«Κτήρια ακρωτηριασμένα, στην καλύτερη περίπτωση βαριά πληγωμένα, έχασκαν ανοιχτά αποκαλύπτοντας τον προσωπικό χώρο των κατοίκων του. Αυτό το «ξεγύμνωμα» και η ζωή «πριν και μετά τον σεισμό» με συγκλόνισε περισσότερο από όλα…»
Το ημερολόγιο δείχνει 12 Ιουνίου. Οι δείκτες του ρολογιού έχουν κολλήσει στις 15:28. Κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί τι έμελλε να συμβεί μετά από ένα σεισμό 6,3 ρίχτερ, στο χωριό Βρίσα. Ένα χωριό-φάντασμα έπειτα από ένα ισχυρό πλήγμα, κόστιζε μια ζωή και τις χιλιάδες περιουσίες πολλών ανθρώπων. Ένα χρόνο μετά, δεν έχουν αλλάξει και πολλά. Ο χρόνος είναι ακόμα παγωμένος και οι κρατικοί φορείς ανήμποροι να αναλάβουν τις ευθύνες τους ενάντια στην ηθική τους υποχρέωση περί δεσμεύσεων και συνεισφοράς.
Η αρχιτέκτων Μηχανικός, M.Sc. για την συντήρηση και την προστασία των μνημείων και των ιστορικών κτηρίων, Ελίνα Αγγελή, μας διηγείται την εμπειρία της ως επισκέπτης της Βρίσας, το καλοκαίρι πριν το σεισμό.
«Το καλοκαίρι του 2016 στη Βρίσα είναι από αυτά που θα θυμάμαι με νοσταλγία και βαθιά μελαγχολία, λόγω της μετέπειτα καταστροφής της από τον σεισμό του 2017. Ήταν ένα πανέμορφο χωριό, με την χαρακτηριστική αρχιτεκτονική της Λέσβου και ένα δικό της ιδιαίτερο χρώμα. Πρέπει να σου πω ότι η ομορφιά του νησιού αυτού, μεταξύ άλλων, έγκειται και στα διαφορετικά αρχιτεκτονικά «ιδιώματα» που συναντάει κανείς στα χωριά της. Υπάρχει δηλαδή μια τυπική, λεσβιακή αρχιτεκτονική ταυτότητα, που όμως παρουσιάζει μικρές διαφορές από χωριό σε χωριό, δημιουργώντας ένα αποτέλεσμα που εμένα τουλάχιστον με γοήτευσε.
Η Βρίσα το καλοκαίρι με πήγε πίσω στα παιδικά μου καλοκαίρια. Ομορφιά, ξενοιασιά, μικρά παιδιά σε διακοπές «στον παππού και τη γιαγιά», οι γειτόνισσες μαζεμένες τα απογεύματα έξω από τις πόρτες των σπιτιών, το πανηγύρι στην πλατεία, μια αίσθηση παλιού, αγνού καλοκαιριού στο χωριό.
Η εικόνα που αντικρίσαμε τον Σεπτέμβριο του 2017, σε αυτοψία με φίλους μηχανικούς, απλά μας σόκαρε. Βάλαμε τα κλάματα. Τέτοια καταστροφή εγώ προσωπικά δεν έχω ξαναδεί. Ισοπέδωση. Οι δρόμοι γεμάτοι μπάζα. Κτήρια ακρωτηριασμένα, στην καλύτερη περίπτωση βαριά πληγωμένα, έχασκαν ανοιχτά αποκαλύπτοντας τον προσωπικό χώρο των κατοίκων του. Εμένα αυτό το «ξεγύμνωμα» και η ζωή «πριν και μετά τον σεισμό» με συγκλόνισε περισσότερο από όλα…»
Επί μέρους προσπάθειες για ένα ευοίωνο μέλλον…
Οι προσπάθειες ήταν πολλές. Το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, με την πρωτοβουλία αρχιτεκτόνων, επιστημόνων με καταγωγή από τη Βρίσα, αλλά και άλλων σχολών αρχιτεκτονικής από το εξωτερικό, έκαναν ότι ήταν δυνατό για να διαφυλαχθεί η αρχιτεκτονική του οικισμού προτού αρχίσουν οι μαζικές κατεδαφίσεις. Συγκεκριμένα δηλαδή, να αποτραπούν κάποιες κατεδαφίσεις κτηρίων εξέχουσας αρχιτεκτονικής, με την εισήγηση για χαρακτηρισμό τους ως διατηρητέων και ταυτόχρονα, να καθοριστούν ειδικοί όροι δόμησης, έτσι ώστε τα νεοανεγειρόμενα κτίσματα να συνάδουν με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική του χωριού. «Δύσκολα πράγματα όμως, ιδίως όταν έχεις κατοίκους άστεγους που η ζωή τους καταστράφηκε, εσύ ως ειδικός να μιλάς για «αρχιτεκτονική κληρονομιά». Πολύ λεπτό θέμα… Από όσο γνωρίζω, είναι μια διαδικασία που βρίσκεται σε εξέλιξη, ενώ έχουν γίνει ήδη πολλές κατεδαφίσεις, συμπληρώνει».
Την ρωτάω αν τελικά μέσα από όλη αυτήν την ανείπωτη τραγωδία υπάρχουν χαραμάδες φωτός, χαράς και αισιοδοξίας…
«Το μόνο ευχάριστο σε όλη αυτή την ιστορία ήταν, κατά τη γνώμη μου, αυτή η κινητοποίηση του επιστημονικού κόσμου και μερίδας ντόπιων. Ακούστηκαν εξαιρετικές προτάσεις, σε σχετικές ημερίδες που παρακολούθησα, για το πώς η καταστροφή της Βρίσας θα μπορούσε να γίνει αφορμή για την πιλοτική εφαρμογή σύγχρονων ιδεών και τεχνολογιών, καθιστώντας την ένα πρότυπο βιοκλιματικό και επανασχεδιασμένο οικισμό μετασεισμικά, με σεβασμό στην παραδοσιακή αρχιτεκτονική. Όπως καταλαβαίνεις, τίποτα από αυτά δεν εφαρμόστηκε τελικά. Τουλάχιστον όμως διαφάνηκε μια διαφορετική αντιμετώπιση και πρόθεση, με συνεργασία των διαφόρων ειδικοτήτων. Ίσως κάτι να αλλάζει, πολύ σιγά βέβαια…»
Και καθώς η συζήτηση τελειώνει, λαμβάνω στα χέρια μου τις προσωπικές της φωτογραφίες οι οποίες απεικονίζουν τις κτηριακές μεταβολές και τις μετέπειτα επιπτώσεις στους παραδοσιακούς ιστούς της κτηριακής αρχιτεκτονικής του νησιού. Το σοκ είναι μεγάλο. Τα λόγια περισσεύουν. Ο Γολγοθάς αυτών των ανθρώπων, οι στιγμές εκείνες, και οι εικόνες που αντίκρυσαν, δεν μπορούν με τίποτα να περιγράψουν τα “καθέκαστα της υπόθεσης”. Μόνο η καρδιά τους το ξέρει. Και φαίνεται να είναι πολύ γερή… Επιβεβαιώνονται ακόμη και όσοι μιλούν για ένα θαύμα…
Οι φωτογραφίες είναι προσωπικές λήψεις της αρχιτέκτονος Ελίνας Αγγελή και για αυτό το λόγο υπόκεινται σε πνευματικά δικαιώματα.
Η ΟΜΑΔΑ ΤΟΥ MAXMAG
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:
Ελίνα Αγγέλη
Αρχιτέκτων Μηχανικός, M.Sc. Προστασία Μνημείων
