Τα Βαλκάνια είναι μία περιοχή της νοτιοανατολικής Ευρώπης, λεγόμενη και ως Βαλκανική χερσόνησος. Στα αρχαία ελληνικά η περιοχή αυτή ονομάζεται επίσης Χερσόνησος του Αίμου. Πολλά είναι τα κράτη που την απαρτίζουν. Πολλοί λαοί/έθνη κατοικούν σε αυτήν και ακόμα περισσότεροι έχουν κάνει το δικό τους πέρασμα από τα Βαλκάνια. Παρόλο αυτά, αρκετοί είναι αυτοί που βλέπουν τα Βαλκάνια με μία δυσπιστία. Αισθάνονται τη περιοχή σαν ένα μέρος που κρύβει πολλά πράγματα, τα οποία τις περισσότερες φορές δεν είναι και πολύ καλά. Επιπλέον, εξαιτίας των περίεργων και ραγδαίων εξελίξεων, έχει δημιουργηθεί ο όρος βαλκανοποίηση. Περίεργη λέξη η οποία θα μας απασχολήσει στο παρόν άρθρο.
Τα Βαλκάνια στη λοιπή Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο βέβαια είναι συνώνυμα με τον διαμελισμό, τον διαχωρισμό των λαών και των εδαφών. Εξάλλου, αυτό ακριβώς σημαίνει ο όρος βαλκανοποίηση (ρ. βαλκανοποιώ), τον κατακερματισμό ή αλλιώς τη διάσπαση μιας περιοχής σε μικρότερα κράτη ή περιοχές. Ο όρος αναφέρεται στη διαίρεση της Βαλκανικής χερσονήσου, όπου προηγουμένως κυριαρχούταν σχεδόν εξ ολοκλήρου από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η λέξη χρησιμοποιήθηκε ευρύτερα μετά τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου λόγω των πολλών κρατών που προέκυψαν από την κατάρρευση της Αυστροουγγαρίας.
Ποια ήταν τα κράτη που δημιουργήθηκαν
Τα κράτη που βρίσκονται στη βαλκανική χερσόνησο είναι η Αλβανία, η Βόρεια Μακεδονία, η Βοσνία Ερζεγοβίνη, η Βουλγαρία, η Ελλάδα, το Κόσοβο, η Κροατία, το Μαυροβούνιο, η Ρουμανία, η Σερβία και η Σλοβενία. Σαφώς υπάρχουν και άλλα κράτη που διαθέτουν ένα μέρος των εδαφών τους στα Βαλκάνια, όπως είναι η Τουρκία, η Ιταλία και η Μολδαβία. Επιπλέον, κάποιες από τις χώρες που αναφέρθηκαν νωρίτερα γεωγραφικά δεν χαρακτηρίζονται αμιγώς ως Βαλκάνια.
Ξεκινώντας με το δικό μας το παράδειγμα, η Ελλάδα μέχρι το 1821 και το ξέσπασμα της Επανάστασης δεν ήταν κάποιο κράτος με δικά του αναγνωρισμένα εδάφη. Αυτό άλλαξε μέσω της Επανάστασης η οποία ολοκληρώθηκε το 1828. Το 1830 υπεγράφη το Πρωτόκολλο της Ανεξαρτησίας. Σύμφωνα με αυτό, οι Μεγάλες Δυνάμεις (Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία) αναγνώρισαν την Ελλάδα ως κυρίαρχο κράτος. Αν και στην αρχή ήταν πολύ μικρή σε έκταση, με το πέρασμα των χρόνων κατάφερε να ενσωματώσει και άλλα εδάφη.
Η Βουλγαρία, με την υπογραφή της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου μεταξύ Ρωσίας και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας απέκτησε την ανεξαρτησία από τους Οθωμανούς. Οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν συμφώνησαν με τη συγκεκριμένη συνθήκη, με αποτέλεσμα να αντικατασταθεί από τη Συνθήκη του Βερολίνου (1878). Στη βιβλιογραφία θα το συναντήσει κανείς και ως Τρίτο Βουλγαρικό Κράτος. Η μορφή αυτού του κράτους δεν ήταν όπως τη γνωρίζουμε σήμερα. Διαμορφώθηκε με το πέρασμα των χρόνων.
Η Αλβανία το 1912 κήρυξε την ανεξαρτησία της από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Η ανεξαρτησία της Αλβανίας αναγνωρίσθηκε από τη Διάσκεψη του Λονδίνου, στις 29 Ιουλίου 1913.
Επίσης, μία μεγάλη αλλαγή στα Βαλκάνια με τη μαζική δημιουργία νέων κρατών έγινε με τη διάσπαση της Γιουγκοσλαβίας στις αρχές του 1990. Μέσα από τους γιουγκοσλαβικούς πολέμους η Σλοβενία, η Κροατία και η Βόρεια Μακεδονία ανακήρυξαν την ανεξαρτησία τους (1991). Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη “αποκολλήθηκε” από τη Γιουγκοσλαβία το 1992.
Πιο κοντά στις μέρες μας η Σερβία-Μαυροβούνιο διαχωρίστηκε σε δύο αυτόνομα κράτη το 2006, στη Σερβία και στο Μαυροβούνιο. Επίσης, το Κόσοβο το 2008 κήρυξε και αυτό την ανεξαρτησία του από τη Σερβία. Μέχρι σήμερα η Δημοκρατία του Κοσόβου δεν αναγνωρίζεται από όλες τις χώρες, αν και είναι αναγνωρισμένο μέλος του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας.
Ποια η χροιά της Βαλκανοποίησης;
Ο όρος βαλκανοποίηση θεωρείται σε γενικά πλαίσια ως υποτιμητικός. Δεν έχει θετική χροιά και χρησιμοποιείται συχνά για να περιγράψει και άλλες μορφές διαιρέσεων. Στα αγγλικά ο όρος συναντάται ως “balkanization” και εντοπίζεται κάθε φορά που γίνεται λόγος για πιθανή διαίρεση ενός κράτος.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο αυτό:
Balkanization. Ανακτήθηκε από https://en.wikipedia.org/wiki/Balkanization (τελευταία πρόσβαση 19.8.2021)
Mazower, M. (2013). Σκοτεινή Ήπειρος. Ο Ευρωπαϊκός Εικοστός Αιώνας. Αθήνα: Εκδόσεις Αλεξάνδρεια
