Την περίοδο του Μεσοπολέμου στην Ευρώπη έκαναν την εμφάνισή τους στη πολιτική σκηνή διάφορες ολοκληρωτικές κυβερνήσεις. Γνωστές περιπτώσεις σε όλους μας είναι η κυβέρνηση του Μπενίτο Μουσολίνι στην Ιταλία, του Χίτλερ στη Γερμανία. Άλλες περιπτώσεις ήταν ο Φράνκο στην Ισπανία και ο Σαλαζάρ στη Πορτογαλία. Βεβαίως, δεν μπορούμε να παραλείψουμε και την περίπτωση της Ελλάδας. Στις 4 Αυγούστου 1936 ο Ιωάννης Μεταξάς πήρε στα χέρια του την εξουσία. Επέβαλε ένα καθεστώς της παλιάς Δεξιάς. Μέσω της επιβολής της παλαιάς Δεξιάς επιθυμία του ήταν η θέσπιση μιας προδημοκρατικής ελιτίστικης εποχής, συμμαχώντας με τη μοναρχία και την Εκκλησία. Ένας από τους πολλούς τρόπους ώστε να κερδίσει μεγάλη βάση ακολούθων και θαυμαστών προς το νέο, δικό του καθεστώς ήταν η δημιουργία μιας οργάνωσης. Και σε αυτή την οργάνωση συμμετείχαν νεαρά άτομα. Έτσι δημιουργήθηκε η Εθνική Οργάνωση Νεολαίας (ΕΟΝ).
Ίδρυση
Τον Νοέμβριο του 1936, λίγους μήνες ύστερα από την κατάληψη της εξουσίας, ιδρύθηκε η ΕΟΝ. Στόχος της ήταν η αναζήτηση αφοσιωμένων προσώπων τα οποία στο μέλλον θα ήταν σε θέση να στελεχώσουν τον κρατικό οργανισμό. Επιπλέον στόχευε στη σωματική και ψυχική προαγωγή των νέων και την ενίσχυση του εθνικού και θρησκευτικού τους αισθήματος. Σε αυτή την οργάνωση μπορούσαν να ενταχθούν όλα τα ελληνόπουλα και η εγγραφή δεν ήταν υποχρεωτική. Αντιθέτως, τα παιδιά των Εβραίων δεν ήταν δεκτά στους κόλπους της οργάνωσης. Μάλιστα, το 1939 ενσωματώθηκαν στην ΕΟΝ και οι πρόσκοποι.
Στην περίοδο 1939-1940 στην οργάνωση συμμετείχαν πολλοί νέοι ηλικίας 8 έως 25 ετών (αναφέρονται 15.000 μέλη στις αρχές Ιανουαρίου 1938, 750.000 το 1939, 1.250.000 το 1940). Βέβαια, λίγο νωρίτερα αναφέρθηκε πως η εγγραφή ήταν προαιρετική. Παρόλο αυτά έχουν γίνει πολλές αναφορές πως το καθεστώς με έμμεσο τις περισσότερες φορές τρόπο υποχρέωνε τη νεολαία να ενταχθεί στην ΕΟΝ ή τους δημόσιους υπαλλήλους να εντάξουν τα παιδιά τους σε αυτή τη μεταξική οργάνωση.
Η οργάνωση είχε στρατιωτικό χαρακτήρα και εσωτερική οργάνωση. Οι νεολαίοι 8-14 ετών αποκαλούνταν Σκαπανείς και 14-25 ετών Φαλαγγίτες. Το μεγαλύτερο αξίωμα στην ιεραρχία της οργάνωσης το είχε ο Γενικός Αρχηγός ή όπως εντοπίζεται σε άλλες πηγές ο Γενικός Επόπτης. Η ΕΟΝ επέβαλλε την ομοιόμορφη ενδυμασία στα μέλη της με στολές σκούρου μπλε χρώματος αλλά και τον στρατιωτικό χαιρετισμό. Ο στρατιωτικός χαιρετισμός γινόταν με την παλάμη ανοικτή και το χέρι προτεταμένο όπως και στο φασιστικό χαιρετισμό.
Οι δραστηριότητες της οργάνωσης ήταν η στρατιωτική εκπαίδευση των μελών της, οι παρελάσεις αλλά και το κοινωνικό έργο. Επίσης, εξέδιδε και το δικό της περιοδικό που ονομαζόταν “Η Νεολαία”. Αυτό το περιοδικό κυκλοφορούσε σε εβδομαδιαία βάση από τον Οκτώβριο του 1938 έως και το 1941.
Σύμβολο
Σύμβολο της Εθνικής Οργάνωσης Νέων ήταν ο διπλός μινωικός πέλεκυς που περιβαλλόταν με φύλλα δάφνης. Πάνω από τον πέλεκυ υπήρχε ένα στέμμα, σύμβολο του βασιλιά. Το σήμα κοσμούσε και τη σημαία της οργάνωσης αλλά και σαν χάλκινο έμβλημα στο πηλήκιο της στολής που φορούσαν οι νέοι.
Η ΕΟΝ εμφανίζεται στη παιδεία
Ο Μεταξάς θεωρούσε πολύ σημαντικό κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας τα νέα άτομα. Επιθυμία που είχε ήταν να δημιουργήσει ένα μελλοντικό έρεισμα απαραίτητο για την θεμελίωση του «Νέου Κράτους» και την πραγμάτωση του απώτερου στόχου της, της δημιουργίας του «Γ΄ Ελληνικού Πολιτισμού». Γι’ αυτό το λόγο το 1937 ίδρυσε τον Οργανισμό Εκδόσεως Σχολικών Βιβλίων (ΟΕΣΒ). Μέσα από αυτόν τον οργανισμό θα αποφασίζονταν ποια θα ήταν τα σχολικά βιβλία που θα εκδίδονταν ώστε να δοθούν στους νέους με σκοπό τη διάπλασή τους σύμφωνα με την επιθυμία του καθεστώτος. Και όπως ήταν φυσιολογικό για εκείνη την εποχή δεν μπορούσαν να λείψουν οι αναφορές για την ΕΟΝ στα βιβλία για τα οποία αποφάσιζε το ίδιο το κράτος, δηλαδή ο Μεταξάς. Οι αναφορές στη μεταξική νεολαία ήταν πάρα πολλές με αποτέλεσμα τα βιβλία να φτάνουν στο σημείο να χαρακτηρίζονται προπαγανδιστικά.
Τα εξώφυλλα των βιβλίων εικόνιζαν ένστολα μέλη της ΕΟΝ ενώ στο εσωτερικό τους οι αναφορές για την οργάνωση εξακολουθούσαν να είναι αρκετές, με σύμβολα αλλά και ύμνους υπέρ του καθεστώτος. Χαρακτηριστικό είναι ένα απόσπασμα από το αναγνωστικό της Δ’ Δημοτικού (1939). Σε αυτό το απόσπασμα το καθεστώς της 4ης Αυγούστου ταυτίζεται με “θαύμα” και ο Μεταξάς με “μάγο”. Συγχρόνως, δεν λείπει και η αναφορά στην ΕΟΝ: ‘Τότε έγιναν τα θαύματα… ο Μάγος φρόντισε για εργασία, υγείαν και ευτυχίαν του λαού. Φρόντισε για στρατό. Και για τα παιδιά δεν έκανε τίποτε ο Μάγος; … Μα κείνα αγάπησε περισσότερο. Τα ένωσε σε ένα σώμα, την Ε.Ο.Ν., και κείνα λάτρεψαν το Μάγο και τον έλεγαν Πατέρα τους”.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο αυτό:
Εθνική Οργάνωση Νεολαίας. Ανακτήθηκε από https://el.wikipedia.org/wiki/Εθνική_Οργάνωση_Νεολαίας (τελευταία πρόσβαση 29.7.2021)
Η “Εθνική Οργάνωση Νεολαίας” του καθεστώτος της 4ης Αυγούστου 1936. Ανακτήθηκε από https://web.archive.org/web/20081017030223/http://www.istoria-neolaias.gr/stinKoinonia/stinKoinonia_eon.html (τελευταία πρόσβαση 29.7.2021)
Καψάλης, Α. Γ. & Χαραλάμπους, Δ. Φ. (2008). Σχολικά εγχειρίδια. Θεσμική εξέλιξη και σύγχρονη προβληματική. Αθήνα: Μεταίχμιο
Mazower, M. (2013). Σκοτεινή Ήπειρος. Ο Ευρωπαϊκός Εικοστός Αιώνας. Αθήνα: Εκδόσεις Αλεξάνδρεια
