“Never regret thy fall,
O Icarus of the fearless flight
For the greatest tragedy of them all
Is never to feel the burning light.”
― Oscar Wilde ―
H Ελλάδα πέρα από το μεγαλείο της φύσης που διαθέτει, συνδέει το όνομα της στενά με την ελληνική μυθολογία. Με αφορμή αυτό αναζητήσαμε τις ονοματολογικές ρίζες των περισσότερων ελληνικών περιοχών, που είναι γνωστές σε όλους μας και περιέχουν ιστορικά στοιχεία, παραδόσεις και μύθους.
Ελλάδα
Έχετε αναρωτηθεί από πού πήρε το όνομά της η χώρα μας και ορισμένες μεγάλες πόλεις της; Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, κάποτε οι άνθρωποι το παράκαναν με την αλαζονεία και την υβριστική στάση τους απέναντι στο Θείο. Έτσι, ο Δίας αποφάσισε να τιμωρήσει τους ανθρώπους. Όπως φαίνεται, συνεννοήθηκε με τον Γιαχβέ, τον Σίβα και τους απανταχού θεούς και κατέληξαν στη δημιουργία ενός μεγάλου κατακλυσμού. Οι μόνοι που σώθηκαν στον Ελλαδικό χώρο ήταν ένα ζευγάρι, προορισμένο να συνεχίσει τη διαιώνιση του είδους μας, ο Δευκαλίωνας και η Πύρρα.
Η Πύρρα ήταν κόρη του Επιμηθέα και της Πανδώρας, ενώ ο Δευκαλίωνας ήταν γιος του Τιτάνα Προμηθέα. Το ζεύγος σώθηκε από τον κατακλυσμό, διότι κλείστηκε σε ένα κιβώτιο στην κορυφή του όρους Παρνασσού. Τότε, ο Δίας συμβούλεψε τον Δευκαλίωνα και την Πύρρα να ρίχνουν πέτρες πίσω τους, καθώς περπατούσαν στα μουλιασμένα και λασπωμένα χώματα. Κάθε πέτρα που έριχνε ο Δευκαλίωνας, γινόταν άνδρας και κάθε πέτρα που έριχνε η Πύρρα, γινόταν γυναίκα. Ο Δευκαλίωνας μετά απ’ αυτό έγινε βασιλιάς της Φθίας στη Θεσσαλία και απέκτησε με την Πύρρα τρία παιδιά, τον Αμφικτιονία, την Πρωτογένεια και τον Έλληνα.
Ο Έλληνας νυμφεύτηκε τη νύμφη Ορσηίδα και απέκτησε τον Αίολο, τον Δώρο και τον Ξούθο. Ο Αίολος και ο Δώρος μαζί με τους γιους τους Ξούθο, Αχαιό και Ίωνα, αποτέλεσαν τους γενάρχες των τεσσάρων κυριότερων ελληνικών φυλών που ήταν οι Αχαιοί, οι Δωριείς, οι Αιολείς και οι Ίωνες.
Αθήνα
Είναι γνωστό, πως το όνομα της δόθηκε χάρη στη θεά της σοφίας, Αθηνά, που σύμφωνα με το μύθο κέρδισε την μάχη της «βάφτισης» ενάντια στον Ποσειδώνα. Συγκεκριμένα, ο πρώτος βασιλιάς της Αθήνας, Κέκροπας, ο οποίος ήταν μισός άνθρωπος και μισός φίδι, έπρεπε να αποφασίσει, ποιος θα ήταν ο προστάτης της πόλης. Οι δύο θεοί Ποσειδώνας και Αθηνά θα έκαναν από ένα δώρο στον Κέκροπα και, όποιος του έκανε το καλύτερο δώρο, θα γινόταν και προστάτης της πόλης. Εμφανίστηκαν και οι δύο μπροστά στον Κέκροπα και πρώτος ο Ποσειδώνας χτύπησε την τρίαινά του στο έδαφος.Αμέσως εμφανίστηκε ένα ρυάκι με γάργαρο νερό. Αμέσως μετά η Αθηνά χτύπησε το δόρυ της στο έδαφος και εμφανίστηκε μια μικρή ελιά. Ο Κέκροπας παραξενεύτηκε αλλά και εντυπωσιάστηκε από το δώρο της Αθηνάς και αποφάσισε, να διαλέξει το δώρο της και να γίνει αυτή προστάτιδα της πόλης. Όμως, ο Ποσειδώνας θύμωσε που ο Κέκροπας δεν διάλεξε το δικό του δώρο και, έτσι, καταράστηκε την Αθήνα να μην έχει ποτέ αρκετό νερό. Έτσι από τότε ξεκίνησε και το πρόβλημα της λειψυδρίας που ταλαιπωρεί καμιά φορά ακόμα και σήμερα την Αθήνα.
Θεσσαλονίκη
Θεσσαλονίκη είσαι μία στον κόσμο δεν είν’ άλλη, όπως είπε ο Δημήτρης Μητροπάνος. Ανάμεσα στους πολλούς μύθους γύρω από το όνομά της, είναι και αυτός της αδελφής του Μ. Αλεξάνδρου, της Θεσσαλονίκης. Εκείνη μεταμορφώθηκε σε Γοργόνα γιατί από λάθος ή άγνοια πέταξε το «αθάνατο νερό», που ο αδελφός της με κόπους και κινδύνους είχε αποκτήσει για να εξασφαλίσει την αθανασία. Όταν κατάλαβε το σφάλμα της, και φοβούμενη την οργή του διάσημου αδελφού της, απαρηγόρητη παρακαλούσε: «Θεέ μου, δεν θέλω να πιστέψω πως μια μέρα θα πεθάνει ο αδελφός μου. Άφησε με να ζω με την ελπίδα πως κι αν πεθάνει, πάλι θα τον ξαναφέρεις στον κόσμο». Η παράκλησή της εισακούσθηκε, η βασιλοπούλα έγινε από τη μέση και κάτω ψάρι και πήδηξε στη θάλασσα ως γοργόνα πλέον. Κατά την παράδοση από εκείνη τη μέρα, η γοργόνα «Θεσσαλονίκη» περιφέρεται στα νερά του Θερμαϊκού και ρωτά τους καπετάνιους και ναυτικούς «Ζει ο βασιλιάς Αλέξανδρος;». Εάν η απάντηση των ναυτικών είναι αρνητική, τότε εκείνη από το θυμό της σηκώνει κύματα και βουλιάζει τα καράβια. Αντίθετα, εάν της απαντήσουν πως ζει ο Μέγας Αλέξανδρος, παραμένει ήρεμη και τους αφήνει να συνεχίσουν το ταξίδι τους. Η «Γοργόνα Θεσσαλονίκη» όντας ερωτευμένη με τον αδελφό της, όταν μαθαίνει ότι εκείνος πεθαίνει στη μάχη στα βάθη της Ανατολής, πνίγεται στο Θερμαϊκό κόλπο από τη μεγάλη της θλίψη.
Βέβαια ο μύθος δεν στέκει ιστορικά, αφού η Θεσσαλονίκη έζησε πολλά χρόνια μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου και, επομένως, γνώριζε την τύχη του. Παντρεύτηκε τον Κάσσανδρο, τον ιδρυτή της πόλης που φέρει το όνομά της, και μαζί του απέκτησε τρεις γιους. Το όνομά της προέρχεται από τη σύνθεση των λέξεων «Θεσσαλών» και «νίκη», εις μνήμην της νίκης των Μακεδόνων και των Θεσσαλών έναντι της τυραννίδας των Φερών και των συμμάχων της, Φωκέων, κατά τον Γ’ Ιερό Πόλεμο.
Πάτρα
Η πιο κοινή εξήγηση που διαδίδεται για την ονομασία της πόλης, βασίζεται στον Πατρέα ή Πατρεύς, τον μυθικό οικιστή της πόλης. Πρόκειται για έναν Αχαιό με καταγωγή από τη Σπάρτη, που ήρθε στην Αχαΐα όταν κατοικούσαν ακόμα οι Ίωνες, μαζί με κάποιους Αχαίους του Τισαμενού(με καταγωγή από την Σπάρτη). Μετά το θάνατο του Τισαμενού σε μάχη από τους Ίωνες και τη φυγή αυτών η χώρα, μοιράστηκε και κυβερνήθηκε ανάμεσα στους γιους του, στον Πρευγένη και τον Πατρέα. Ο Πατρέας μετοίκησε στην περιοχή της Αχαΐας και εγκαταστάθηκε στην πόλη Αρόη. Αφού την οχύρωσε, ανάγκασε και τους κατοίκους των προϊστορικών οικισμών Άνθειας και της Μεσσάτιδας να συνοικιστούν εκεί. Έτσι, δημιούργησε μια νέα πόλη που την ονόμασε από το όνομά του «Πάτραι» και έγινε βασιλιάς της τιμώντας έτσι τον εαυτό του .Ο τάφος του υπήρχε στην αγορά της πόλης, μπροστά από το τοποθετημένο στο ύπαιθρο άγαλμα της Αθηνάς.
Λάρισα
Σύμφωνα με τον αρχαίο μύθο, η νύμφη Λάρισα ήταν σύζυγος του Ποσειδώνα και μητέρα του Αχαιού, του Φθία και του Πελασγού ή σύμφωνα με άλλη εκδοχή, ήταν κόρη του Πελασγού. Η νύμφη παίζοντας με τη μπάλα της δίπλα στον Πηνειό ποταμό, γλίστρησε και πνίγηκε στα νερά του και έτσι πήρε το όνομα της η πόλη. Ετυμολογικά η λέξη Λάρισα σημαίνει λίθινη πόλη (ακρόπολη), που δεν ανταποκρίνεται όμως στον τεχνητό χωμάτινο χαμηλό λόφο (μόλις 25μ. ύψους) της ακρόπολής της. Στη νομισματοκοπία της πόλης υπάρχει ένα νόμισμα, το οποίο πιθανότατα να <<αφηγείται>> το παραπάνω μυθολογικό απόσπασμα του τρόπου της ονομασίας της πόλης.
Ηράκλειο
Σύμφωνα με το μύθο, το νησί δημιουργήθηκε από το Δία. Κάποτε, που ο Δίας εξουσίαζε τον κόσμο από τον θρόνο του στον Όλυμπο, κοίταξε προς την γενέτειρά του, την Κρήτη. Τότε, είδε έκπληκτος τους πατριώτες του Κρητικούς να κυνηγούν με τόξα και ακόντια, αφανίζοντας τους αγαπημένους του αίγαγρους. Τα παιδιά της Αμάλθειας που τον έθρεψε με το γάλα της, όταν κρυβόταν από τον πατέρα του τον Κρόνο στο σπήλαιο Δικταίο Άντρο. Θύμωσε λοιπόν τόσο πολύ, που αποφάσισε να σκοτώσει όλους τους Κρητικούς. Αμέσως, έριξε στο πέλαγος ένα κεραυνό και ένα τεράστιο τέρας αναδύθηκε, με σκοπό να καταστρέψει τους Κρητικούς.
Ωστόσο, οι υπόλοιποι θεοί προσπάθησαν να τον κάνουν να αλλάξει γνώμη, αλλά μάταια. Τότε ο Ποσειδώνας, που από το βασίλειο του, τη θάλασσα, βγήκε το θηρίο, είπε στο Δία: «Πατέρα και βασιλιά μου πως μπορείς να αφανίσεις τους Κουρήτες, έτσι θα τους ξεπληρώσεις ότι καλό σου έκαμαν;». Οι Κουρήτες ήταν Κρητικοί, που χτυπούσαν δυνατά τις ασπίδες τους, για να μην ακούσει ο πατέρας του ο Κρόνος το κλάμα του και τον φάει. Ο Δίας αμέσως άλλαξε γνώμη. Τότε πήρε δύο κομμάτια παξιμάδι και τα πέταξε ανοικτά της Κρήτης. Όταν, λοιπόν, πήγε το τέρας να τα φάει, αυτός με ένα κεραυνό το πέτρωσε μαζί με τα παξιμάδια. Έτσι, γεννήθηκε η Ντία και τα δύο νησάκια, το Παξιμάδι και το Πεταλίδι. Επίσης, σύμφωνα με μια παραλλαγή του μύθου, ο Θησέας, αφού σκότωσε τον Μινώταυρο, διέφυγε στην Ντία μαζί με την Αριάδνη.
Πηγές:
https://www.patrasevents.gr/article/136791-apo-pou-piran-ta-onomata-tous-oi-megaliteres-poleis-tis-elladas
http://www.in2life.gr/features/notes/article/357269/pos-phran-ta-onomata-toys-oi-poleis-ths-elladas.html
http://www.in2life.gr/escape/infoguide/article/156747/ellhnika-toponymia-me-mythikes-katavoles.html
http://teachingreek.blogspot.gr/2006/07/blog-post_26.html
http://syntaxioyxos-naftikos.blogspot.gr/2011/04/blog-post_27.html
http://parallaximag.gr/thessaloniki/gorgona-thessaloniki
http://www.protothema.gr/greece/article/208560/h-gorgona-thessalonikh-neo-emblhma-ths-symproteyoysas/
http://el.wiktionary.org/wiki/Λάρισα
http://atlasthessalias.culture.gr/——-9.html
http://larissablogs.blogspot.gr/2009/03/blog-post_29.html
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%AF%CE%B1_%CE%97%CF%81%CE%B1%CE%BA%CE%BB%CE%B5%CE%AF%CE%BF%CF%85
