Ο Albert Camus ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς Γάλλους φιλοσόφους του 20ου αιώνα. Ως πατέρας του παραλογισμού, η έννοια του παραλόγου εμφανίζεται διαρκώς στα έργα του Camus, αλλά θεμελιώνεται κυρίως στο Μύθο του Σίσυφου. Στο συγκεκριμένο δοκίμιο, μέσα από έναν παράλογο ήρωα, ο Camus θέτει το ζήτημα της ανθρώπινης ύπαρξης, η οποία ποθεί ένα έμφυτο νόημα, το οποίο όμως ο άθλιος κόσμος αδυνατεί να δώσει.
Ο Μύθος
Στην ελληνική μυθολογία, ο Σίσυφος είναι αιώνια καταδικασμένος από τον θεό Δία, να κουβαλάει έναν βράχο μέχρι την κορυφή ενός βουνού. Φθάνοντας στην κορυφή, ο βράχος κατρακυλούσε προς τα κάτω και το μαρτύριο του Σίσυφου ξεκινούσε πάλι από την αρχή. Αυτή η αιώνια καταδίκη, η άνευ νοήματος επανάληψη, αποτελεί το ακριβές παράδειγμα της ματαιότητας.
Ο Σίσυφος δεν έχει μέλλον, το μοναδικό πράγμα που του επιφυλάσσει το αύριο είναι η αιώνια τιμωρία του. Πρόκειται επομένως για έναν δυστυχισμένο ήρωα. Ένας άνθρωπος που στερείται το μέλλον, ουσιαστικά στερείται το νόημα της ύπαρξης. Κάθε προσπάθεια του ανθρώπου, γίνεται για ένα καλύτερο μέλλον. Όταν εκείνο παραμένει ανεκπλήρωτο ή διαφέρει από αυτό που το άτομο φιλοδοξεί, τότε το παρόν για αυτόν δεν έχει καμία σημασία. Δημιουργείται επομένως μια αντίφαση, είναι στη μοίρα του ανθρώπου να αποδέχεται την παροδικότητα και ταυτόχρονα να μην την αποδέχεται. Ο παραλογισμό της ύπαρξης, ωθεί τον άνθρωπο σε αδιέξοδο, στην απόλυτη δυστυχία, οδηγώντας τον πολλές φορές στην απόγνωση και σε ακραίες λύσεις.
Ο Camus όμως στο έργο του ο Μύθος του Σίσυφου θεωρεί τον Σίσυφο ευτυχισμένο. Γιατί ο φιλόσοφος καταλήγει σε αυτήν την παράλογη δήλωση; Για να το δικαιολογήσει αναφέρεται στο παράδειγμα του θανάτου. Εξηγεί πως, η συνειδητοποίηση του θανάτου οδηγεί στη ματαίωση κάθε στόχου, στην απόλυτη άρνηση και στασιμότητα, η οποία έπειτα από κάποιο σημείο ωθεί το άτομο προς την αυτοκτονία. Ο Camus απορρίπτει την αυτοκτονία ως λύση, όπως και ο Σίσυφος αρνείται να υποταχθεί σε θεούς, καταλήγοντας σε ένα συμπέρασμα, τη συμφιλίωση με το παράλογο.
Ο παράλογος άνθρωπος
Υπό αυτήν την έννοια το παράλογο της αιωνιότητας ευεργετεί το άτομο, δίνοντας του τη δύναμη να συνεχίζει. Εφόσον η ψευδαίσθηση του μέλλοντος αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ύπαρξης, τότε μόνο ο παραλογισμός κάνει την ύπαρξη ανεκτή, νικώντας με αυτόν τον τρόπο την στασιμότητα και την αποστασιοποίηση από τη ζωή. Ο παράλογος άνθρωπος δεν φοβάται το θάνατο, καθώς το παράλογο για αυτόν λειτουργεί ως κίνητρο για ζωή. Ο άνθρωπος τονίζει ο Camus πρέπει να επαναστατεί και να συμφιλιωθεί με το παράλογο, να μη στηρίζεται στην ελπίδα αλλά, να ζει με πάθος κάθε στιγμή της ζωής του, μέσα στις αντιξοότητες της καθημερινότητας.
Ο Σίσυφος είναι καταδικασμένος να κυλάει το βράχο ως αιώνια τιμωρία, παρόλα αυτά εκείνος αποδέχεται τη μοίρα του και συμβιβάζεται με αυτή, περιφρονώντας με αυτή του τη στάση τους θεούς. O Σίσυφος αποτελεί το απόλυτο πρότυπο του παράλογου ηρώα. Εφόσον στερείται το μέλλον, θα έπρεπε να αποτελεί το παράδειγμα της αιώνιας δυστυχίας. Εκείνος όμως, ξεπερνά τη μοίρα του και παθιάζεται για τη ζωή. Ταυτίζει την τιμωρία του με το σκοπό του, απαξιώνοντας έτσι την θεία ποινή που του έχει επιβληθεί. Ο Καμύ αναφέρεται σε έναν άνθρωπο, πραγματικά ελεύθερο, ικανό να προσδιορίζει τον εαυτό του. Έναν άνθρωπο αυθεντικό, του οποίου η ζωή αποκτά νόημα μέσα από τις πράξεις του. Εκείνον που μπορεί να ικανοποιεί τα θέλω του και να βρίσκει το κουράγιο να ξανά κυλάει τον βράχο. Αυτόν τον άνθρωπο περιγράφει ο Καμύ, αυτόν που είναι παθιασμένος με τη ζωή που ζει για την κάθε στιγμή, που επαναστατεί και συμμαχεί με το παράλογο, με αποτέλεσμα να είναι ελεύθερος και ευτυχισμένος.
O Σίσυφος αντιπροσωπεύει τον άνθρωπο, ο οποίος πάντα θα κουβαλά το φορτίο του, αλλά το σύμπαν πλέον δε θα του φαίνεται μάταιο και θα κρίνει πως όλα πάνε καλά. Τότε αυτός ο άνθρωπος, όπως και ο Σίσυφος θα είναι ευτυχισμένος.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό το άρθρο:
Camus, Α. (2010). Ο Μύθος του Σίσυφου. Αθήνα: Καστανιώτης
