Η παγκόσμια ιστορία χαρακτηρίζεται από κατακτήσεις, πρωταγωνιστές των οποίων δεν υπήρξαν πάντοτε οι Ευρωπαίοι ή οι Ασιάτες. Ένα τέτοιο παράδειγμα, χαμένο στα βάθη των αιώνων, αποτέλεσαν οι Αζτέκοι, μια πολυπληθής αυτοκρατορία που κυριάρχησε στο Μεξικό, αντιμετωπίζοντας τη διαρκή απειλή των γειτόνων έως την καταλυτική εμφάνιση του Herman Cortes τον Νοέμβριο του 1519 και την ισπανική κατίσχυση. Γνωστοί για τον πολιτισμό τους αλλά και αμφιλεγόμενοι στο βαθμό που συνέδεσαν το όνομά τους με ανθρωποθυσίες, οι Αζτέκοι συνέχιζαν για μια μακρά περίοδο να επεκτείνονται υποτάσσοντας φυλές και επιβάλλοντας φόρους.
θύματα και θύτες: η επαμφοτερίζουσα ταυτότητα των ιθαγενών
Η ερώτηση, ωστόσο, που συνεχίζει να προκαλεί τη σκέψη του Ιστορικού σε ό,τι αφορά στην κατάκτηση του Μεξικού και την κατάλυση της ξακουστής για τον πλούτο της πρωτεύουσας Tenochtitlan, είναι ο ρόλος των ιθαγενών στην ιστορική αυτή εξέλιξη: ήταν θύματα ή συνεργάτες των Ισπανών, οι οποίοι εκμεταλλεύτηκαν το κλίμα δυσαρέσκειας προς όφελός τους; Η άλωση της συγκεκριμένης πόλης, πηγή υλικού πλούτου αλλά και διεθνούς γοήτρου για την Ισπανία στα χρόνια που ακολούθησαν, δεν ήταν εύκολη υπόθεση, καθώς ήταν κτισμένη στη μέση μιας λίμνης και αρκετά μέρη της επέπλεαν με τη μορφή των chinampas, ενός είδους πλωτών κήπων, όπως θα έλεγε κανείς. Αυτή η ιδιαιτερότητα αντιμετωπίστηκε από τον Cortes με την αντίστοιχη χρήση πλωτών μέσων που διέσχισαν τη λίμνη, αλλά η επί τρεις μήνες πολιορκία της πρωτεύουσας δεν θα είχε για αυτόν την επιθυμητή κατάληξη χωρίς τη συνδρομή των ομάδων ιθαγενών που ζούσαν στην περιοχή και έτρεφαν εχθρικά αισθήματα για τους κυρίαρχους ως τότε Αζτέκους.
Η Dona Marina, μια από τις είκοσι γυναίκες που παρουσιάστηκαν στον Herman Cortes άμα τη αφίξει του στην ενδοχώρα της Κεντρικής Αμερικής, διαδραμάτισε πολύ σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις που ακολούθησαν, δημιουργώντας παράλληλα μια ασαφή εικόνα γύρω από τα κίνητρά της. Αρχικά, υπήρξε διερμηνέας του Cortes στην προσπάθειά του να επικοινωνήσει και να συνάψει συμμαχίες με τους ντόπιους των οποίων τη γλώσσα δεν γνώριζε, αλλά στην πορεία η μεταξύ τους σχέση έγινε πιο στενή. Ενώ σε κάθε εικαστική απεικόνιση η Dona Marina βρίσκεται πολύ κοντά στον πάνοπλο Ισπανό κατακτητή, στραμμένη χαρακτηριστικά στην ίδια κατεύθυνση με εκείνον και με υψωμένο το χέρι, οι εξωστρεφείς αναφορές του ιδίου στο πρόσωπό της ήταν ουδέτερες και περιστρέφονταν γύρω από τον ρόλο του διερμηνέα-διαμεσολαβητή: ” η γλώσσα, η μεταφράστρια…γυναίκα από την τοπική γη”. Ωστόσο, ο προσωπικός χαρακτήρας της σύνδεσής τους έγινε πλέον προφανής, όταν η Dona Marina ή Malintzin, όπως την αποκαλούσαν στην ιθαγενή γλώσσα nahuatl, έφερε στον κόσμο ένα γιο, ως τον καρπό του έρωτά τους.
Δεν είναι απόλυτα ξεκάθαρος, παρόλα αυτά, για τον Ιστορικό που μελετά την πορεία της αυτοκρατορίας των Αζτέκων ο χαρακτήρας του ρόλου της Malinche, όπως είναι περισσότερο γνωστή η Dona Marina σήμερα. Μπορεί κανείς, επεξεργαζόμενος κυρίως το οπτικό υλικό που έχει στη διάθεσή του, να ερμηνεύσει την – σε κάθε περίπτωση- εμπρόθετη συμπεριφορά της είτε ως αποτέλεσμα μιας βαθιάς αγάπης και έλξης προς τον Cortes, είτε ως αποδοχή μιας μοίρας που ήταν αδύνατο να παρακαμφθεί με αντίσταση, ακόμα και να αντιληφθεί ως αντιδραστική τη σύνταξη της γυναίκας αυτής με τις δυνάμεις του κατακτητή, στον οποίο δεν δίστασαν να την παραδώσουν οι ίδιοι οι άνθρωποι του βασιλιά πατέρα της.
ΠΗΓΕΣ
Princeton University , A History of the World since 1300, J.Adelman, History Lab.
Bernal Diaz del Castillo, The True History of the Conquest of New Spain.
Depictions of Dona Marina, Malintzin, or La Malinche from the Lienzo de Tlaxcala.
Η Μηχανή του Χρόνου
