Κάθε εποχή της ανθρώπινης ιστορίας, είχε τους αντιπροσώπους του θεού στη Γη, οι οποίοι απαιτούσαν πλήρη πνευματική και ηθική υποταγή στις επιταγές που εκείνος όριζε μέσω των εκπροσώπων του. Τι συνέβαινε όμως, όταν κάποιος –δημόσια ή μη- ασκούσε κριτική ή σκεφτόταν με διαφορετικό τρόπο από αυτά που οι θεϊκές επιταγές όριζαν και τάραζε τα νερά της θρησκευτικής καθεστηκυίας τάξης; Στην καλύτερη περίπτωση, ακολουθούσε μια δίκη –κυρίως παρωδία- με κάποια παραδειγματική τιμωρία. Ακόμα, και ο ίδιος ο Ιησούς, στο όνομα του οποίου έγιναν οι επόμενες μεγάλες δίκες, δεν κατάφερε να ξεφύγει από τη θέση του κατηγορουμένου, όταν απειλήθηκαν τα συμφέροντα των Αρχιερέων και των Φαρισαίων.
Η δίκη του Σωκράτη (η «γραφή ασέβειας» του Σωκράτη)
Το 339 π.Χ. ο Σωκράτης, αντιμετωπίζει το δικαστήριο της Ηλιαίας, ύστερα από την μήνυση του ποιητή Μελήτου –σε συνεργασία με τον πολιτικό Άνυτο και τον ρήτορα Λύκων- με τις κατηγορίες, ότι αφενός, αρνείται τους θεούς της πόλης και εισάγει καινά δαιμόνια και αφετέρου, ότι διαφθείρει τους νέους. Με 221 ψήφους υπέρ της αθώωσης του, έναντι των 280, καταδικάζεται σε θάνατο, με το να πιει κώνειο. Παρά τις παρεκκλίσεις των μαθητών του και το σχέδιο τους για την διαφυγή του δασκάλου τους, ο Σωκράτης, παραμένει πιστός στη τιμωρία του και στις αρχές του: το γεγονός ότι οι συμπολίτες τους τον αδίκησαν στο δικαστήριο, δεν του δίνει το δικαίωμα να αδικήσει και εκείνος την πόλη του και τους νόμους της.
(Σημείωση: «γραφή ασέβειας»: Σύμφωνα με το αττικό δίκαιο, της εποχής, οι υποθέσεις χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: τις ιδιωτικές και της δημόσιες. Όσες αφορούν έννομα ιδιωτικά συμφέροντα, αποτελούν αντικείμενα της «δίκης» και όσες αφορούν τα της πόλης και τα ως προς αυτήν, αποτελούν αντικείμενα «γραφής»)
Η δίκη του Χριστού
Στην εποχή του Αυτοκράτορα Τιβέριου, στην ρωμαϊκή επαρχία της Γαλιλαίας, λαμβάνει χώρα η πιο δημοφιλής και άδικη δίκη του Χριστιανικού κόσμου: αρχιερείς και Φαρισαίοι, καταδικάζουν εις θάνατο, τον Υιό του Θεού. Πέρα από τη θρησκευτική και θεολογική ιδεολογία, από νομικής και δικονομικής σκοπιάς, πρόκειται για μια δίκη παρωδία, γεμάτη από ανομίες, παρατυπίες και καταστρατήγηση του ίδιου του μωσαϊκού νόμου. Σύμφωνα με τον νόμο της εβραϊκής δικονομίας: 1. Η απόφαση δεν μπορούσε να στηριχτεί μόνο στην παραδοχή του κατηγορουμένου, ήταν απαραίτητη η πανόμοια μαρτυρία, τουλάχιστον, δύο ακόμα μαρτύρων, 2. Η διεξαγωγή της δίκης γίνεται πάντα μέρα, με ανοιχτές πόρτες και ενώπιον του λαού, 3. Η δίκη ξεκινά με την εισαγωγή μαρτύρων υπεράσπισης και έπειτα με μάρτυρες κατηγορίας, 4. Ο κατηγορούμενος καθ΄ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας θεωρούταν αθώος και είχε τη σωστή μεταχείριση, 4. Δεν τηρούσαν πρακτικά, αλλά η απόφαση θα έπρεπε να ήταν πλήρης και γραπτή. 5. Η διαδικασία για θανατικές ποινές δεν διαρκούσε λιγότερο από 4 μέρες. Ωστόσο, σύμφωνα με τις πηγές που έχουμε, τίποτα από τα παραπάνω δεν τηρήθηκε.
Στη συνέχεια, προκειμένου να πραγματοποιηθεί η θανατική ποινή, έπρεπε να εγκριθεί και από την ρωμαϊκή αρχή. Προκειμένου ο Πόντιος Πιλάτος, να συνομολογήσει στην απόφαση του Μέγα Συνεδρίου, ο Καϊάφας, σκεπτόμενος ότι ένας Ρωμαίος θα αδιαφορούσε για τη βλασφημία του Ιησού, παρασκευάζει την κατηγορία ότι ο Ιησούς διατείνεται ενάντια του Αυτοκράτορα – μια κατηγορία που όχι μόνο ήταν ψευδής, αλλά η απόφαση της θανατικής ποινής δεν στηρίχτηκε καν σε αυτή-. Αφού ο Πιλάτος εξετάζει τον κατηγορούμενο δεν βρίσκει καμία κατηγορία εναντίον του και τον απαλλάσσει. Το πλήθος όμως που ήταν μαζεμένο έξω από το Πραιτόριο, αποτελούμενο από συγκεκριμένο όχλο, ακολούθων των ιερέων και χωρίς να αντιπροσωπεύει την κοινή γνώμη, διαφωνεί εντόνως καθώς επιθυμεί σφόδρα την καταδίκη του Ιησού. Μέσα από την φωνές του όχλου, ο Πιλάτος, μαθαίνει ότι ο Ιησούς είναι Γαλιλαίος και παραπέμπει Αυτόν στον Ηρώδη Αντύπα, όπου και εκείνος δεν βρίσκει καμία κατηγορία –επιπλέον είχε πρόσφατα καταδικάσει σε αποκεφαλισμό τον Ιωάννη και προφανώς δεν ήθελε ακόμα μια τέτοια σύγκρουση- τον στέλνει πάλι πίσω στον Ηρώδη, προκειμένου για τρίτη φορά να αθωωθεί. Η δίκη του Χριστού, συμπίπτει με την γιορτή του Πάσχα και έχοντας αυτό σαν πρόσχημα ο Πιλάτος σε συνδυασμό με την αναποφασιστικότητά του, θέτει την απόφαση για τη μοίρα του Χριστού και του Βαραββά στον όχλο, με τα γνωστά αποτελέσματα.
Η δίκη του Λούθηρου (η δίκη που γέννησε τη σύγχρονη εποχή)
Ο Γερμανός θεολόγος και φιλόλογος Μάρτιν Λούθηρος, αφού έχει ήδη θυροκολλήσει στην Μητρόπολη της Βυρτεμβέργη τις 95 θέσεις του, έχει δει τα βιβλία του να καίγονται στα Πανεπιστήμια του Παρισιού και της Κολωνίας, και έχει ήδη αφοριστεί από τον πάπα Λέων Ι, καλείται στη Δίαιτα της Βορμς, προκειμένου να λογοδοτήσει. Η δίκη λαμβάνει χώρα στις 20 Απριλίου 1521 και η απόφαση του δικαστηρίου τον καταδικάζει να οδηγηθεί μπροστά στον Αυτοκράτορα Κάρολο Ε’ και να τιμωρηθεί παραδειγματικά (η απόφαση βγαίνει έναν μήνα αργότερα). Αμέσως μετά την ακρόαση ο Λούθηρος, εγκαταλείπει ανενόχλητος την δικαστική αίθουσα, χάρη στην «επιστολή ασφαλούς συμπεριφοράς» και στη βοήθεια του Εκλέκτορα της Σαξονίας, Φρειδερίκο Γ’. Με το τέλος της δίκης, ο Κάρολος, με αυτοκρατορικό διάταγμα τον θέτει εκτός νόμου (τον κηρύσσει παράνομο, καθένας μπορεί να τον σκοτώσει χωρίς τον φόβο του να τιμωρηθεί). Ο Λούθηρος μεταφέρεται στον Πύργο του Βαρτσμπουργκ, όπου και παραμένει ως πρίγκιπας Γεώργιος. Πλέον, ελαττώνει κατά πολύ τις περιηγήσεις του και τις δημόσιες εμφανίσεις του, απομονώνεται, μελετά και συνεχίζει το έργο του. Οι συνέπειες του έργου του Λούθηρου είναι ένας καινούριος κόσμος, ο οποίος ολοκληρώνεται με τη Συνθήκη της Βεστφαλίας. Φέρει την πτώση της Φεουδαρχίας, δημιουργεί την Ένωση του Σμαλκαλντεν, δημιουργεί νομικούς κανόνες που ρυθμίζουν τη σχέση ηγεμόνα- κράτους, δημιουργεί το τρίτο επίσημο χριστιανικό δόγμα, τον Προτεσταντισμό –κυρίως στη Γερμανία και χώρες της Βόρειας Ευρώπης, γεννά τα πρώτα βεστφαλιανά ιδεώδη και προκαλεί ένα καίριο πλήγμα στην Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και στην αυθεντία του πάπα και της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας (και κατά συνέπεια στους φόρους της και στην κοσμική της εξουσία).
Η δίκη του Γαλιλαίου
Στις πιο σκληρές δίκες της ανθρώπινης ιστορίας, αυτές της Ιεράς Εξέτασης, βρέθηκε και ο Ιταλός Γαλιλαίος Γαλιλέι, το 1633, με τη δημοσίευση του «Διάλογος περί των δύο Μέγιστων Συστημάτων του Κόσμου». Ο Γαλιλαίος ως φυσικός, αστρονόμος και μαθηματικός, είχε στα χέρια του μετρήσιμα μεγέθη και παρατηρήσεις που αποδείκνυαν ότι η Γη γυρίζει γύρω από τον Ήλιο. Για την Μεσαιωνική Ευρώπη και την αυστηρότατη Ρωμαιοκαθολική εκκλησία, η εγκατάλειψη του πτολεμαϊκού γεωκεντρικού πλανητικού συστήματος και η αποδοχή του κοπέρνειου ηλιοκεντρικού μοντέλου, δεν ήταν μια επιστημονική αμφισβήτηση, αλλά μια αίρεση, που στα μάτια της προσέβαλλε τη θεία παντοδυναμία. Νωρίτερα με τo Διάταγμα του Index Librorum Prohibitorum (1616), ο Γαλιλαίος είχε εντολή και συμφώνησε στο να μην διδάσκει, να μην υποστηρίζει, να μην αποδέχεται και να μην υπερασπίζεται με οποιονδήποτε τρόπο, ότι ο Ήλιος είναι σταθερός και η Γη όπως και τα υπόλοιπα ουράνια σώματα κινούνται γύρω από αυτό. Η παραπάνω δημοσίευση αθετούσε τη ‘σύμβαση’ αυτή και έτσι ο Γαλιλαίος βρίσκεται αρχικά μπροστά στο Ιεροδικείο να απολογείται και στη συνέχεια σε κατ’ οίκον περιορισμό –ως ποινή- από τον πάπα Ουρβανό Η’. Η στάση του Γαλιλαίου καθ όλη τη διάρκεια της δίκης δεν ήταν αυτό που κανείς θα χαρακτήριζε ηρωική. Δεν υπερασπιζόταν με σθένος τις απόψεις του –ήταν όμως μεγάλος σε ηλικία- και μπροστά στον φόβο του θανάτου δεν δίστασε να τις αρνηθεί. Επειδή όμως πάντα πρέπει ένα ιστορικό γεγονός να το μελετάμε υπό το πρίσμα των γεγονότων και των συνθηκών που συνέβη, δεν μπορούμε σε καμία περίπτωση να αρνηθούμε ότι και με τον δικό του τρόπο, ο Γαλιλαίος μέσα από τη δική του συνέβαλε στη χειραφέτηση της φυσικής επιστήμης.
Η δίκη των πιθήκων (υπόθεση Σκοουπ)
Στις 10 Ιουλίου 1925, «Η πολιτεία του Τένεσι (στρέφεται) κατά του Τζον Τομας Σκοουπ», επειδή, παρά την απαγόρευση του νόμου Μπάτλερ (21 Μαρτίου 1925), ο καθηγητής Σκοουπ, συνέχιζε να διδάσκει, ότι ο άνθρωπος δεν είναι αποτέλεσμα της Θείας Χάριτος (δημιουργιστές), αλλά αποτέλεσμα της αργής εξέλιξης απλούστερων ειδών ζωικών οργανισμών (δαρβινιστές). Η παραπάνω απαγόρευση του μακαρθιστή βουλευτή, αποτέλεσε ‘κόκκινο πανί’ για την Αμερικάνικη Ένωση Πολιτικών Ελευθεριών (ACLU) και αποφάσισε να επέμβει, βρίσκοντας έναν καθηγητή, ο οποίος θα αψηφούσε τον παραπάνω νόμο και θα συνέχιζε να διδάσκει τη θεωρία του Δαρβίνου, με αντάλλαγμα, σε οποιαδήποτε διαμάχη, να προσφέρει νομική κάλυψη. Ο Σκοουπ αποδέχτηκε αυτή τη πρόταση και επιπλέον, προέτρεπε τους μαθητές του να τον καταγγείλουν. Τρεις από αυτούς τον κατήγγειλαν, με συνέπεια τον Ιούλιο του 1925, μια άσημη και μικρή πόλη να γίνει το επίκεντρο της συντηρητικής Αμερικής. Όπως ήταν φυσικό, το δικαστήριο έκρινε ένοχο τον Σκοουπ και του επέβαλε τη χρηματική ποινή των 100 δολαρίων. Η ποινή δεν εκτελέστηκε ποτέ λόγω νομικού κενού.
Μερικά χρόνια νωρίτερα, στις 16 Απριλίου 1914, στο Ναύπλιο, λαμβάνει χώρα και η ελληνική «δίκη των πιθήκων», όπως χαρακτηρίστηκε αργότερα, με (12) κατηγορούμενους, εξ’ αυτών ο δημοτικιστής Αλέξανδρος Δελμούζος και ο γιατρός Δημήτριος Σαράτσης. Αιτία της κατηγορίας ήταν η αθεΐα που προέβαλαν οι κατηγορούμενοι, καθώς δίδασκαν, διέδιδαν και ομολογούσαν, μεταξύ των άλλων, ότι ο άνθρωπος προέρχεται από τον Αυστραλοπίθηκο, ο οποίο με τα χρόνια και την εξέλιξη κατέληξε από homo erectus σε homo sapiens. Με αντίθετη κατάληξη από την προηγούμενη, οι κατηγορούμενοι αθωώνονται στις 28 Απριλίου 1914.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο αυτό:
Η απολογία του Σωκράτη και το κώνειο, ανάκτηση από: newsbeast.gr
Η δίκη του Σωκράτη, ανάκτηση από: curia.gr
«Ο Σωκράτης προκάλεσε τον θάνατο του. Η δίκη του αποτελούσε πρότυπο ελεύθερης σκέψης. Οι κατηγορίες ήταν αρκετές για να καταδικαστεί σε θάνατο». Πώς το πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ δικαιώνει τους δικαστές του Σωκράτη, ανάκτηση από: mixanitouxronou.gr
Σωκράτης, ανάκτηση από: el.wikipedia.org
Η δίκη του Χριστού – Μια νομική ανάλυση, ανάκτηση από: vimaorthodoxias.gr
Η ΔΙΚΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ, ανάκτηση από: imsymis.gr
Πόντιος Πιλάτος, ανάκτηση από: el.wikipedia.org
Luther at the Imperial Diet of Worms (1521), ανάκτηση από: luther.de
Βορμς, ανάκτηση από: el.wikipedia.org
Η δίκη του Λουθήρου, ανάκτηση από: nomika-nea.gr
Η Δίκη του Γαλιλαίου, ανάκτηση από: tmth.gr
Γαλιλαίος Γαλιλέι, ανάκτηση από: el.wikipedia.org
«Η Δίκη των Πιθήκων», επιστήμη vs. θρησκεία, ανάκτηση από: tvxs.gr
Η ιστορική Δίκη των Πιθήκων, ανάκτηση από: kathimerini.gr
Δίκη του Ναυπλίου: Οι «μαλλιαροί» στο εδώλιο, ανάκτηση από: tovima.gr
