Στις μέρες μας, τόσο οι μελετητές όσο και οι ιστορικοί διαφωνούν για το αν η “αχανής” Ρωσική Αυτοκρατορία συνέδραμε στον Εθνικοαπελευθερωτικό Αγώνα των Ελλήνων κατά του Οθωμανικού ζυγού την δεκαετία του 1820. Η απάντηση πάντως δεν προκύπτει από μια μεμονωμένη κατάσταση ή πληροφορία. Ειδικότερα, οφείλουμε να λάβουμε υπόψιν μας όχι μόνο τις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες εκείνης της εποχής, αλλά και τα συμφέροντα γεωπολιτικής φύσεως που επικρατούσαν στις αρχές του 19ου αιώνα. Επομένως, η στάση των Μεγάλων Δυνάμεων της Εποχής, δηλαδή της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας απέναντι στους Έλληνες και στον Αγώνα τους για την Εθνική τους Χειραφέτηση, διαφοροποιήθηκε επανειλημμένες φορές στο πλαίσιο της δεκαετίας του ’20.
Η συνεισφορά των Ρώσων στην Ελληνική Επανάσταση του 1821:
Πρώτα από όλα, οφείλουμε να σημειώσουμε το γεγονός ότι η συνεισφορά των Ρώσων στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 εξαρτιόταν σε μεγάλο βαθμό από τα συμφέροντα παντός είδους του κάθε Τσάρου στην περιοχή της ελληνικής χερσονήσου. Συγκεκριμένα, οι δύο Τσάροι που κυβέρνησαν την μεγάλη Ρωσική Αυτοκρατορία κατά την διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 ήταν ο Αλέξανδρος Α’ και ο διάδοχός του ο Νικόλαος Α’. Από την μία πλευρά, ο Αλέξανδρος κυβέρνησε από τον Μάρτιο του 1801 έως τον Νοέμβριο του 1825. Από την άλλη πλευρά, ο Νικόλαος κυβέρνησε από τον Δεκέμβριο του 1825 έως τον Μάρτιο του 1855.
Προεπαναστατικές ενέργειες των Ρώσων:
Η πρώτη προεπαναστατική συνεισφορά των Ρώσων στον Ελληνικό λαό έγινε με το αποτυχημένο κίνημα των Ορλωφικών το 1770. Ειδικότερα, η τότε αυτοκράτειρα της Ρωσίας η Αικατερίνη B’ ήθελε να ξεσηκώσει επειγόντως τους Έλληνες κατά των Οθωμανών. Βέβαια, πρέπει να τονίσουμε ότι ο κυριότερος στόχος της Αικατερίνης ήταν να λειτουργήσει αυτή η επανάσταση των Ελλήνων ως αντιπερισπασμός, προκειμένου τα ρωσικά στρατεύματα να καταλάβουν ευκολότερα τις βόρειες επαρχίες των Οθωμανών.
Για αυτό τον λόγο, έστειλε τον έναν εκ των αδερφών Ορλώφ (εξού και τα “Ορλωφικά”) στην Πελοπόννησο, με σκοπό να ξεσηκώσει τους Έλληνες κατά των Οθωμανών. Όμως, η εξέγερση αυτή καταπνίγηκε στο αίμα από ορδές Τουρκαλβανών. Επομένως, οι Ρώσοι, βλέποντας την ολέθρια καταστροφή, αποχώρησαν από την ελληνική χερσόνησο και άφησαν τους υπόδουλους Έλληνες στο έλεος του κατακτητή τους.
Ίδρυση της Φιλικής Εταιρείας και Ιωάννης Καποδίστριας:
Στα χρόνια που ακολούθησαν, πολλοί Έλληνες, κυρίως μικρέμποροι, ανέπτυξαν ισχυρές εμπορικές σχέσεις με την Ρωσία, ενώ ταυτόχρονα αναγκάστηκαν να εγκατασταθούν μόνιμα εκεί για τις ανάγκες του επαγγέλματος τους. Σε αυτό το πλαίσιο κιόλας, συγκροτήθηκε και η Φιλική Εταιρεία στην παραθαλάσσια πόλη της Οδησσού, από τους μικρεμπόρους Αθανάσιο Τσακάλωφ, Νικόλαο Σκουφά και Εμμανουήλ Ξάνθο.
Σε πρώτο στάδιο, αυτή η μυστική οργάνωση επέλεξε τον Ιωάννη Καποδίστρια ως επικεφαλής του συντονισμού του Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα των Ελλήνων. Επίσης, αξίζει να σημειωθεί το γεγονός ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας ήταν τότε ο Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας. Άρα, η συνεισφορά του στην Ελληνική Επανάσταση θα ήταν άκρως σημαντική. Όμως, αρνήθηκε την πρόταση των Φιλικών, διότι κατά την γνώμη του δεν είχαν ωριμάσει ακόμα οι συνθήκες για να ξεσπάσει η Επανάσταση.
Ο Τσάρος της Ρωσίας κατά της Ελληνικής Επανάστασης:
Εκτός από τον Ιωάννη Καποδίστρια, και ο Τσάρος Αλέξανδρος Α’ της Ρωσίας ήταν εξίσου κάθετος με το να αναμειχθούν οι ρωσικές δυνάμεις με την προετοιμασία του ξεσπάσματος της Ελληνικής Επανάστασης. Συγκεκριμένα ήθελε να ακολουθήσει κοινή γραμμή με τον Αυστριακό καγκελάριο Μέττερνιχ και τις υπόλοιπες κεντρικές δυνάμεις της Ευρώπης, οι οποίες δεν ήθελαν την αλλαγή της καθεστηκυίας τάξης των πραγμάτων.
Παρόλα τα αρνητικά συναισθήματα των Ρώσων απέναντι στην Ελληνική Επανάσταση, ο πρίγκιπας Αλέξανδρος Υψηλάντης ξεσήκωσε τελικά τις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας τον Φεβρουάριο του 1821. Βέβαια, αξίζει να σημειωθεί ότι στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες επικρατούσε ένα ειδικό καθεστώς, σχετικά πιο αυτόνομο σε σύγκριση με άλλες περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Μεταβολή της στάσης των Ρώσων:
Η στάση των Ρώσων άλλαξε περίπου τον Απρίλιο του 1821, λίγες εβδομάδες μετά την κήρυξη της Επανάστασης στην Πελοπόννησο. Ο Σουλτάνος Μαχμούτ Β’ για αντίποινα, διέταξε όχι μόνο την γενική σφαγή των Ελλήνων την Κωνσταντινούπολης, αλλά και τον απαγχονισμό του Οικουμενικού Πατριάρχη Γρηγορίου Ε’. Από την στιγμή που οι Οθωμανοί καταπάτησαν την συμφωνία τους με τους Ρώσους να προστατεύουν τους Ορθόδοξους υπηκόους της Αυτοκρατορίας τους, οι διπλωματικές σχέσεις Ρωσίας- Οθωμανικής Αυτοκρατορίας έπαψαν να είναι σε ισχύ.
Επιπροσθέτως, οι Ρώσοι πίστευαν ότι εάν βοηθούσαν στην δημιουργία τριών αυτόνομων κρατών στην περιοχή των Βαλκανίων (συμπεριλαμβανομένης και της ελληνικής χερσονήσου), θα μπορούσαν να είχαν ευκολότερα πρόσβαση όχι μόνο στο Αιγαίο Πέλαγος αλλά και στην ευρύτερη παραθαλάσσια περιοχή της Μεσογείου. Στο σχέδιο αυτό εντάχθηκαν και οι άλλες δύο Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής, η Αγγλία και η Γαλλία.
Ναυμαχία του Ναυαρίνο(1827):
Η τελευταία συνεισφορά των Ρώσων στην Ελληνική Επανάσταση ήταν η μικρή συμμετοχή τους στην καθοριστική ναυμαχία στο Ναυαρίνο στις 20 Οκτωβρίου 1827. Επιπλέον, στην ναυμαχία αυτή συμμετείχαν και οι αγγλικές και οι γαλλικές δυνάμεις. Οι τρεις αυτές Μεγάλες Δυνάμεις κατάφεραν να κατατροπώσουν τα πλοία τόσο των Οθωμανών όσο και των Αιγυπτίων, με αποτέλεσμα να δώσουν ένα αίσιο τέλος στην δεκάχρονη Ελληνική Επανάσταση.
Επίσης, αξίζει να σημειωθεί ότι στην ναυμαχία του Ναυαρίνο, η ρωσική ναυαρχίδα “Αζόφ” κατέστρεψε τρεις φρεγάτες, μία κορβέτα και ένα πλοίο με 80 κανόνια. Τέλος, στο επιβλητικό πλοίο βρίσκονταν οι τέσσερις μελλοντικοί ναύαρχοι του ρωσικού στόλου: Μιχαήλ Λάζαρεβ, Πάβελ Ναχίμοβ, Βλαντίμιρ Κορνίλοβ και Βλαντίμιρ Ιστόμιν.
Πηγές για το άρθρο:
- Σαρρής Γ. (2023), Πόσο βοήθησαν οι Ρώσοι την Επανάσταση του 1821 – Newsbeast online,1. (τελευταία πρόσβαση 7/5/2023)
- Στούκας Μ. (2022), Η στάση της Ρωσίας απέναντι στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 (protothema.gr) online 1. (τελευταία πρόσβαση 7/5/2023)
- Χατζής Α. (2020), Η Ρωσία και η Ελληνική Επανάσταση | Protagon.gr, online 1. (τελευταία πρόσβαση 7/5/2023)
- Μάσλοβ Α. (2021), Η Ρωσία και η Ελληνική Επανάσταση – ΤΟ ΒΗΜΑ (tovima.gr), online 1. (τελευταία πρόσβαση 7/5/2023)
