-7ο π.Χ. αιώνα. Αυτό το καταλαβαίνουμε από την τελειότητα των τάφων και την μεγαλοπρέπεια των εσωτερικών ευρημάτων τους (βρέθηκαν ακόμα και άρματα θαμμένα με τους νεκρούς). Από το 709 π.Χ. και για 40 περίπου χρόνια, το νησί βρισκόταν υπό Ασσυριακή κυριαρχία. Παρόλα αυτά οι Κύπριοι βασιλιάδες κυβερνούσαν ελεύθερα, πληρώνοντας πάντα τους φόρους υποτελείας των Ασσυρίων. Για έναν περίπου αιώνα η Κύπρος παρέμεινε ελεύθερη και συνέχιζε να ακμάζει, πριν υποταχθεί το 565 π.Χ. στους Αιγυπτίους και λίγο αργότερα, στους Πέρσες. Ο σημαντικότερος βασιλιάς της Σαλαμίνας αλλά και ολόκληρης της Κύπρου ήταν ο Ευαγόρας Α’, που κατάφερε να κάνει τη Σαλαμίνα καθαρά ελληνική πόλη, ενώ κατά την διάρκεια αυτών των χρόνων ήταν και πρωτεύουσα του νησιού.
Ελληνιστική και Ρωμαϊκή περίοδος ως τα βυζαντινά χρόνια
Ενώ κατά την περίοδο αυτή, πρωτεύουσα του νησιού ήταν η Πάφος, η Σαλαμίνα γνώρισε νέα ακμή, οικονομική και πολιτιστική. Αναπτύχθηκε οικοδομικά με θέατρα, γυμνάσια και ναούς και συνεχίστηκε η εμπορική της σημασία. Το 116 π.Χ., οι Εβραίοι της Σαλαμίνας εξεγέρθηκαν και προκάλεσαν στην πόλη τρομερές καταστροφές. Με την οικονομική βοήθεια του αυτοκράτορα Αδριανού, η Σαλαμίνα μπόρεσε να ανοικοδομηθεί και ο ίδιος χαρακτηρίστηκε ως σωτήρας, ευεργέτης και πατέρας της πόλης. Η έναρξη των Βυζαντινών χρόνων έφερε μαζί και μεγάλες καταστροφές για τη Σαλαμίνα. Δυο μεγάλοι σεισμοί (το 332 και το 342), έπληξαν το νησί προκαλώντας ανυπολόγιστες ζημιές. Κατέρρευσαν ακόμα και τα πιο ογκώδη οικοδομήματα της πόλης. Κι ενώ κατά τον 5ο-6ο αιώνα μ.Χ. άρχισε να ευημερεί, οι αραβικές επιδρομές του Μωαβία το 647 και 653, την κατέστρεψαν ολοσχερώς και οι κάτοικοί της την εγκατέλειψαν και μετακινήθηκαν στην Αμμόχωστο.
Ο αρχαιολογικός χώρος της Σαλαμίνας
Οι ανασκαφές ξεκίνησαν το 1952 και συνεχίστηκαν μέχρι και την εισβολή των Τούρκων στο νησί, το 1974. Τα εκτεταμένα και διάσπαρτα ερείπια του αρχαίου βασιλείου της Σαλαμίνας, αποτελούν έναν από τους κορυφαίους αρχαιολογικούς χώρους του νησιού. Στον χώρο μπορεί να δει κανείς ερείπια του Γυμνασίου. Η κιονοστοιχία και οι δεξαμενές του, μαρτυρούν την τότε μεγαλοπρέπεια, ενώ βρέθηκαν πολλά μαρμάρινα αγάλματα θεών και ηρώων από την ελληνική μυθολογία που μεταφέρθηκαν στη Λευκωσία. Τα λουτρά αποτελούνται από διάφορες αίθουσες και διατηρούν σε σημεία τοίχους που φτάνουν τα 8 μέτρα. Τοιχογραφίες και ψηφιδωτά του 3ου αιώνα μ.Χ. διασώζονται, ενώ στην αψίδα της εισόδου της νότιας κρύας αίθουσας, απεικονίζεται η γνωστή σκηνή του φίλου του Ηρακλή Ύλα, που αναζητά νερό από μια πηγή προστατευμένη από τις Νύμφες. Το θέατρο της Σαλαμίνας χτίστηκε στις αρχές του 1ου αιώνα μ.Χ. και καταστράφηκε από τους δυο μεγάλους σεισμούς στα μέσα του 4ου. Είχε χωρητικότητα 15,000 θεατών και αποτελούνταν από 50 σειρές κερκίδων, από τις οποίες οι 7 κατώτερες έχουν διασωθεί στις αρχικές τους θέσεις. Στο υποσκήνιο του θεάτρου βρέθηκαν επίσης μερικά μαρμάρινα αγάλματα, ανάμεσά τους ο Μουσαγέτης Απόλλων και η μούσα Μελπομένη. Το θέατρο της Σαλαμίνας είχε αναστηλωθεί πλήρως και πριν την τούρκικη εισβολή, δόθηκε για παραστάσεις αρχαίου δράματος. Μάλιστα η πρώτη παράσταση ήταν το 1962 από το Ελληνικό Γυμνάσιο Αμμοχώστου με τον «Οιδίποδα Τύραννο».
Η μεγάλη δεξαμενή χρησίμευε για την αποθήκευση νερού που έφτανε στη Σαλαμίνα μέσω υδραγωγείου 50 χλμ. Πίσω απ’ την δεξαμενή βρίσκεται η ρωμαϊκή αγορά, με εσωτερική αυλή μήκους 230 μέτρων και πλάτους 55 μέτρων. Στο βόρειο τμήμα διατηρούνται τέσσερις μεγάλες παραστάδες με ισάριθμες μονολιθικές κολώνες στις γωνίες τους. Στο νότιο άκρο της αγοράς, βρίσκονται τα ερείπια του ναού του Ολυμπίου Διός. Διασώθηκε το μεγαλύτερο τμήμα του στυλοβάτη, τα θεμέλια της κάτοψης και διάφορα λίθινα και μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη. Σε μια πλάκα υπάρχει και επιγραφή αφιερωμένη στον θεό. Το τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου, από το 1957 και για δέκα χρόνια, ανέσκαψε διεξοδικά τη νεκρόπολη της Σαλαμίνας. Οι βασιλικοί τάφοι που βρέθηκαν εκεί χρονολογούνται μεταξύ 8ου – 6ου αι. π.Χ. Οι τάφοι είναι σχεδόν πανομοιότυποι και ανάμεσα τους είναι κι αυτός του τελευταίου βασιλιά της Σαλαμίνας, Νικοκρέοντα.
Η σπουδαιότητα της Σαλαμίνας και οι παράνομες ανασκαφές
Η Σαλαμίνα είναι μια πόλη που κατακτήθηκε από πολλούς διαφορετικούς ηγεμόνες, καταστράφηκε από σεισμούς και εξεγέρσεις, αλλά δε σταμάτησε ποτέ να ακμάζει. Ήταν πάντα σημαντικό πολιτιστικό και εμπορικό κέντρο και σε επιστημονικές δημοσιεύσεις της δεκαετίας του 1960, χαρακτηριζόταν ως ένας από τους πιο σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους της Μεσογείου.
«Η Σαλαμίνα είναι το πιο σημαντικό αρχαίο βασίλειο της Κύπρου. Είναι το αποτέλεσμα ενός πολιτισμού ο οποίος είχε ανθίσει κατά τη διάρκεια της εποχής του Χαλκού, της Γεωμετρικής περιόδου, της Αρχαϊκής, της Κλασσικής κτλ. Όλες αυτές οι περίοδοι είναι μέρος αυτού που λέμε σήμερα βασίλειο της Σαλαμίνας», έχει δηλώσει στο παρελθόν η ιστορικός/ αρχαιολόγος Άννα Μαραγκού.
Το 1998 μια ομάδα φοιτητών από το Πανεπιστήμιο της Άγκυρας, με επικεφαλής τον καθηγητή Οζκιούρ Οζκιουνέρ, ξεκίνησε τις παράνομες ανασκαφές στον αρχαιολογικό χώρο της Σαλαμίνας. Από το 2000 μέχρι και το 2010, οι ανασκαφές αποκάλυψαν δρόμους που ένωναν την πόλη με το παλιό λιμάνι, αλλά και πολλά αγάλματα. Η Διεθνής Σύμβαση της Χάγης που υπέγραψε η Κύπρος το 1964 και η Τουρκία το 1965, απαγορεύει ρητά κάθε αρχαιολογική εργασία σε κατεχόμενη από ξένα στρατεύματα περιοχή χωρίς τη συγκατάθεση της νόμιμης κυβέρνησης της χώρας. Παρόλα αυτά, οι παράνομες ανασκαφές συνεχίζονται.
Τώρα καλύτερα να λησμονήσουμε πάνω σε τούτα τα χαλίκια· δε φελά να μιλάμε· τη γνώμη των δυνατών ποιός θα μπορέσει να τη γυρίσει; ποιός θα μπορέσει ν’ ακουστεί; Καθένας χωριστά ονειρεύεται και δεν ακούει το βραχνά των άλλων. Ναι· όμως ο μαντατοφόρος τρέχει κι όσο μακρύς κι αν είναι ο δρόμος του, θα φέρει σ’ αυτούς που γύρευαν ν’ αλυσοδέσουν τον Ελλήσποντο το φοβερό μήνυμα της Σαλαμίνας.
Advertising
Φωνή Κυρίου επί των υδάτων.
Νῆσός τις ἔστι.
Σαλαμίνα, Κύπρος, Νοέμβρης 1953
Γιώργος Σεφέρης, Σαλαμίνα της Κύπρος
Advertising
Πηγές άρθρου:
Ancient Salamis. Ανακτήθηκε από lonelyplanet.com. (τελευταία πρόσβαση 22/10/2025)
Salamis. Ανακτήθηκε από culture.gov.cy. (τελευταία πρόσβαση 22/10/2025)
Σαλαμίνα. Ανακτήθηκε από polignosi.com. (τελευταία πρόσβαση 22/10/2025)
Σαλαμίνα της Κύπρος. Ανακτήθηκε από greek-language.gr. (τελευταία πρόσβαση 22/10/2025)
Η αρχαία Σαλαμίνα της Κύπρου: ιστορία και αρχαιολογία. (2024). Ανακτήθηκε από commercial.cy. (τελευταία πρόσβαση 22/10/2025)
Λαζάρη, Σ. (2022), Οδοιπορικό στην Σαλαμίνα: Το βασίλειο του αρχαίου πολιτισμού στην Κύπρο. Ανακτήθηκε από alphanews.live/cyprus. (τελευταία πρόσβαση 22/10/2025)
