Ο Noam Chomsky θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους της σημερινής εποχής και ο τελευταίος εν ζωή διανοούμενος. Ως καθηγητής γλωσσολογίας του Massachusetts Institute of Technology, επέφερε την επανάσταση στον τομέα της γλωσσολογίας. Φημίζεται ιδιαιτέρως για τις πολιτικές του απόψεις και τον ακτιβισμό του. Σε ένα από τα διασημότερα του έργα, η «Κατασκευή της Συναίνεσης» εξηγεί πώς τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης πλαισιώνουν και δημιουργούν την κοινή γνώμη ώστε να συμβαδίζει με τα συμφέροντα της άρχουσας τάξης.
Σε συνέντευξη του αναλύει ότι οι αποφάσεις για το τι θα συμβεί στη κοινωνία παίρνονται από ένα συγκεντρωμένο δίκτυο μεγαλο-εταιριών και επιχειρηματιών οι οποίοι επανδρώνουν τις Κυβερνητικές θέσεις και κατέχουν τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Στην ερώτηση του δημοσιογράφου σχετικά με τον ποιόν αφορά η κατασκευή της συναίνεσης, απαντάει με μια ιδιαίτερη απλότητα γεμάτη ουσία. Αναφέρει πως υπάρχουν δυο βασικές κατηγορίες που στοχοποιούνται από την προπαγάνδα. Η μία είναι ένα 20% που αποκαλείται «πολιτική τάξη» και περιλαμβάνει τον εκπαιδευμένο πληθυσμό, αυτόν δηλαδή που με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο παίρνει μέρος στην επιβολή συγκεκριμένων πολιτικών αποφάσεων. Μπορεί να είναι πχ. αναγνωρίσιμα οικονομικά στελέχη, είτε παραγωγοί πολιτισμού, όπως για παράδειγμα δάσκαλοι, συγγραφείς και λοιποί, οι οποίοι παίζουν κάποιο ρόλο στη κοινωνική, πολιτική και οικονομική ζωή. Υποστηρίζει πως «η συναίνεση τους είναι ύψιστης σημασίας» και εξ’αυτού υπάγονται σε μια βαθιά «πλύση εγκεφάλου». Το υπόλοιπο 80% είναι ο πληθυσμός που πρέπει να ακολουθεί τις διαταγές δίχως σκέψη και θέση για τα όσα συμβαίνουν γύρω του.
Αυτό που ονομάζει «μοντέλο προπαγάνδας» είναι η διάπλαση της άποψης από τα εθνικά ΜΜΕ, είτε εφημερίδες, είτε τηλεοπτικά κανάλια και επιτυγχάνεται με τους εξής τρόπους: την επιλογή συγκεκριμένων θεμάτων που θα καλύψουν και θα τεθούν σαν θέματα της επικαιρότητας, την έμφαση που θα δώσουν σε συγκεκριμένες ειδήσεις ή θα αποσιωπήσουν άλλες, και τέλος την περιθωριοποίηση του διαλόγου.
Για να πάρουμε ένα επίκαιρο παράδειγμα: όταν η Καθημερινή, μια από τις πιο γνωστές εφημερίδες του τόπου μας, αναφέρθηκε στο περιστατικό στη πλατεία Ν. Σμύρνης στις 7/3 γράφοντας κατά-γράμμα «Στόχος επίθεσης από 30 περίπου άτομα έγιναν αστυνομικοί της ομάδας ΔΙΑΣ στην περιοχής της Νέας Σμύρνης, με αποτέλεσμα ένας εξ’ αυτών να έχει τραυματιστεί ελαφρά» διέσπειρε την ψευδή είδηση – όπως αποδείχθηκε από το οπτικοακουστικό υλικό που διαδόθηκε στο διαδίκτυο – που αναπαράχθηκε από την κρατική προπαγάνδα. Ύστερα από λαϊκή κατακραυγή σε αυτό τους το άρθρο διόρθωσαν εκ των υστέρων την είδηση παρουσιάζοντας ολόκληρη την εικόνα. Εάν δεν υπήρχαν τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, καταλαβαίνει κανείς ότι αυτή η είδηση θα αποτυπωνόταν έτσι ψευδώς στους αναγνώστες της συγκεκριμένης εφημερίδας, όπως άλλωστε με παρόμοιο τρόπο έχει συμβεί σε πολλά θέματα της επικαιρότητας εδώ και χρόνια.
Φυσικά το σημαντικότερο στοιχείο το οποίο αναφέρει ο Chomsky στο έργο του είναι η περιθωριοποίηση του επιτρεπτού διαλόγου. Σύμφωνα με εκείνον, δεν έχει μεγάλη σημασία εάν οι ειδήσεις προέρχονται από συντηρητικά ή προοδευτικά ειδησιογραφικά μέσα. Αντιθέτως λέει ότι τα «προοδευτικά» μέσα, σε ένα σύστημα που δουλεύει σωστά προς την άρχουσα τάξη, επιτελούν έναν πολύ σημαντικό ρόλο. Παρουσιάζουν μια δήθεν αντιπολιτευτική θέση, εμφανίζοντάς την ως το όριο του διαλόγου, περιθωριοποιώντας έτσι την οποιαδήποτε έξω-συστημική κριτική. Εάν παρουσιάζεται δηλαδή η άποψη του ΣΥΡΙΖΑ, ως η κεντρική αντιπαράθεση στη βαθύτατα συντηρητική Κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, τότε οποιαδήποτε πιο ριζοσπαστική άποψη εμφανίζεται ως ακραία και παράλογη.
Περιγράφει λοιπόν έτσι ο Chomsky με απλό και κατανοητό τρόπο, πώς επιτυγχάνεται η κατασκευή της συναίνεσης του μέσου πολίτη με τον συστημισμό από την άρχουσα τάξη. Τα μεγάλα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης χρησιμοποιούνται από μεγαλο-επιχειρηματίες ως μια μορφή αόρατης επιβολής της άποψης τους. Είναι το εργαλείο τους και πολλές φορές η ιδιοκτησία τους. Βλέπετε για παράδειγμα τον όμιλο Μαρινάκη που κατέχει γνωστές εφημερίδες και κανάλια, την Λίστα Πέτσα η οποία χρηματοδότησε έως και ανύπαρκτες ειδησεογραφικές ιστοσελίδες με απώτερο σκοπό την συνέχιση του μοντέλου προπαγάνδας ή τέλος την επίταξη της ΕΡΤ υπό τον έλεγχο της Κεντρικής Δημόσιας Διοίκησης, πράξη η οποία κρίθηκε αντισυνταγματική σύμφωνα με το Συμβούλιο της Επικρατείας.
Όλα αυτά ίσως επαληθεύουν τη θεωρία του Ιταλού επαναστάτη του περασμένου αιώνα, του Antoni Gramsci, ο οποίος διερωτώμενος από το κελί του γιατί, όπως υποστήριζε ο Karl Marx, δεν είχε επέλθει φυσικά ο κομμουνισμός, εξήγησε ότι η άρχουσα τάξη παράγει μια πολιτισμική ηγεμονία. Μέσω της οποίας επιβάλλεται μια ηγεμονική ιδεολογία χωρίς τη χρήση βίας και διατηρεί την σημερινή κοινωνική πραγματικότητα.
Πηγές:
Noam Chomsky, Mass Media Machine – Manufacturing of Your Consent for What It Wants (Τελευταία πρόσβαση 10/3/2021).
ΣΤΕ: “Χαστούκι” στην κυβέρνηση για την εποπτεία Μητσοτάκη σε ΕΡΤ και ΑΠΕ. Αναρτήθηκε από https://www.avgi.gr/politiki/369764_hastoyki-stin-kybernisi-gia-tin-epopteia-mitsotaki-se-ert-kai-ape (Τελευταία πρόσβαση 10/3/2021).
Διεθνής διασυρμός: Επιστολή-κόλαφος σε Μητσοτάκη για τη λίστα Πέτσα. Αναρήθηκε από https://www.efsyn.gr/politiki/kybernisi/252213_diethnis-diasyrmos-epistoli-kolafos-se-mitsotaki-gia-ti-lista-petsa (Τελευταία πρόσβαση 10/3/2021).
Antonio Gramsci. Αναρτήθηκε από https://en.wikipedia.org/wiki/Antonio_Gramsci (Τελευταία πρόσβαση 10/3/2021).
