Ο κάμπος της Πτολεμαΐδας, αντίθετα με άλλες περιοχές της Ελλάδας, έχει μία μοναδική ιδιαιτερότητα: είναι ένα τεράστιο ορυχείο με ελάχιστα χωριά. Τα περισσότερα χωριά απαλλοτριώθηκαν σταδιακά από το ελληνικό Δημόσιο και μετατράπηκαν σ’ ένα τεράστιο ορυχείο. Καρδιά, Χαραυγή, Κόμανος ήταν μερικά από αυτά.
Ο κάμπος μεταξύ της Πτολεμαΐδας και της Κοζάνης αποτελεί μία από τις λίγες πια βιομηχανοποιημένες περιοχές στην Ελλάδα. Αυτή η περιοχή παράγει το 70% της ηλεκτρικής ενέργειας της Ελλάδας. Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1950, η περιοχή ήταν ένας εύφορος κάμπος με αρκετά χωριά. Πολύ γρήγορα, οι ενεργειακές ανάγκες της μεταπολεμικής Ελλάδας οδήγησαν στην ραγδαία εκβιομηχάνιση της περιοχής.
Αμέσως, το τοπίο άλλαξε ριζικά. Πανύψηλες καμινάδες και μονάδες καύσης αντικατέστησαν το βουκωλικό αγροτικό τοπίο. Πολλοί αγροί κατεσκάφησαν σε τεράστιο βάθος με σκοπό την ανάδειξη των υποκείμενων κοιτασμάτων λιγνίτη. Την ίδια στιγμή, πολλές κοινότητες έσβησαν οριστικά από τον χάρτη.
Χαραυγή: το χωριό που έδυσε για πάντα
Ο πρώτος οικισμός που απαλλοτριώθηκε ήταν η Καρδιά την δεκαετία του ΄70. Η απαλλοτρίωση του οικισμού έγινε πολύ γρήγορα, ενώ ελάχιστοι αποζημιώθηκαν για τις περιουσίες που έχασαν. Τελικά, το χωριό διασπάστηκε σε δύο μικρότερους οικισμούς: ο ένας μετεγκαταστάθηκε στην Πτολεμαΐδα, ενώ ο άλλος στα Κοίλα Κοζάνης.
Σήμερα, στην θέση του άλλοτε οικισμού βρίσκεται ο ΑΗΣ Καρδιάς, ενώ πρακτικά τίποτα δεν διασώζεται από το αρχικό χωριό με εξαίρεση ορισμένες φωτογραφίες.
Εξίσου ενδιαφέρουσα είναι η περίπτωση της Χαραυγής. Η Χαραυγή ήταν ένα μεγάλο χωριό ακριβώς στην μέση της παλιάς Ε.Ο. Πτολεμαΐδας-Κοζάνης. Το χωριό ήταν πολύ γνωστό στην ευρύτερη περιοχή για την παραγωγή καπνού, σιτηρών και κρασιών. Η σταδιακή επέκταση του ορυχείου, όμως, δεν άργησε να φτάσει και στον κάμπο της Χαραυγής. Στα τέλη της δεκαετίας του 1970, η κυβέρνηση απαίτησε την άμεση εκκένωση της Χαραυγής. Γρήγορα, οι κάτοικοι του χωριού αντέδρασαν και αρνήθηκαν να συμμορφωθούν στην κυβερνητική επιταγή.
Σφοδρές συγκρούσεις ξέσπασαν μεταξύ των κατοίκων του χωριού και των αστυνομικών δυνάμεων που συγκεντρώθηκαν στο χωριό. Μετά από διαπραγματεύσεις και πρωτόγνωρες εικόνες βίας για την μεταπολιτευτική Ελλάδα, αποφασίστηκε η αποζημίωση των κατοίκων και η μετεγκατάσταση του οικισμού νότια της Κοζάνης.
Την ίδια μοίρα, δυστυχώς, δεν είχαν άλλα χωριά, όπως η Μαυρόπηγη ή ο Κόμανος. Μέχρι σήμερα, οι διακηρύξεις για μεταγκαταστάσεις των οικισμών δεν έχουν υλοποιηθεί.
Τα προβλήματα υγείας και η περιβαλλοντική υποβάθμιση
Υπολογίζεται ότι από την έναρξη της εξορυκτικής δραστηριότητας μέχρι σήμερα οι καρκίνοι έχουν σημειώσει αύξηση 30% (;). Παρόλο αυτά, δεν έχει γίνει καμία επιδημιολογική μελέτη που να θίγει νέα δεδομένα. Όλες οι σχετικές πρωτοβουλίες παγώνουν και οι αρμόδιες αρχές αδιαφορούν.
Σύμφωνα με υπολογισμούς του ΠΟΥ, 7 εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν την ζωή τους λόγω μολυσμένου αέρα. Είναι πολύ πιθανό ότι σε αυτόν τον αριθμό περιλαμβάνονται και άνθρωποι από την Δ. Μακεδονία.
Η ζημία είναι, όμως, βαθύτερη. Δεν είναι μόνο ο αέρας που επιβαρύνει την υγεία των κατοίκων της περιοχής. Η εκτεταμένη χρήση χημικών για τον καθαρισμό των μονάδων και η ακτινοβολία από τους πυλώνες υψηλής τάσης βλάπτουν ακόμα περισσότερο την κατάσταση. Ελάχιστοι γνωρίζουν ότι τα επικίνδυνα χημικά απορρίπτονται στο φυσικό περιβάλλον χωρίς καμία επεξεργασία.
Και όπως φαίνεται, ελάχιστοι θα εξακολουθούν να γνωρίζουν…
