
Στην Αρχαία Ελλάδα, οι πιστοί συνήθιζαν να κάνουν απίστευτα αρχαία τελετουργικά αφιερωμένα σε κάποιον θεό ή ήρωα ή κάποιον νεκρό. Αυτά τα αρχαία τελετουργικά συνοδεύονταν από κάποια θυσία ζώου (σπονδή δηλ. αιματηρή θυσία) ή αναίμακτη θυσία όπως: κάποια προσφορά φρούτων, ψαριών, λαχανικών, γλυκισμάτων, αρωμάτων, φυτών αλλά και με υγρή μορφή (κρασί ή λάδι ή γάλα με μέλι), που χυνόταν πάνω στον βωμό ή στο έδαφος (που ονομαζόταν αυτή η πράξη χοές) και μετά συνοδείας μουσικής και προσευχών.
Σε κάποιες τελετουργίες, όπως ήταν αυτές προς τιμήν των Ορφικών, γίνονταν συνήθως αναίμακτες θυσίες ενώ προς τιμήν του θεού Διονύσου ήταν αιματηρές. Συνήθως έχυναν το υγρό (δηλαδή χοές) και με αυτό τον τρόπο εξυμνούσαν τις Μούσες και τις Νύμφες αλλά ήταν και μια προσφορά ως προς τους νεκρούς. Η θυσία του ζώου γινόταν, συνήθως, σ’ έναν εξωτερικό χώρο του ναού, για να βγαίνει η μυρωδιά και να φτάνει στην κατοικία των θεών, και κοντά στην είσοδο, όπου βρισκόταν κοντά ένα άγαλμα της θεότητας που λατρευόταν την συγκεκριμένη στιγμή. Η τελετή της προσφοράς στην θεότητα γινόταν σε μία ειδική κατασκευή, την εσχάρα. Επιπλέον, έκαιγαν θυμίαμα και σκόρπιζαν αρώματα. Συνήθως, το μουσικό όργανο που χρησιμοποιούσαν για να συνοδεύσουν την τελετή ήταν ο αυλός ή η λύρα, για να καλύπτουν τ’ άσχημα σχόλια, όπως θωρούσαν και οι Ρωμαίοι.
Επιπροσθέτως, τα αρχαία τελετουργικά γίνονταν δημοσίως, ανεξαρτήτως φύλου, εκτός από κάποια συγκεκριμένα, όπως οι τελετές που αφορούσαν την θεά Δήμητρα κι επιτρέπονταν μόνο γυναίκες όπως και οι τελετές που ήταν αφιερωμένες στον Ηρακλή, στις οποίες επιτρέπονταν μόνο άντρες.
Κάποια στοιχεία που διαφοροποιούν τα σημερινά από τα αρχαία τελετουργικά είναι ότι στην αρχαιότητα λάτρευαν τους θεούς και τους ήρωες σε εξωτερικούς χώρους κι όχι μέσα στον ναό. Επίσης, συνοδεύονταν από θεατρικές παραστάσεις και αθλητικούς αγώνες. Οι μυστηριακές, αυτές, τελετές χρησιμοποιούσαν κρυφούς συμβολισμούς που γι’ αρκετούς ήταν δυσνόητοι, το ίδιο και οι θεατρικές παραστάσεις που τους συνόδευαν, και είχαν κρυφά μηνύματα. Από αυτές τις μυστηριακές τελετές, έχουν τις απαρχές τους και οι θεατρικές παραστάσεις, οι οποίες χρησιμοποιούνταν σαν μέσο για την επίτευξη υψηλών συναισθημάτων στον κόσμο που τις παρακολουθούσε.
Τα αρχαία τελετουργικά χρησιμοποιούνταν προκειμένου να δοξαστούν οι τιμώμενοι θεοί και ήρωες και παράλληλα έκρυβαν δύσκολα μηνύματα που έπρεπε οι πιστοί ν’ αποκρυπτογραφήσουν για ν’ ανακαλύψουν την ανώτερη αλήθεια. Οι πρώτες θρησκευτικές τελετές συνδέονται με τους φόβους του ανθρώπινου είδους, όσον αφορά την επιβίωσή του και τον φόβο του απέναντι στα φυσικά φαινόμενα.
«Η προσωποποίηση του κύκλου των εποχών και της αναγέννησης της φύσης παριστάνεται με τη μορφή νεαρού βρέφους ή νεαρού θεού που γεννιέται, πεθαίνει και ανασταίνεται κάθε χρόνο. Μία εικόνα της μητέρας φύσης που κρατά ένα νεογνό στην αγκαλιά της, οποία επαναλαμβάνεται συνεχώς σε όλες τις παγκόσμιες αρχαίες θρησκείες».
Ένας από τους πρώτους πολιτισμούς στην αρχαία Ελλάδα ήταν αυτός της Μινωικής Κρήτης και οι όποιες τελετές αφορούσαν την μητέρα Φύση, στην οποία της δίδονταν μυστηριακές δυνάμεις, λόγω της δυσκολίας εξήγησης των φυσικών φαινομένων. Λάτρευαν την Μητέρα Γη- Ρέα. Στην αρχή έπαιρναν μέρος μόνο γυναίκες, αργότερα μυήθηκαν και οι άνδρες. Αυτή η μεγάλη θεά λατρευόταν κάτω από το Ιερό Δέντρο μέσα στα ιερά Σπήλαια, τα οποία ήταν σύμβολα της μητρότητας και της ζωής. «Μπροστά από το Ιερό δέντρο γινόταν οι προσφορές και οι χοροί. Το δέντρο συμβόλιζε τη μητέρα που προσφέρει τον καρπό της ζωής.Όπως πάντα, οι τελετές άρχιζαν με την κάθαρση, που ήταν συνήθως πλύση των χεριών με αγιασμένο νερό, γιατί οι πιστοί έπρεπε να περάσουν καθαροί προς τον τόπο κατοικίας της θεότητας. Από τις γιορτές αυτές σημαντικότερη ήταν Τα Ταυροκαθάψια. Παιγνίδια και αγώνες με ταύρους που γίνονταν την εποχή που ξαναγεννιέται η φύση και ο άνθρωπος, την άνοιξη».
Επίσης, άλλα ιδιαίτερα διαδεδομένα Μυστήρια είναι αυτά που αφορούσαν τον θεό Δία, τα οποία χωρίζονταν σε κατηγορίες, και συγκεκριμένα στα Κορυβαντικά Μυστήρια και στα Λαβυρινθικά Μυστήρια. Στα Κορυβαντικά, οι Κουρήτες έπρεπε να ανέβουν στάδιο και να γίνουν Βάκχοι. Στα Λαβυρινθικά Μυστήρια έπαιρναν μέρος μόνο όσοι είχαν γίνει Βάκχοι (ιερείς) και όσοι ήταν ιερείς της θεάς της Μητέρας- Γης, Ρέας. «Ο Λαβύρινθος ήταν κυρίως μεγάλο πολύπλοκο υπόγειο σπήλαιο με πολλές και καμπυλωτές διόδους. Οι Λαβύρινθοι είναι οι τόποι χορού που συνδέονται με έναν χορό Λαβυρινθικού Τύπου. Στους χορευτικούς λαβύρινθους ξεχωρίζει πάντα μια γυναικεία μορφή, που πρέπει να κατακτήσει ο Κορυφαίος του χορού. Η κατάκτησή της επομένως είναι ένας ιερός Γάμος, μια ιερή ένωση του νικητή, του Ιερέα με τη Θεά του – βασίλισσα που στην προκειμένη περίπτωση του Κρητομινωικού Λαβύρινθου είναι η Αριάδνη».
Βασικά στοιχεία, εδώ, είναι το πάντρεμα με την Αριάδνη και η θυσία του Μινώταυρου. Η Αριάδνη ήταν στενά συνδεδεμένη με τον Διόνυσο και ήταν κόρη του Μίνωα και της Πασιφάης και το πάντρεμα αυτό σήμαινε την ένωση των δύο ανώτερων πνευματικά δυνάμεων των δύο αυτών. Από την άλλη η θυσία του Μινώταυρου συμβόλιζε κάποιες μυστηριακές ιδιότητες σαν τελετή. Προσφερόταν το αίμα και η σάρκα του Μινώταυρου, δηλαδή η Θεία Χάρη, μέσω του παντρέματος αυτού στον Ιεροφάντη Μυσταγωγό, τον Ιερέα- Βασιλιά. Αποκτά, δηλαδή, μέσω της τελετής αυτής, θεϊκές ιδιότητες, ως αντιπρόσωπος της θεότητας στον γήινο κόσμο κι έρχεται σε μια ανώτερη επικοινωνία με το θείο.
Ένα άλλο αρχαίο τελετουργικό και πολύ γνωστό στην δική μας εποχή για το μυστήριο που υπήρχε γύρω από αυτή την τελετή ήταν τα Ελευσίνια Μυστήρια, τα οποία ανάγονται στην Μυκηναϊκή εποχή κι ήθελαν να δώσουν στους μυημένους να καταλάβουν την άφθαρτη διάσταση της ψυχής τους. Διακρίνονταν στα Μεγάλα και στα Μικρά, χωρίζονταν σε τρεις φάσεις και κρατούσαν ένα ορισμένο χρονικό διάστημα, περίπου δέκα ημερών. «Οι τελετουργίες της μύησης διακρίνονταν στα δρώμενα, τα δεικνώμενα και τα λεγόμενα. Δρώμενα ήταν χρήση των ιερών αντικειμένων, δεικνυώμενα όλες οι θεώμενες παραστάσεις, και λεγόμενα ήταν οι συμβολικές φράσεις των μυστών».
Οι πληροφορίες που σώζονται είναι ότι έπαιρναν μέρος όχι όλο το πλήθος κι όσοι περνούσαν στο επόμενο στάδιο βαπτίζονταν στα νερά του Φαλήρου. Στην διάρκεια της τέταρτης ημέρας τελούσαν υπό πένθος προς τιμήν της Δήμητρας και της Περσεφόνης. Την επόμενη ημέρα έρχονταν μεγάλες προσωπικότητες για να μυηθούν κι εκείνες στα Μυστήρια. Την έκτη ημέρα γινόταν η πομπή πάνω στον δρόμο της Ιεράς Οδού. όπου το πλήθος τους ακολουθούσε με βωμολοχίες και πειράγματα μέχρι να μπουν στο ναό της θεάς Δήμητρας για να εξαγνιστούν και να γίνει η κάθαρση. Στο τελευταίο στάδιο που γινόταν η κάθαρση, οι μυημένοι πέρναγαν από τα σκοτεινά υπόγεια σε φωτεινά δωμάτια- συμβολιζόταν έτσι το πέρασμα από την παρούσα στην μέλλουσα ζωή τους κι έρχονταν σ’ επικοινωνία με τον Θεό. Η τελευταία ημέρα ήταν αφιερωμένη στους νεκρούς και οι μυημένοι επέστρεφαν στην Αθήνα.
Μία άλλη πολύ σπουδαία τελετουργία ήταν τα Διονυσιακά Μυστήρια τα οποία διενεργούνταν σε δύο φάσεις, στα Μικρά και στα Μεγάλα. Τα Μικρά γίνονταν ανάμεσα σε Δεκέμβρη και Ιανουάριο και τα Μεγάλα Φλεβάρη με Μάρτη, και μετά τέλος Μάρτη με αρχές Απρίλη. Σε αυτά, το πλήθος που ερχόταν για να δοξάσει το θεό Διόνυσο, έπινε ελεύθερα κρασί προς τιμήν του, έψελναν ύμνους και διθύραμβους ενώ αργότερα γίνονταν θεατρικές παραστάσεις.
Πηγές:
Τα αρχαία ελληνικά μυστήρια στο σύνολό τους. Ανακτήθηκε από: http://anekshghta.blogspot.com/2013/07/blog-post_9617.html
Τελετές και αρχαία ελληνική λατρεία. Ανακτήθηκε από: http://www.theogonia.gr/latreia.htm