Η ΕΟΚΑ ή αλλιώς Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών ήταν όπως φανερώνει και το όνομά της, μία ελληνοκυπριακή αντάρτικη οργάνωση, εθνικιστικών καταβολών. Έδρασε στην Κύπρο, την τετραετία 1955 – 1959. Ο στόχος και ταυτόχρονα και ο λόγος ύπαρξής της, ήταν η αυτοδιάθεση της Κύπρου που τότε ήταν υποδουλωμένη στους Βρετανούς και εν συνεχεία η ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Μολονότι φαίνεται πως εν γένει η δράση της ΕΟΚΑ προσανατολιζόταν γύρω από τον δηλωμένο σκοπό της, ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι παράπλευρες δράσεις που ανέπτυξαν τα μέλη της καθώς και τα ίδια τα μέλη της ξεχωριστά.
Η Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών ιδρύθηκε το 1955 από τον Γεώργιο Γρίβα, ο οποίος ήταν γνωστός και με το παρατσούκλι Διγενής. Ο Γρίβας είχε γεννηθεί στις 5 Ιουλίου 1897 στο χωριό Χρυσαλινιώτισσα κοντά στη Λευκωσία της Κύπρου. Η οικογένειά του ήταν εύπορη και μάλιστα σύμφωνα με ιστορικές πηγές, αγγλόφιλη. Αφού ολοκλήρωσε το σχολείο στην Κύπρο, σπούδασε κατόπιν στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων στην Αθήνα. Ο Γρίβας πήρε μέρος στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και έζησε αρκετά χρόνια στην Ελλάδα, με την δράση του εκεί να είναι αντικείμενο διαμάχης και οπωσδήποτε, αμφιλεγόμενη. Ήταν γνωστό πως υπήρξε αρχηγός της αντικομμουνιστικής “Οργάνωσης Χ”. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός πως η ΕΟΚΑ ήταν μία οργάνωση αυστηρά συγκεντρωτική και προσωποπαγής, μιας και ο Γρίβας ήλεγχε τα πάντα. Η ιδεολογία του αρχηγού της ήταν κατάφωρη μέσα στους κόλπους της: Ο συντηρητισμός και ο αντικομμουνισμός ήταν έκδηλος, ενώ έντονο ήταν και το θρησκευτικό συναίσθημα και το αίσθημα περί ενότητας του έθνους.
Ο Γρίβας είχε χωρίσει σε 19 τομείς την Κύπρο και τον έλεγχό του κάθε τομέα την είχε ένας τομεάρχης, ο οποίος λογοδοτούσε αποκλειστικά και μόνο στο Γρίβα. Ο κύριος στόχος λοιπόν της οργάνωσης ήταν η αποτίναξη του αγγλικού ζυγού και η ένωση με την Ελλάδα. Ο κύριος τρόπος δράσης της ΕΟΚΑ ήταν τα σαμποτάζ με ωρολογιακές βόμβες και νάρκες. Οι αντάρτες συνήθως κατέφευγαν σε ορεινά δάση μετά τις επιθέσεις τους, για να κρυφτούν. Η ΕΟΚΑ συχνά χρησιμοποιούσε ως μέσο επίτευξης των σκοπών της, την τρομοκράτηση του τοπικού πληθυσμού για να συνταχθεί έτσι μαζί της. Μεγάλη βαρύτητα είχε δώσει και στη νεολαία και ειδικότερα στους μαθητές, οι οποίοι με συχνές διαδηλώσεις και τη “μάχη της σημαίας” (μαθητές κατέβαζαν τη βρετανική σημαία από τα σχολεία) είχε καταφέρει να διατηρήσει τον βρετανικό στρατό στην ενδοχώρα και να τον αποτρέψει να ανέβει στα βουνά όπου κρύβονταν οι αντάρτες της οργάνωσης.
Η δράση της ΕΟΚΑ επίσημα ξεκίνησε τη νύχτα της 31ης Μαρτίου προς 1η Απριλίου του 1955. Πραγματοποίησε μία σειρά από βομβιστικές επιθέσεις σε διάφορα κυβερνητικά, αστυνομικά και στρατιωτικά κτίρια κυρίως στις μεγάλες πόλεις της Κύπρου (Λευκωσία, Λάρνακα, Λεμεσό, Αμμόχωστο). Η ομάδα του τομεάρχη Μάρκου Δράκου είχε τη μεγαλύτερη επιτυχία στη Λευκωσία, αφού κατάφερε πλήγμα αξίας 150 χιλιάδων δολαρίων στον ραδιοφωνικό σταθμό της πόλης. Στην Αμμόχωστο, ένας αντάρτης μέλος της ομάδας του Γρηγόρη Αυξεντίου, ο Μόδεστος Παντελή έχασε τη ζωή του από ηλεκτροπληξία, όταν προσπάθησε να βραχυκυκλώσει γραμμές υψηλής τάσης. Αξίζει να σημειωθεί πως κατά τη διάρκεια του αγώνα της, η ΕΟΚΑ είχε στοχοποιήσει όχι μόνο τους Βρετανούς αποικιοκράτες αλλά και τους Ελληνοκυπρίους συνεργάτες τους καθώς και τους Τουρκοκυπρίους της εθνικιστικής (επίσης) οργάνωσης Ταξίμ που επιζητούσε την ένωση της Κύπρου με την Τουρκία. Στο μικροσκόπιο της ΕΟΚΑ είχαν επίσης μπει και μέλη του κομμουνιστικού κόμματος ΑΚΕΛ, το οποίο πολλάκις είχε κατηγορηθεί για συνεργασία με τους Άγγλους.
Η ελληνική κυβέρνηση του Α. Παπάγου δεν είδε με καλό μάτι τη δράση της οργάνωσης αυτής, μιας και η Ελλάδα ήταν εξαρτημένη σε σημαντικό βαθμό από τη Μ. Βρετανία τόσο σε οικονομικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο. Ο ίδιος ο Παπάγος είχε προσπαθήσει πολλές φορές να εμποδίσει τον Γρίβα από το να ξεκινήσει την εξέγερση αυτή και σε μία εκ των περιπτώσεων μάλιστα ζήτησε να συλληφθεί ο Γρίβας στη Ρόδο. Οι Βρετανοί σε μία από τις πολλές προσπάθειες που έκαναν για να αναχαιτίσουν τη δράση της οργάνωσης, συγκρότησαν αστυνομικό απόσπασμα από Τουρκοκυπρίους και αυτό είχε ως αποτέλεσμα την ίδρυση της Βολκάν, μίας οργάνωσης ίδιου προσανατολισμού με την ΕΟΚΑ που επιζητούσε το αντίθετο από αυτήν: την ένωση της Κύπρου με την Τουρκία. Η οργάνωση το 1957, μετονομάστηκε σε T.M.T.
Το επόμενο κύμα επιθέσεων της ΕΟΚΑ εκδηλώθηκε στα μέσα Ιουνίου του 1955. Μέχρι τότε, με εντολή του Μακάριου, η οργάνωση είχε μείνει αδρανής. Στις 18 Ιουνίου του 1955, η ΕΟΚΑ επιτέθηκε σε αγγλικούς στόχους, σε χώρους αναψυχής των Βρετανών στρατιωτών, σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις κλπ. Οι Βρετανοί, σε μία προσπάθεια να αναχαιτίσουν τη δράση της, διόρισαν Γενικό Κυβερνήτη του νησιού, τον John Harding (1896 – 1989), ο οποίος κήρυξε την Κύπρο σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και επέβαλε δρακόντεια μέτρα παντού. Μια άλλη παράμετρος που συνέτεινε στο φορτισμένο κλίμα του φθινοπώρου του 1955 ήταν η δίκη του Μιχαλάκη Καραολή και η καταδίκη του σε θάνατο, η οποία όταν έγινε γνωστή πυροδότησε μαθητικές διαδηλώσεις
Τον χειμώνα του 1955 προς 1956, διεξήχθησαν συνομιλίες για την επίλυση του κυπριακού προβλήματος μεταξύ Μακαρίου και Harding αλλά όταν αυτές κατέρρευσαν, οι Βρετανοί αποφάσισαν να εξορίσουν τον Μακάριο στις Σεϋχέλλες, ώστε να τον αποδυναμώσουν. Τότε ήταν που η ΕΟΚΑ ξεκίνησε τις πρώτες διακοινοτικές διαταραχές κάτι που το 1956 οδήγησε στη διαίρεση της Λευκωσίας (Πράσινη Γραμμή). Στους μήνες που ακολούθησαν, η ΕΟΚΑ κλιμάκωσε τις επιθέσεις της, αλλά ταυτόχρονα ξεκίνησε και η αμφισβήτηση προς το πρόσωπο του Γρίβα. Στις 14 Μαρτίου 1957 οι Άγγλοι απαγχονίζουν τον Ευαγόρα Παλληκαρίδη, κάνοντάς τον έτσι το νεαρότερο μέλος της ΕΟΚΑ που απαγχονίζεται. Οι ταραχές συνεχίστηκαν, αλλά πλέον η πρόοδος που είχαν σημειώσει οι Βρετανοί στον τομέα των πληροφοριών, είχαν αποδυναμώσει σημαντικά τον Γρίβα, ο οποίος κήρυξε εκεχειρία. Τον Οκτώβριο του 1957, ο Harding παραιτήθηκε από Κυβερνήτης της Κύπρου, έχοντας καταφέρει καίριο πλήγμα, χωρίς όμως να καταφέρει να την εξοντώσει πλήρως.
Ο αγώνας της ΕΟΚΑ έλαβε οριστικά τέλος, όταν Ελλάδα, Τουρκία και Μ. Βρετανία ήρθαν σε συμφωνία για το κυπριακό στην Ζυρίχη τον Φεβρουάριο του 1959. Αποφασίστηκε η ανεξαρτησία της Κύπρου, με βάση ένα σύνταγμα διακοινοτικού χαρακτήρα. Στις 9 Μαρτίου του 1959, ο Γρίβας με μια προκήρυξή του έθεσε τέρμα στον αγώνα της ΕΟΚΑ, αποδεχόμενος -με κάποια απογοήτευση -τις συμφωνίες. Μετά τη συμφωνία Ζυρίχης – Λονδίνου και την ίδρυση του κράτους, πολλά μέλη της νεοϊδρυθείσας κυβέρνησης, υπήρξαν μέλη της ΕΟΚΑ. Μέλη της ΕΟΚΑ στελέχωσαν τη μυστική οργάνωση Ακρίτας, η οποία ιδρύθηκε με εντολή του Μακάριου. Μιας και η κάθε κοινότητα είχε διαφορετικούς στόχους, η κατάρρευση της κεντρικής διοίκησης δεν άργησε να έρθει.
Αξίζει να σημειωθεί πως ο Γρίβας αργότερα έφυγε από την Κύπρο και με τη συνδρομή της Χούντας των Αθηνών, ίδρυσε το 1971 την ΕΟΚΑ Β΄, η οποία είχε ως στόχο εκ νέου την Ένωση, μιας και ο Μακάριος (Πρόεδρος πλέον της Κύπρου) εγκατέλειψε την ιδέα αυτή υπέρ ενός ανεξάρτητου κράτους. Οι επιθέσεις της ΕΟΚΑ Β΄ αυτή τη φορά είχαν στόχο τον Μακάριο και το ΑΚΕΛ. Το 1974, συμμετείχαν μαζί με δυνάμεις του ελληνικού στρατού και της κυπριακής εθνοφρουράς στο πραξικόπημα κατά του Μακαρίου, το οποίο με τη σειρά του ακολουθήθηκε από τον Αττίλα, που κόστισε τη διχοτόμηση της Κύπρου κάτι που καλά κρατεί μέχρι σήμερα.
Πηγές που αντλήθηκαν γι’ αυτό το άρθρο:
Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών: ανακτήθηκε από el.wikipedia.org
EOKA: ανακτήθηκε από en.wikipedia.org
Ο αγώνας της ΕΟΚΑ 1955 – 1959: Μύθοι, θρύλοι και αλήθειες: ανακτήθηκε από edon.org
Ο Απελευθερωτικός Αγώνας της Κύπρου: ανακτήθηκε από sansimera.gr
