Αρχαιολογικοί Θησαυροί στα Μετρό: Διαδρομές στο χρόνο

Αρχαιολογικοί Θησαυροί στα Μετρό

Καθημερινά περνάμε από μπροστά τους.  Μέσα στο θολό απόηχο της κούρασης του σήμερα, αυτοί οι αρχαιολογικοί θησαυροί, τα σπουδαία ευρήματα που έχουν τοποθετηθεί σε ορισμένους σταθμούς του μετρό, μένουν απαρατήρητα και μοιάζουν σχεδόν με αόρατα φαντάσματα ενός μακρινού παρελθόντος.   Καθώς όμως, τουρίστες από άλλες χώρες στέκονται μπροστά τους, τα επεξεργάζονται, τα φωτογραφίζουν και εκμεταλλεύονται κάθε πηγή γνώσης για τον αρχαίο πολιτισμό μας, αξίζει να μάθουμε κι εμείς λίγα περισσότερα πράγματα για την ιστορία και την προέλευσή τους.

Πρώτη μας στάση: ο σταθμός στην Ακρόπολη.  Με αφορμή την κατασκευή του συγκεκριμένου σταθμού, τα έτη 1993-1994 διεξήχθη αρχαιολογική έρευνα σωστικού χαρακτήρα στο ανατολικό τμήμα του οικοπέδου Μακρυγιάννη και σε τμήμα της οδού Αθανασίου Διάκου.  Η ανασκαφή έφερε στο φως τμήμα από τη νότια πλευρά της αρχαίας πόλης των Αθηνών.  Τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα των γεωμετρικών, αρχαϊκών και κλασσικών χρόνων διατηρήθηκαν  αποσπασματικά και διάσπαρτα σε όλη την έκταση της ανασκαφής.

Στην ανασκαφή του σταθμού χαρακτηριστική ήταν η εύρεση μικροαντικειμένων καθημερινής χρήσης από τις κατοικίες που είχαν δημιουργηθεί στο παρελθόν. Τα περισσότερα αποτελούν ερυθρόμορφα ή μελανόμορφα αγγεία, πλήθος των οποίων έχουν σωθεί με τη μορφή οστράκων, δηλαδή θραυσμάτων.  Εντυπωσιακοί ήταν οι Παναθηναϊκοί αμφορείς, που απονέμονταν ως έπαθλο, γεμάτοι με λάδι,  στους νικητές της γιορτής των Παναθηναίων. Ακολουθεί ένας μεγάλος αριθμός μικρών δοχείων οικιακής χρήσης. Σκύφοι με ανάγλυφη διακόσμηση (πλατύ ποτήρι με πόδι κατά την πρωτογεωμετρική περίοδο και ύστερα χωρίς), κάνθαροι (ποτήρι με αμφίπλευρες κάθετες λαβές), πινάκιο (σκεύος για σερβίρισμα φαγητού), τριφυλλόστομη οινοχόη (για τη μεταφορά του κρασιού), λήκυθος (αγγείο με στενό λαιμό για τη μεταφορά λαδιού, χρησίμευε και ως κτέρισμα), πυξίδα (κοσμηματοθήκη που χρησίμευε και ως κτέρισμα), κύπελλα κ.α.

Επιπροσθέτως, αξίζει να αναφερθεί μια προσπάθεια αναπαράστασης αργαλειού, τοποθετημένη λίγο πριν την έξοδο του μετρό. Συγκεκριμένα, ο κύριος τύπος αργαλειού της κλασσικής αρχαιότητας ήταν ο κάθετος αργαλειός με βάρη. Τα σφονδύλια ήταν μικρά διάτρητα αντικείμενα που προσαρμόζονταν στο κάτω μέρος του αδραχτιού προσδίδοντας το επιθυμητό βάρος. Οι αγνύθες, πέτρες που χρησιμοποιούνταν για την τέχνη της υφαντικής, είχαν σχήμα πυραμίδας, κώνου ή δίσκου.

Advertisements

Η αρχαία οδός που βρέθηκε να διασχίζει το οικόπεδο Μακρυγιάννη, που προαναφέραμε είχε πλάτος 4 μ. και μήκος 40 μ. Κατά την ανασκαφή της οδού αποκαλύφθηκαν 13 έως 16 αλλεπάλληλα χωμάτινα οδοστρώματα, τα οποία αντιστοιχούν σε περιόδους χρήσης, συντήρησης και επιδιόρθωσης του δρόμου. Χρονολογείται από τα μέσα του 4^ου αι π.Χ.  έως και τον 7^ο αι. μ.Χ. Η σύσταση τους αποτελείται από καλά πατημένο χώμα, άμμο, χαλίκια, μικρές πέτρες, καρβουνάκια και θραύσματα αγγείων.  Ο μεγάλος κεντρικός οχετός διέσχιζε τον δρόμο υπόγεια, σε όλο του το μήκος. Αποτελούσε συνέχεια του αποχετευτικού αγωγού που απομάκρυνε τα νερά από την ορχήστρα του θεάτρου του Διονύσου.

Τέλος, δε θα μπορούσαμε να παραλείψουμε το θαύμα που αντικρίζουμε με το που ανοίγουν οι πόρτες του μετρό, τη βόρεια και τη δυτική ζωφόρο του Παρθενώνα. Η βόρεια περιλαμβάνει τμήμα της Παναθηναϊκής πομπής που ακολουθούσε την κύρια οδό στο ιερό της Ακρόπολης, κατά μήκος της κύριας πλευράς του ναού. Από το συνολικό αριθμό των 47 λίθων που απαρτίζουν τη βόρεια ζωφόρο, παρουσιάζονται εδώ αντίγραφα των 15 τελευταίων: ιππείς παρελαύνουν σε φάλαγγες καλπάζοντας προς τα αριστερά. Η δυτική ζωφόρος συνεχίζει με το θέμα των ιππέων, οι οποίοι κινούνται προς τη βόρεια πλευρά.  Γενικά, οι μορφές είναι αριστοτεχνικά δουλεμένες σε επάλληλα επίπεδα, δοσμένες σε χαμηλό ανάγλυφο.

Επόμενη στάση: Σύνταγμα.  Εδώ, θα συναντήσουμε ένα πλήθος πάλι από αγγεία, ελικωτούς λουτροφόρους, επιτύμβιες στήλες, λυχνάρια, ένα ψηφιδωτό που τοποθετείται στις αρχές του 5^ου αιώνα, πήλινα στελέχη του Πεισιστράτειου υδραγωγείου, όπως και έναν παλαιοχριστιανικό τάφο.

Την παλαιότερη αρχαιολογική μαρτυρία στο χώρο της ανασκαφής δίνει τμήμα του λεγόμενου Πεισιστράτειου υδραγωγείου, που εντοπίστηκε κάτω από τα δάπεδα ρωμαϊκού κτιρίου και τους τάφους, και χρονολογείται ύστερα από τον 6^ο αι. π.Χ.  Από τον 4^ο έως τον 2^ο αι. μ.Χ. ο χώρος καταλαμβάνεται από νεκροταφείο.

Σε αυτό το σημείο, με το σταθμό Πανεπιστήμιο ολοκληρώνουμε τη διαδρομή μας στην κόκκινη γραμμή του μετρό.  Τα αρχαιολογικά ευρήματα είναι για άλλη μια φορά αγγεία οικιακής ή ταφικής χρήσης. Ξεχωρίζει μία μεγάλη πήλινη λάρνακα του 5^ου αι. π.Χ. και ακολουθούν μικρές λήκυθοι, οινοχόες, σκύφοι κ.α.

Από την άλλη μεριά, όσον αφορά την μπλε γραμμή του μετρό, θα σταθούμε στους σταθμούς Ευαγγελισμός και Μοναστηράκι. Στον πρώτο, μπορούμε κάλλιστα να βρούμε πάλι πήλινα στελέχη του Πεισιστράτειου υδραγωγείου, τομή κλιβάνου κεραμικής, έναν αριθμό από αμφορείς, όπως και μια μαρμάρινη κλόπη (αγγείο που περιείχε στάχτη νεκρού).  Στο δεύτερο, οι αρχαιολογικές ανασκαφές έφεραν στο φως οικιστικά λείψανα από τον 8^ο αιώνα π.Χ. έως τον 19 αι μ.Χ, καθώς και κτίρια, εργαστήρια και πλήθος συστημάτων ύδρευσης και άρδευσης. Ο σταθμός Μοναστηράκι έχει κατασκευαστεί επί της κοίτης του Ηριδανού ποταμού, τμήματα της οποίας είναι ορατά από τον ειδικά διαμορφωμένο χώρο του σταθμού.

Εκεί που ανοιγοκλείνουν οι πόρτες, εκεί που πληθαίνουν οι φωνές, στο σημείο όπου αναρωτιόμαστε ποια γραμμή και ποια κατεύθυνση να επιλέξουμε. Ας σταθούμε εκεί. Να μη βιαστούμε να χτυπήσουμε το εισιτήριο μας, να μην επιλέξουμε να διαμαρτυρηθούμε για την κίνηση, να μη κοιτάξουμε το ρολόι μας, αλλά να κοιτάξουμε γύρω μας. Είναι πραγματικά κρίμα που τέτοιου είδους αρχαιολογικοί θησαυροί έχουν τοποθετηθεί σε μέρη ψυχοφθόρα και μουντά μέσα στην πόλη μας, όπως είναι τα μετρό. Επειδή ωστόσο, δε μας δίνεται πάντα η ευκαιρία ή ο χρόνος να επισκεφτούμε ένα μουσείο, αξίζει να ρίξουμε μια φευγαλέα ματιά στα ξεχασμένα αυτά ευρήματα. Με αυτό τον τρόπο ίσως σταματήσουν να αποτελούν φαντάσματα του παρελθόντος και να γίνουν η υπενθύμιση της πολιτισμικής μας κληρονομιάς!

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο:

• Ανασκαφές και σταθμοί, αναρτήθηκε από: ametro.gr (Τελευταία πρόσβαση: 14/11/2019)
• Σταθμός Μοναστηράκι- Μετρό Αθήνας, αναρτήθηκε από: el.wikipedia.org ( Τελευταία πρόσβαση: 14/11/2019)
• Για τις περισσότερες πληροφορίες που καταγράφηκαν, πραγματοποιήθηκε επίσκεψη στους χώρους του μετρό και χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία από τις αντίστοιχες αρχαιολογικές πινακίδες.