Η συνάντηση.
Η Άννα-Μαρία Μπότσαρη θεωρείται ευρέως ως η κορυφαία Ελληνίδα σκακίστρια όλων των εποχών. Έχει το εκτενέστερο βιογραφικό επιτυχιών από οποιονδήποτε άλλον Έλληνα αθλητή/α και το παγκόσμιο βιβλίο ιστορίας του αθλητισμού τη γράφει στις σελίδες του από τα 12 της χρόνια. Παρότι είναι απόγευμα, ο ήλιος καψαλίζει το δέρμα μας και η ζέστη κάνει ανυπόφορες τις μετακινήσεις στους δρόμους. Εμείς θα τη συναντήσουμε στον Όμιλο Πνευματικών Αθλημάτων Χολαργού, σε ένα περιβάλλον που αποπνέει την αέρινη ησυχία ενός χωριού. Στο σαλόνι το βλέμμα μας κεντρίζει μια σπάνια σκακιέρα, τα βραβεία, οι διακρίσεις, και η αρμονικότητα του χώρου. Το διαμπερές περιβάλλον και οι λεπτές αποχρώσεις του τεχνητού φωτός, επιτρέπουν στη φωτογράφο μας να καλύψει το ρεπορτάζ όπως εκείνη γνωρίζει. Η εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη που η Άννα-Μαρία Μπότσαρη μού παραχωρεί, έχει μόλις ξεκινήσει.
Το πρόσωπο.
Το μειλίχιο χαμόγελο της, το απύθμενο πάθος της για το σκάκι, η απογοήτευση της, η συγκίνηση της, η λατρεία της και η αγάπη της που δεν γνωρίζει όρια, είναι μερικά κομμάτια από το παζλ των συναισθημάτων της συνέντευξης της. Μια συνέντευξη συγκλονιστική και ταυτόχρονα ανατριχιαστική. Η Άννα-Μαρία Μπότσαρη μιλάει για όλα χωρίς αναστολές. Δεν κρύβεται πίσω από το δάχτυλο της. Μια γυναίκα που ξερίζωσε την καρδιά της, θυσιάστηκε και πολέμησε για το αθλητικό ιδεώδες. Για τα παιδιά της όπως συνηθίζει να αναφέρει. Για τη νέα γενιά αθλητών που η ίδια διαμόρφωσε όσο καμία άλλη στο σκακιστικό χώρο, σε μια χώρα που όπως επισημαίνει την έχει πονέσει πολλές φορές. Σε ένα άθλημα που έχει πολεμηθεί όσο κανένα άλλο. Τονίζει ξανά και ξανά τη μαύρη, τη σκοτεινή πλευρά του αθλήματος. Τη σωματική φθορά των αθλητών στο σκάκι. «Κάποια στιγμή επέρχεται η πτώση. Το τίμημα στο σκάκι(σε επίπεδο πρωταθλητισμού) είναι αδυσώπητο. Σκέψου ο μέσος όρος ηλικίας είναι 35 χρόνια. Υπάρχει σωματική φθορά.»
Επιμέλεια συνέντευξης-Ρεπορτάζ: Παναγιώτης Χ. Χοχτούλας
Φωτογράφιση Συνέντευξης: Χαρίσσα Μπακλαβά
Γνωρίζω πως έχετε μια κόρη. Νομίζω πως το γεγονός ότι τη μεγαλώνει η μεγαλύτερη Ελληνίδα σκακίστρια όλων των εποχών δεν είναι και λίγο. Φαντάζομαι θα της έχετε μεταδώσει τη σοφία σας, και είμαι πεπεισμένος πως θα την έχετε μυήσει και εκείνη στο σκάκι. Έτσι δεν είναι;
Όχι. Η πρόταση έχει πολλά λάθη(γελάει). Πρώτον, αυτοί οι όροι που λένε πολλές φορές πχ “παγκόσμια πρωταθλήτρια, η μεγαλύτερη Ελληνίδα σκακίστρια όλων των εποχών κλπ”, λίγο με βρίσκουν αντίθετη. Είσαι μεγάλος αθλητής και ολοκληρώνεσαι, όταν κάποιος άλλος πατάει πάνω σε αυτό που έχεις κάνει εσύ και κάνει κάτι καλύτερο. Οπότε ευτυχώς θα υπάρχει κάποιος που θα πατήσει πάνω σου και θα ανέβει ένα σκαλί παραπάνω από εσένα. Είναι ένας τίτλος που κάποτε τον είχες και κάποια στιγμή θα τον χάσεις. Έτσι είναι. Εγώ δεν είμαι υπέρ της άποψης ότι αν είσαι μια φορά πρόεδρος της δημοκρατίας, πρέπει για 40 χρόνια να σε προσφωνούν πρόεδρο.
Ναι, άλλα στη συνείδηση του κόσμου μένεις;
Στη συνείδηση του κόσμου και στην ιστορία του σκακιού στην Ελλάδα, ναι, είμαι ένα σημαντικό κεφάλαιο για το ελληνικό γυναικείο σκάκι. Υπάρχουν κι άλλες κοπέλες που έκαναν σημαντικά πράγματα. Εγώ είμαι η πρώτη που έβαλα το ελληνικό γυναικείο σκάκι στο παγκόσμιο στερέωμα. Φυσικά και αναγνωρίζω την προσφορά μου στο άθλημα. Αλλά οι παραπάνω όροι με ξενίζουν. Ειδικά όταν σκέφτομαι ότι από πίσω μου βρίσκεται η Σταυρούλα, και άλλα παιδιά που θα με ξεπεράσουν.
Η κόρη σας;
Σκέφτεται πολύ συχνά ότι έχει μια μαμά που έχει κάνει μεγάλα πράγματα. Το σκάκι όμως συνειδητά της το έχω περιορίσει. Της είπα ότι μπορεί να κάνει ότι θέλει στη ζωή της εκτός από σκάκι. Ξέρει βέβαια, γνωρίζει σκάκι. Ειδικά όταν μου είπαν ότι έχει ταλέντο, προκειμένου να αποφύγω την οποιαδήποτε μορφή πρωταθλητισμού στο σκάκι, την απέσυρα συνειδητά από αυτή τη δραστηριότητα. Άρα, το κράτησα σε επίπεδο γενικής γνώσης. Ίσως ακούγεται εγωιστικό αλλά εγώ, δεν ήθελα μέσω της κόρης μου να ζήσω ξανά, μέσα από εκείνη, τα κακώς κείμενα που έζησα στο χώρο του σκακιού σε αυτή τη χώρα. Ευτυχώς έχει άλλα ταλέντα και δεν χρειάζεται να ανησυχώ.
Με δυο προτάσεις. Η γοητεία του σκακιού για εσάς.
Το αγαπώ και το μισώ είναι υπέροχο, αιώνιο, μαγικό και είναι χορός συναισθημάτων στην κόψη της κάθε παρτίδας. Είναι κάτι που δεν βγαίνει από μέσα σου και γι αυτό το μισώ πολλές φορές και αποδομω τα πάντα γιατί παίρνει τον έλεγχο της ζωής σου σε βάζει μέσα του και τα δίνεις όλα. Και στη ζωή πρέπει πάντα να κρατάς κάτι για σένα.
Θέλω να με ξεναγήσετε στα μονοπάτια της παιδικής σας ηλικίας. Σε εκείνη, την πρώτη φορά που θυμάστε τον εαυτό σας πάνω από μια σκακιέρα…
Έμενα με έμαθε σκάκι σε ηλικία 11 χρονών ο μικρότερος και μεσαίος μου αδερφός. Απλά γιατί κάτι έπρεπε να βρει να με κερδίζει, επειδή σε όλα τα άλλα έχανε. Θεώρησε ότι θα με κέρδιζε όπως και έγινε, αλλά για πολύ μικρό διάστημα(γέλιο). Εμείς μεγαλώσαμε στην Καβάλα. Η Καβάλα τότε δεν είχε σύλλογο. Είχε ένα πολύ μικρό τμήμα ενός πολιτιστικού συλλόγου(Στέγη Φίλων Γραμμάτων και Τεχνών) κυρίως σε τοπικό επίπεδο. Πρόεδρος της στέγης ήταν ο Βασίλης ο Θεοδωρίδης, ο οποίος έμελλε να γίνει αργότερα, ένας άνθρωπος ο οποίος είναι σταθμός για το σκάκι στην Ελλάδα. Όταν πήγαμε με τον αδερφό μου σε αυτό το τμήμα, ήμασταν τα μόνα μικρά παιδιά σε ηλικία (οι άλλοι ήταν όλοι ενήλικες στην τελευταία κατηγορία) και τούς κερδίσαμε πάρα πολύ γρήγορα. Και εγώ και ο αδερφός μου. Οπότε μας υποδέχτηκαν με ενθουσιασμό.
Και από ότι ξέρω, η Καβάλα σήμερα θεωρείται ευρέως ως ένα από τα μεγαλύτερα σκακιστικά κέντρα του κόσμου;
Βεβαίως, και είναι κάτι το οποίο είναι δική μου επιτυχία και το διεκδικώ και το έχω. Έχει βγάλει μεγάλα αστέρια, σπουδαίους αθλητές και παγκοσμιονίκες. Απλά όλοι αυτοί οι αθλητές δεν στηρίχθηκαν με κανένα τρόπο. Έτσι η αμέσως επόμενη γενιά από εμένα χάθηκε. Αυτό εμένα με λυπεί. Δεν θέλω να είμαστε διάττοντες αστέρες. Θέλω να είμαστε θεσμοθετημένο άθλημα. Να δουν τι έχουμε κάνει γιατί είναι πάρα πολύ δύσκολο και το έχουμε κάνει μόνοι μας.
Το σκάκι είναι μεγάλο κεφάλαιο ειδικά για τον πολιτισμό. Ποια είναι όμως η πραγματική του σχέση με τον πολιτισμό στη χώρα μας; Τι θεωρείτε ότι θα μπορούσε να αλλάξει ώστε να βελτιωθεί;
Σχέση με τον πολιτισμό στη χώρα μας δεν υπάρχει, καμία. Αυτοί που νομίζουν ότι τέλοσπαντων κάνουν πολιτισμό στη χώρα μας, θα πρέπει να εντάξουν το σκάκι σε πολύ υψηλό επίπεδο στα πολιτισμικά δρώμενα. Θα πρέπει να το θεσμοθετήσουν να μπαίνει στα σχολεία, να οργανώνονται σκακιστικά φεστιβάλ. Θα πρέπει να μπει σε επίπεδο αυτοδιοίκησης, αθλητικών ομοσπονδιών και σχολικών επιτροπών. Θα πρέπει να δημιουργηθεί έδρα στα ΤΕΦΑ, έτσι ώστε να μπορούν οι σκακιστές να έχουν τις ανάλογες δυνατότητες με άλλους αθλητές(σπουδές, διακρίσεις, δουλειά). Όπως και στις αναπτυγμένες πολιτιστικά χώρες του κόσμου, έτσι και εδώ το σκάκι πρέπει να αναγνωριστεί. Δεν μπορεί να είμαστε πάντα παιδιά ενός κατώτερου Θεού. Αλλά βέβαια, το μπαλάκι πουλάει περισσότερο!
Το σκάκι πάνω από όλα είναι πολιτισμός…
Το σκάκι είναι τέχνη. Καλλιεργεί έναν υγιή τρόπο σκέψης με λογική, πιθανότητες, βάθος σκέψης, εξαιρετική μνήμη, διαμόρφωση χαρακτήρα, σωστή αθλητική συμπεριφορά και ευγενή άμιλλα. Είναι εύκολο στην εφαρμογή του, στην ανάπτυξη και στην εξάπλωση του. Εκφράζει την ελευθερία, την απόλυτη ισοτιμία και τη δημοκρατία. Ζούμε στη χώρα που έχουμε κάνει σημαία την ισότητα και ότι κάνουμε είναι για το θεαθήναι. Φτάνει πια. Δεν έχει σημασία αν είσαι πλούσιος, φτωχός, με ένα χέρι, χωρίς όραση, ή κωφός, αγόρι, ή κορίτσι. Μπορείς να παίξεις όποτε θες σκάκι. Ισότιμα, με τα ίδια πιόνια, όποιος και αν είναι ο αντίπαλος σου. Αποτελεί το μοναδικό “φάρμακο” πλήρους θεραπείας της δυσλεξίας. Ποιος το ξέρει αυτό; Το έχω δει να συμβαίνει σε παιδί. Το σκάκι είναι καταλυτικός παράγοντας σε μορφές αυτισμού, υπερκινητικότητας και συνδρόμου asberger. Και το βασικότερο: Δεν υπάρχουν χημικές ουσίες στο σκάκι.
Φαντάζομαι ένα πλανήτη οπού όλα τα παιδιά θα μάθαιναν σκάκι. Μελλοντικές γενιές με κρίση, σκέψη και ικανότητα αντίστασης. Ευχής έργον ή κάτι αδύνατο σε μια εποχή όπως αυτή που ζούμε τώρα;
Η ερώτηση σου είναι: Είσαι αισιόδοξη σαν άνθρωπος ή απαισιόδοξη; Η απάντηση μου είναι: Δεν είμαι αισιόδοξη.
Τελικά, πρέπει να ξεχωρίζεις ή να μένεις αφανής κυνηγώντας την προσωπική σου ευτυχία; Πόσο μάλλον σε μια χώρα που έχει ακουστεί το: «η αριστεία είναι ρετσινιά.»
Δεν πρέπει κανένα εξαιρετικό ταλέντο, να χάνεται ποτέ. Είναι θαύμα, πραγματικά, που σε αυτή τη χώρα παράγουμε αθλητές με τόσες επιτυχίες. Όλοι μας έχουμε εξαιρετικά ταλέντα. Κάποιοι όμως θα δουλέψουν, θα έχουν και το άστρο, και θα φτάσουν πιο ψηλά από όλους. Πρέπει να γίνουμε όλοι αρωγοί σε άτομα που θα διακριθούν και θα αλλάξουν τον τρόπο που γυρίζει η γη. Όμως σε αυτή τη χώρα το μόνο που κάνουμε είναι να τούς τραβάμε όλους προς τα κάτω. Εγώ το έχω δει να συμβαίνει και σε εμένα και σε άλλους αθλητές. Δυστυχώς, αντί να γινόμαστε καλύτεροι γινόμαστε χειρότεροι. Ούτε υποδομές, ούτε οράματα υπάρχουν. Ήλπιζα σε κάποιους ανθρώπους αλλά τελικά δεν είδα κανέναν πολιτικό με όραμα.
Σε πρόσφατη συνέντευξη του στην Καθημερινή, ο σπουδαιότερος αθλητής του κόσμου στους κρίκους, Λευτέρης Πετρούνιας είχε δηλώσει: «Ξέρω ότι μπορεί να έρθει κάποια στιγμή που όλοι –και δεν μιλώ, φυσικά, για τους δικούς μου ανθρώπους– θα μου γυρίσουν την πλάτη. Σαν γέρικο άλογο που το πετάνε. Το έχω δει να συμβαίνει σε πολλούς αθλητές. Αυτή είναι η μοίρα του πρωταθλητή, και πρέπει να είσαι έτοιμος να την αποδεχθείς, για να μη σε διαλύσει.» Το έχετε δει να συμβαίνει στο χώρο του σκακιού ή στην ίδια σας τη ζωή; Και αν ναι το έχετε αποδεχτεί;
Καταρχάς εγώ πιστεύω στον κύκλο. Ό,τι αρχίζει τελειώνει, και μέσα από το τέλος αυτό ξεκινάει μια νέα αρχή. Ο κύκλος είναι κάτι το οποίο πρέπει να το αποδεχόμαστε, να το αγαπάμε και να το αγκαλιάζουμε. Κανένας δεν ήτανε ποτέ πρώτος για πάντα. Και όποιος αυτό το πράγμα, το ονειρεύτηκε, είναι σαν και αυτούς που ονειρεύονται ότι θα ζήσουν για πάντα. Σημασία έχει τι αφήνεις πίσω σου για τους επόμενους. Ένα σκαλάκι, μια ελπίδα παραπάνω, μια πίστη, κάτι που ο επόμενος θα το πάρει, θα πατήσει πάνω του και θα φτάσει πάνω από εσένα. Για εμένα αυτή είναι η επιτυχία του αθλητή. Εάν αυτό το καταλάβεις και το δεχτείς δεν έχεις πρόβλημα με οποιαδήποτε μορφή τέλους. Έτσι είναι η ζωή. Πρέπει να έρθει ο επόμενος, πρέπει να έρθει ο καινούριος. Υπήρξα εγώ για να υπάρχει ο επόμενος. Δεν σε πετάει κανένας, τη λάμψη σου δεν τη χάνεις.
Ακόμη είναι νωρίς, αλλά έχω μια κρυφή επιθυμία. Να μάθω εάν πλησιάζει η ώρα που σε λίγα χρόνια θα μιλάμε για το νέο μεγάλο όνομα στο σκάκι, στην κατηγορία των γυναικών. Ένα όνομα που ίσως γράψει και αυτό μια ιστορία σαν τη δική σας…
Μιλάμε ήδη. Υπάρχει η Σταυρούλα Τσολακίδου(Δακρύζει. Σταματάει για λίγο η συνέντευξη). Συγκινούμαι όταν μιλάω για τη Σταυρούλα, γιατί είναι “Καβαλιοτάκι”, από το σύλλογο μου, την ξέρω από 5 χρονών, είναι ένα λατρεμένο πλάσμα, ένα απίστευτο παιδί που έχει καταφέρει τεράστια πράγματα. Είναι τεράστιο ταλέντο. Μόνο εγώ ξέρω τι χρειάστηκε, τι χρειάζεται και τι ψυχή έχει για να φτάσει εκεί που είναι τώρα. Έχει το μεγαλύτερο σκακιστικό επίπεδο που είχε ποτέ Ελληνίδα σκακίστρια. Έχει ξεπεράσει εμένα. Αυτή τη στιγμή είναι διεθνής μετρ αντρών. Έχει πάρει 3 ή 4 παγκόσμια πρωταθλήματα νεανίδων σε μεγαλύτερες κατηγορίες από εκείνη. Διακρίνεται στην Ευρώπη και στον κόσμο συνεχώς. Είναι από τα μεγαλύτερα ονόματα σε επίπεδο φερέλπιδος αθλητή-σκακιστή στον κόσμο. Όπου και να πάει είναι αναγνωρίσιμη και υπολογίσιμη. Κανένας και καμία δεν κάθεται απέναντι από τη Σταυρούλα σε μια σκακιέρα, ελαφρά τη καρδία. Ξέρει ότι θα περάσει δύσκολα.
Μια κοπέλα που για όσα έχει πετύχει, δεν έχει ανταμειφθεί εξ΄όσον γνωρίζω.
Ακριβώς. Πρέπει να υποστηριχθεί, πρέπει να αναγνωριστεί. Είναι αλητεία το ότι η Σταυρούλα περνάει στα πεζοδρόμια και δεν τη γνωρίζουν ούτε οι πέτρες. Είναι αλητεία για αυτή τη χώρα. Όπως και για όλους τους αθλητές. Η Σταυρούλα είναι τώρα 18 χρονών. Ως παγκόσμια πρωταθλήτρια έχει διακριθεί από τα 14, σε ένα άθλημα το οποίο δεν είναι ελληνικό. Ο Έλληνας δεν έχει παράδοση στο σκάκι. Στη χώρα μας ελάχιστοι έχουν κάνει πράγματα στο σκάκι. Εγώ έφτιαξα την παράδοση με άλλους 2-3, και τραβάμε μόνοι μας το κουπί. Δεν μπορεί να γίνεται άλλο αυτό το πράγμα. Είναι αλητεία. Όπως το ακούς.
Επιβάλλεται κάποιος να σκύψει πάνω από αυτό το παιδί και τα επόμενα παιδιά(δακρύζει και πάλι). Είναι κρίμα. Πόσο μάλλον για ένα κοριτσάκι ορφανό. Γιατί επειδή είναι σκάκι; Να σου πω κάτι; Οι ώρες που έχει ξοδέψει η Σταυρούλα πάνω στο σκάκι, αυτά που έχει θυσιάσει για να είναι εκεί που είναι, χωρίς κανένας να της δηλώνει γραπτά ότι θα τα καταφέρει, χωρίς κανέναν να τη στηρίζει από πίσω, δεν είναι λιγότερες από οποιονδήποτε άλλο υψηλού επιπέδου αθλητή. Είναι πολύ περισσότερες ίσως. Πολύ πιο δύσκολες, πάρα πολύ πιο πονεμένες. Είναι πολύ πιο ζόρικες. Στη Σταυρούλα με το ζόρι να βγάλουμε τα 200-300 ευρώ, από κάποιον χορηγό, για να κάνει έστω μια προπόνηση παραπάνω, να πάρει ένα τουρνουά παραπάνω, μια υποτροφία παραπάνω. Την ίδια στιγμή, που ένας διεθνώς προβεβλημένος Έλληνας αθλητής, σε ένα οποιοδήποτε άλλο άθλημα, ίσως να μην αντιμετωπίσει ποτέ στη ζωή του οικονομικό πρόβλημα.
Άρα σαφώς και μιλάμε για ένα αβέβαιο μέλλον;
Πως θα ξέρω, σίγουρα, ότι αύριο μεθαύριο η Σταυρούλα δεν θα κάνει 4 δουλειές σαν και εμένα για να ζήσει; Δεν μπορεί ένας αθλητής να έχει περγαμηνές 35 χρόνια και να κάνει 3 δουλειές για να ζήσει μετά. Δεν πρέπει. Το καταλαβαίνεις; Σε οποιοδήποτε αναγνωρισμένο άθλημα. Εάν θες να λέγεσαι χώρα που προάγεις πολιτισμό και αθλητισμό. Τι θα πας να πεις όταν πας να κάνεις ανάπτυξη στις παιδικές ηλικίες όταν το πρότυπο τους είναι αυτό; Να φτάσουν εμένα, τη Σταυρούλα, τον Μπανίκα, τον Παπαϊωάννου, αθλητές που έχουμε ρημάξει μέσα σε μια σκακιέρα και έχουμε φέρει επιτυχίες που δεν θα μπορούσε να τις φέρει άλλος άνθρωπος με τη μηδέν υποδομή και τη μηδέν υποστήριξη. Τι στόχο θα τούς δώσεις; Επιτέλους σε αυτή τη χώρα! Δε χρειάζεται να παίζω ποδόσφαιρο στον Ολυμπιακό για να ζήσω!
Δεν θα αποφύγω το «κλισέ» τρίπτυχο: Ίνδαλμα, αγαπημένο στυλ παιχνιδιού, και αγαπημένο πιόνι (ίσως και αγαπημένη στιγμή στο σκάκι).
Bobby Fischer. Επιθετικό. Μαύρη Βασίλισσα. Αγαπημένη στιγμή; Το έχω σκεφτεί πολλές φορές. Πότε δεν ήρθε στο μυαλό μου μια αγαπημένη στιγμή στο σκάκι και μια στιγμή που ρημάχτηκα. Ίσως η αγαπημένη μου στιγμή στο σκάκι να είναι η μια και μοναδική φορά που είδα τη μαμά μου να είναι περήφανη για κάτι που έκανα. Είναι σκληρός άνθρωπος, δύσκολα περηφανεύεται για κάτι. Οπότε λέω: Κάτι καλό θα πρέπει να έκανα, δεν παίζει.(γέλια).
Οι άνδρες είναι καλύτεροι από τις γυναίκες στο σκάκι; Τελικά ποια είναι η θέσης της γυναίκας «στο σύγχρονο αθλητισμό-κόσμο» γενικότερα;
Εγώ να διευκρινίσω αρχικά ότι δεν πιστεύω στην ισότητα, πιστεύω στην ισοτιμία. Είναι τελείως διαφορετικοί όροι. Ισότητα δεν μπορεί να υπάρξει εκ των πραγμάτων, ούτε ανάμεσα στους ανθρώπους, ούτε ανάμεσα στα φύλα. Ο κάθε άνθρωπος έχει το δικό του ρόλο σε αυτή τη ζωή. Είμαστε όλοι διαφορετικοί, μοναδικοί. Εσύ είσαι καλύτερος από εμένα σε κάποια πράγματα, εγώ καλύτερος από εσένα σε κάποια άλλα κοκ. Ισοτιμία ναι. Ίση μεταχείριση ναι. Μόνο αυτά είναι δόκιμοι όροι στην κοινωνία και δυστυχώς η γυναίκα δεν τα έχει αυτά, και δεν ξέρω αν θα τα έχει ποτέ. Άρα όταν από καταβολής κοινωνίας, η τάση και η ροπή της γυναίκας δεν είναι να την πηγαίνουν στο άθλημα, δεν είναι να την πηγαίνουν να γίνει πιλότος, επιχειρηματίας, γιατρός, πως μπορείς μετά εσύ μέσα σε μια δεκαετία που διατυμπανίζεις μια ανυπόστατη ισότητα, να πεις σε μια γυναίκα να έρθει να σε ανταγωνιστεί;
Μην έρχεσαι λοιπόν και μου λες, ότι η γυναίκα δεν ξέρει να παίζει τόσο καλό σκάκι όσο ο άνδρας, άρα είναι χαζή. Είσαι χαζός άμα το πιστεύεις. Σε μια οικογένεια το κορίτσι παραδοσιακά προορίζεται και κατευθύνεται στο μπαλέτο, στη μουσική, στη λογοτεχνία, ενώ το αγόρι θα παίξει με τα ηλεκτρονικά, θα έχει τον ανταγωνισμό, θα παίξει με τη μπάλα. Παρόλα αυτά είναι γνωστό ότι σ’ αυτές τις ηλικίες τα κορίτσια είναι πολύ πιο αναπτυγμένα και νοητικά, και συναισθηματικά, αλλά και σωματικά. Θα γίνουν μητέρες και από μόνο του αυτό λέει πολλά. Συνεπώς, δημιουργείται ένα κοινωνικό στάτους πολύ μακριά από την πραγματικότητα.
Θα σταθώ στο μακρινό 2001. Στο παγκόσμιο ρεκόρ σε αγώνα Σιμουλτανέ (ταυτόχρονο παίξιμο), ενάντια σε 1102 αντιπάλους σε συνολικά 35 ώρες ασταμάτητου παιξίματος (7 ισοπαλίες, 1095 νίκες), στα Καλάβρυτα. Καταγράφηκε από το βιβλίο Γκίνες το 2002. Mου φαίνεται κάτι τρελό. Στο μυαλό μου παίζουν λέξεις όπως αντοχή, απομνημόνευση, ευστροφία κ.α.
Η απόφαση για το γκίνες πάρθηκε ύστερα από την απόφαση ενός εξαιρετικού φίλου μου, γιατρού, του κ. Νίκου Ραζή. Ενός ανθρώπου που πάλεψε για το σκάκι στην περιοχή των Καλαβρύτων, όσο κανένας άλλος. Εξού και το γκίνες. Εγώ του λέω: «Είσαι τρελός αυτό δεν γίνεται, θα πέσω κάτω.» Μου λέει, όχι θα το κάνουμε. Εγώ του λέω, «εντάξει, αλλά άμα πέσω εσύ θα με μαζέψεις.» Ξεκινώ άυπνη το γκίνες 8 η ώρα το πρωί. Από ένα σημείο και μετά έπαιζα μηχανικά. Κάποια στιγμή πρέπει να έχασα την επαφή με το περιβάλλον. Έχω σποραδικές μνήμες. Θυμάμαι χαρακτηριστικά: αυτόν που προσπάθησε να με κλέψει, σκακιστές, τον φούρναρη, τον παπά και τη παπαδιά, τους πυροσβέστες 2μ άντρες, το συνεργείο που είχε έρθει να τραβήξει όλο το γκίνες γιατί πίστευαν ότι θα είναι στημένο και τα πόδια μου που δεν χωρούσαν στα παπούτσια.
Ένα γκίνες που αντί να έχει αντίκτυπο, κάποιοι το υποβίβασαν σε ένα περιοδεύων τσίρκο.
Δεν υπήρξε ούτε ένας σπόνσορας. Όποιος νομίζει ότι έβγαλα χρήματα γελιέται. Θυμάμαι την ομοσπονδία μου και ανταποκριτές να γράφουν, «έκανε άραγε η Μπότσαρη το Γκίνες ή είναι στημένο όλο αυτό;» Έκανα 2 μήνες να συνέλθω. Κόντεψα να πεθάνω. Είχα πυρετό, παραισθήσεις και έπαθα φλεγμονή στο χέρι, την οποία έχω μέχρι σήμερα Νόμιζα πως δε θα συνέλθω ποτέ. Αν ήξερα ότι ήταν τόσο απάνθρωπο δεν θα το έκανα ποτέ στη ζωή μου. Πολλά παιδιά προσπάθησαν να το πετύχουν μετά. Με έπαιρναν τηλέφωνο και έλεγα: “Αν υπάρχουν άνθρωποι που ασχολήθηκαν με αυτή τη χαζομάρα, για να εξαπλώσουν το σκάκι, και να το πετύχουν με τον επόμενο, εγώ θα είμαι υπερχαρούμενη. Δεν αναγνωρίστηκε ποτέ στο πρόσωπο μου, το σκάκι στην περιοχή δεν εξαπλώθηκε ποτέ. Μονάχα κάτι συνεντεύξεις για τα επόμενα 5 χρόνια στα κανάλια. Για αυτό το λόγο, ακόμα και σήμερα, το γκίνες αυτό, παραμένει διφορούμενο στο μυαλό μου.
Τελικά ποια είναι κατά τη γνώμη σας εκείνη η φυσική και πνευματική κατάσταση που κάποιος πρέπει να έχει για να φτάσει σε κορυφαίο επίπεδο(πρωταθλητισμού) στο σκάκι;
Διάβασμα, πίστη, πόνος, αγωνία. Σκέφτεσαι ότι θα το κάνεις, θα τα θυσιάσεις όλα και θα τα καταπίνεις όλα. Όσο και αν σας φαίνεται κάποιος διακεκριμένος αθλητής του σκακιού ή οποιουδήποτε άλλου αθλήματος υπερόπτης, δεν υπάρχει περίπτωση να μην είναι προικισμένος και στο μυαλό και στην ψυχή.
Αργότερα το ελληνικό κράτος σας διόρισε τιμητικά στο δημόσιο;
Όλους τους αθλητές. Μας διόρισε με τον ίδιο νόμο και μετά μας άλλαξε τα προνόμια. Δηλαδή τι; Παίρνεις τους αθλητές και τούς κάνεις δημόσιους υπαλλήλους; Θα ήθελα να έχω μπροστά μου τον νομοθέτη που είπε αυτό. Το μόνο καλό είναι ότι έχω ένα μισθό να ζήσω. Αλλιώς δεν ξέρω τι θα έκανα. Κατάφερα τόσα. Δε θα έπρεπε άλλος αθλητής να με έχει ξεπεράσει πιο γρήγορα; Εγώ είμαι η ζωγραφιά, η ζωντανή απόδειξη της αποτυχίας τους. Έναν εξαιρετικό και κορυφαίο αθλητή, θα πρέπει μετά να τον διοχετεύεις σε μια θέση στην οποία μπορεί να προσφέρει από εκεί και πέρα(προπονητική, διοικητική, στην ομοσπονδία του, στο άθλημα του).
Είμαστε υποκριτές δηλαδή;
Το παγκόσμιο αθλητικό σύστημα είναι μες στην υποκρισία. Πάρε για παράδειγμα το ντόπινγκ. Αντί να χτυπήσουν τις εταιρίες που στήνουν αυτόν τον μηχανισμό, χτυπάνε τους αθλητές. Να κάνεις έλεγχο σε όλους τους αθλητές. Όχι να τρέχουν 10 με ντόπινγκ και να πιάνεις τους 3 και να τούς τιμωρείς. Αυτό που έγινε με τον Κεντέρη και τη Θάνου ήταν υποκρισία. Θυσίασαν όλους αυτούς τους αθληταράδες. Ο Κεντέρης ήταν ο καλύτερος αθλητής στον κόσμο. Υπήρξε συναθλητής του που δεν είχε ντοπαριστεί; Αυτός με τι να έτρεχε; Με τα καινούρια παπούτσια; Επί ίσοις όροις δεν έτρεχε με τους άλλους; Γιατί έναν καταπληκτικό αθλητή να τον συνδέουμε με το ντόπινγκ και όχι με αυτό που ήταν πραγματικά; Άλλοι έχουν καταστρέψει τον αθλητισμό. Όχι οι αθλητές. Ποιος είσαι εσύ που θα απαγορέψει σε κάποιον που έχει ένα όνειρο, να πάρει αυτή την ουσία, αφού έτσι είναι το σύστημα; Φτιάξε το δάσος, όχι το δέντρο.
Φυσικά είμαι αντίθετη σε οποιαδήποτε χρήση ουσίας. Αλλά η παγίδα είναι μεγάλη ειδικά στα αθλήματα έντονης σωματικής καταπόνησης και ένας αθλητής εύκολα πέφτει όταν όλο το σύστημα τον σπρώχνει εκεί.
Αν φανταστούμε μια σκακιέρα, σαν ένα πεδίο πολέμου, θεωρείται πως η νέα γενιά έχει χάσει αυτό τον πόλεμο;
Όχι. Είπαμε είμαι απαισιόδοξη αλλά δεν γίνεται να μην ελπίζω σε κάτι. Οπότε θεωρώ πως η νέα γενιά δεν έχει χάσει αυτόν τον πόλεμο. Οι νέοι ας ξεφύγουν από τα καλούπια που προσπαθούν να τους επιβάλλουν. Ας στραφούν στο μόνο πράγμα που έχει μένει χωρίς να έχει αλλοτριωθεί και εννοώ τη μουσική. Στις τέχνες. Στον πολιτισμό. Η θρησκεία και η ιστορία μόνο κακό κάνει σε αυτή τη γενιά με τον τρόπο που διδάσκονται τόσο στα σχολεία όσο και έξω από αυτά. Έλεος πια! Που είναι η σκέψη, η κρίση, η κοινή λογική; Για αυτό λέω ότι το σκάκι πρέπει να μπει στα σχολεία. Θα σου πει κάτι κάποιος και θα πεις: «Όχι ρε φίλε δεν είναι έτσι.»
Διοργανώνετε ένα δείπνο στο σπίτι σας. Ποιους σκακιστές καλείτε;
Να ξέρεις είμαι εξαιρετική μαγείρισσα. Είμαι άνθρωπος του κόσμου. Από τα 12 ταξιδεύω. Το σπίτι μου είναι ανοιχτό για όλους. Όσο για τα υπόλοιπα μην ανησυχείς. Οι κατσαρόλες και τα τηγάνια θα μπουν αυτόματα πάνω.
Αναμνήσεις…
Στο δρόμο της επιστροφής, ξαφνικά, έρχεται στο μυαλό μου μια εικόνα. Θυμάμαι, με πόση καθήλωση παρακολουθούσα τη συνέντευξη της. Πόσες φορές ένιωσα βαθιά μέσα μου το δέος, την τιμή και τη συγκίνηση να βρίσκομαι μπροστά από την Άννα-Μαρία Μπότσαρη. Απλή, δίχως εγωκεντρισμό και συνειδητοποιημένη. Μια μεγαλειώδης προσωπικότητα που αλλάζει και εσένα τον ίδιο. Προσπαθώ να θυμηθώ ποια είναι τελικά η φιλοσοφία του αθλήματος. Λίγα λεπτά πριν φθάσω στο σπίτι, σκέφτομαι τα λόγια του μοναδικού Bobby Fisher, το ίνδαλμα της στο σκάκι, όπως εκείνη μου είπε: «Μ’ αρέσει η στιγμή που σπάω το «εγώ» ενός ανθρώπου.» Τελικά ίσως εκεί κρύβεται η απάντηση που έψαχνα…
Άννα-Μαρία Μπότσαρη
Τα Σημεία της ζωής της
1972: Γεννιέται στην Αθήνα
1985: Πρώτη διάκριση: Πρωταθλήτρια Νεανίδων Ελλάδας κάτω των 20 τότε. Αδιαβάθμητη και τελευταία στην λίστα συμμετεχόντων. Μόλις 12 χρονών
1986: Πρωταθλήτρια γυναικών Ελλάδας γενική κατηγορία(13,5-14 χρονών)
ΑΤΟΜΙΚΑ ΠΡΩΤΑΘΛΗΜΑΤΑ ΕΛΛΑΔΑΣ
2 φορές πρωταθλήτρια νεανίδων (κάτω 20) και 8 φορές πρωταθλήτρια γυναικών
ΟΜΑΔΙΚΑ ΠΡΩΤΑΛΗΜΑΤΑ ΕΛΛΑΔΑΣ (ΔΙΑΣΥΛΛΟΓΙΚΟ Α’ ΕΘΝΙΚΗΣ)
5 φορές πρωταθλήτρια με την ομάδα του Σ.Ο. Καβάλας και 6 φορές κυπελλούχος με την ομάδα του Σ.Ο. Καβάλας
ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΝΕΑΝΙΔΩΝ (ΚΑΤΩ ΤΩΝ 20)
1988 τρίτη θέση
1989 τρίτη θέση
1990 δεύτερη θέση
ΠΑΝΕΥΡΩΠΑΙΚΑ ΠΡΩΤΑΘΛΗΜΑΤΑ ΕΘΝΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ
1989 χρυσή ατομική απόδοση στην δεύτερη σκακιέρα
1989 δέκατη θέση με Εθνική γυναικών (δεύτερη σκακιέρα)
2017 ενδέκατη θέση με Εθνική γυναικών (πρώτη σκακιέρα)
ΟΛΥΜΠΙΑΔΕΣ (16 ΣΥΜΜΕΤΟΧΕΣ (ΑΘΛΗΤΡΙΑ) 1986-2018/ 1 (ΣΥΝΟΔΟΣ-ΠΡΟΠΟΝΗΤΡΙΑ)- ΕΘΝΙΚΗΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ)
1988 έκτη θέση με Εθνική Ομάδα Γυναικών
1988 4ο ατομικό ολυμπιακό μετάλλιο στην τρίτη σκακιέρα
1990 όγδοη θέση με Εθνική Ομάδα Γυναικών
1992 δέκατη θέση με Εθνική Ομάδα Γυναικών
ΒΑΛΚΑΝΙΑΔΕΣ
Πολλές φορές Χρυσή Βαλκανιονίκης σε Ομαδικά Εθνικών ομάδων (Γυναικών –Νεανίδων) και Ατομικά (Γυναικών- Νεανίδων)
ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΑ ΓΥΝΑΙΚΩΝ
2008: Χρυσή Μεσογειονίκης Γυναικών
ΡΕΚΟΡ ΓΚΙΝΕΣ (GUINESS RECORDS)
2001 – Κάτοχος του παγκόσμιου ρεκόρ σε σιμουλτανέ (ταυτόχρονο παίξιμο) ενάντια σε 1102 αντιπάλους και σύνολο 33 ωρών ασταμάτητου παιξίματος (7 ισοπαλίες ,1095 νίκες) στα Καλάβρυτα (δημοσίευση βιβλίο Γκίνες 2002)
ΕΘΝΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΓΥΝΑΙΚΩΝ
Μέλος της Εθνικής Ομάδας Γυναικών από το 1985 μέχρι και σήμερα
ΤΙΤΛΟΙ F.I.D.E. (ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΣΚΑΚΙ
Μεγάλη Μετρ Γυναικών (Woman Grand Master) από το 1992 (ανώτατος τίτλος στις γυναίκες)
Διεθνής μετρ Aντρών (International Master -Cont.)
Επίσημη προπονήτρια σκάκι (Official Chess Trainer
ΕΡΓΑΣΙΑ
2002 – Τιμητικός διορισμός στο ΥΠ.ΕΣ. με τον νόμο της Λίστας των Κορυφαίων Αθλητών (1999) 2017 – Αποσπασμένη στην Γ.Γ.Α.
