Αυτοκράτειρες του Βυζαντίου, ένας υπέρτατος τίτλος για μια γυναίκα και ένας κόσμος γεμάτος ίντριγκα και δολοπλοκίες. Σχεδόν καμία από αυτές δεν έμεινε άπραγη στην σκιά του άντρα της και όσες δεν έδειχναν την απαραίτητη πυγμή, συνήθως, είτε βρίσκονταν εξορισμένες, είτε κλεισμένες σε μοναστήρι, είτε νεκρές. Πολλές ήταν οι αυτοκράτειρες, οι οποίες πήραν την τύχη στα χέρια τους, άλλες κατάφεραν να μείνουν στην ιστορία ως λαμπρές προσωπικότητες, όπως η Θεοδώρα και άλλες γέμισαν τους ιστορικούς με αμφιβολίες.
Ειρήνη η Αθηναία ή Σαρανταπήχαινα
Δικαίως το όνομά της αναφέρεται στις λίστες με τις πιο πανούργες αυτοκράτειρες, αφού η αρχομανία της δεν της επέτρεψε να λυπηθεί ούτε τον ίδιο της το γιο. Η Ειρήνη, ήταν μια ορφανή κοπέλα από μία επαρχία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, την Αθήνα και έγινε Αυτοκράτειρα όταν ο γιος του Κωνσταντίνου Ε’ και σύζυγός της, Λέων Δ’ ανέλαβε τον θρόνο. Μαζί απέκτησαν έναν γιο τον Κωνσταντίνο ΣΤ’.
Όσο ο Κωνσταντίνος ήταν ανήλικος, την κυβέρνηση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας την είχε η Ειρήνη, μια έννομη τακτική, την οποία, σχεδόν πάντα, όλες οι αυτοκράτειρες ασκούσαν. Τα γεγονότα όμως, που την θέτουν σε αυτή τη λίστα είναι η σκληρότητα –ή καλύτερα- η βαναυσότητα που έδειξε στους εκάστοτε υποψήφιους αυτοκράτορες συμπεριλαμβάνοντας και τον ίδιο της τον γιο.
Σε γενικό πλαίσιο, η Ειρήνη δεν τα κατάφερνε με τον θρόνο και ο άκρως δυσαρεστημένος στρατός αποσκοπούσε στην αντικατάστασή της. Η Ειρήνη απάντησε με φυλακίσεις και εκτελέσεις, ενώ δεν δίστασε να φυλακίσει και να ακρωτηριάσει (κάποιος που δεν ήταν αρτιμελής δεν μπορούσε να ανακηρυχθεί Αυτοκράτορας) τους αδερφούς του Κωνσταντίνου Ε’, μην τυχόν και ως νόμιμοι διάδοχοι, πάρουν αυτοί, τον ομολογουμένως, εύθραυστο θρόνο της.
Το 793 βρίσκει στον θρόνο τον Κωνσταντίνο ΣΤ’ και την μητέρα του Ειρήνη ως ”πιστή” σύμβουλό του. Μια σειρά δολοπλοκιών και αντιμαχιών μεταξύ μητέρας και γιου που προηγήθηκαν, κορυφώνεται με την Ειρήνη να διατάζει τους άντρες της να συλλάβουν τον γιο της και αφού τον οδηγήσουν στο Πορφυρό δωμάτιο (στο οποίο και γεννήθηκε) να τον τυφλώσουν. Και έτσι έγινε. Οι εντολές της εκτελέστηκαν με τέτοια σφοδρότητα, ώστε ο Κωνσταντίνος, λίγες μέρες μετά πέθανε από αιμορραγία. Προφανώς όμως και δεν σταμάτησε εκεί, καθώς σειρά είχαν και οι γιοι του Κωνσταντίνου, καθώς ο στρατός τους υπεδείκνυε για τον θρόνο, αφού λοιπόν τους τύφλωσε στη συνέχεια τους εξόρισε.
Θεοφανώ
Μέσα από τις αυτοκράτειρες του Βυζαντίου, δεν θα μπορούσε κανείς να μην ξεχωρίσει τη Θεοφανώ. Ένα όνομα άμεσα συνδεδεμένο με την δολοπλοκία και την ίντριγκα, αλλά και με τον δημοφιλή αυτοκράτορα Βασίλειο Βουλγαροκτόνο, καθώς ήταν ο γιος της. Η Θεοφανώ καταγόταν από μια ταπεινή οικογένεια της Πελοποννήσου και έγινε αυτοκράτειρα μέσα από τον γάμο της με τον γιο του Κωνσταντίνου Ζ’, τον Ρωμανό. Όταν πέθανε ο Κωνσταντίνος, όλοι θεώρησαν υπαίτια την Θεανώ, έχοντας τη γνώμη ότι εκείνη τον δηλητηρίασε, εξαιτίας της αποστροφής που της είχε, λόγω της ταπεινής της καταγωγής.
Ωστόσο, οι ενδοοικογενειακές αντιπαραθέσεις συνεχίζονταν και η Θεοφανώ προκειμένου να διαφυλάξει τη θέση της, εύκολα πείθει τον Ρωμανό να φυλακίσει σε μοναστήρι τις αδερφές του. Η γεμάτη καταχρήσεις ζωή του Ρωμανού τον οδηγεί στα 26 του χρόνια σε θάνατο και η Θεοφανώ, προκειμένου να μην χάσει τον θρόνο και τη θέση της ανάμεσα στις αυτοκράτειρες του Βυζαντίου, παντρεύεται τον Νικηφόρο Φωκά.
Ο νέος αυτοκράτορας είναι σοβαρός, θεοσεβούμενος και μεγαλύτερος σε ηλικία από τη Θεοφανώ, η οποία αρχίζει να βλέπει δύσκολη τη ζωή της στο πλάι του. Σε συνδυασμό με τη χαμένη δημοφιλία του Φωκά, συνωμοτεί με τον εραστή της και ανιψιό του Ιωάννη Τσιμισκή τη δολοφονία του και την άνοδο του τελευταίου στον θρόνο, με τον όρο ότι ως νέος αυτοκράτορας θα την παντρευόταν.
Τελικώς, η Θεοφανώ καταλήγει εξόριστη στα Πριγκιποννήσια, καθώς ο Πατριάρχης Πολύευκτος, αρνήθηκε την στέψη στον Ιωάννη, εκτός και αν εξόριζε τη Θεοφανώ. Ο τελευταίος, θέλοντας την εξουσία πιο πολύ από τη Θεοφανώ, εύκολα δέχεται τον όρο. Για την ιστορία, η Θεοφανώ ξαναγύρισε στο παλάτι, όταν αυτοκράτορας ανακηρύχθηκε ο γιος της Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος.
Ζωή Α’ η Πορφυρογέννητη
Η Ζωή Α’ ξεχώρισε από τις υπόλοιπες αυτοκράτειρες με το να χαρακτηριστεί ως εκείνη με την μεγαλύτερη επιρροή του 11ο αιώνα. Η Ζωή καθόρισε την τύχη των αυτοκρατόρων 4 φορές: 3 φορές μέσω των γάμων που έκανε με σκοπό να διατηρήσει τον θρόνο και η άλλη μία φορά με την υιοθεσία του Μιχαήλ Ε’ Καλαφάτη, για τον ίδιο σκοπό.
Κόρη του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Η’, τελεί τον πρώτο της γάμο με τον Ρωμανό Αργυρό Γ’ και μετά τον θάνατο του πατέρα της αναλαμβάνει με τον σύζυγό της το θρόνο. Ένα από τα πρώτα πράγματα που έκανε ως αυτοκράτειρα ήταν να εξορίσει σε μοναστήρι την αδερφή της Θεοδώρα με την οποία είχαν και χρόνιες διαμάχες. Παρά τις προσπάθειες και εξαιτίας της μεγάλης ηλικίας τους, η Ζωή και ο Ρωμανός δεν καταφέρνουν να αποκτήσουν απόγονο. Ο Ρωμανός ζει τη ζωή του με τις ερωμένες του και η Ζωή πληγωμένη, κολακεύεται από τον –όχι και τόσο αθώο- έρωτα του Μιχαήλ Δ’ του Παφλαγώνα.
Ο Ρωμανός, τελικά, βρίσκεται νεκρός στο λουτρό του και όλες οι υποψίες –και όχι άδικα- πέφτουν πάνω στη Ζωή και τον Μιχαήλ Δ’. Ο Μιχαήλ μέσω του γάμου του με την Ζωή ανακηρύσσεται Αυτοκράτορας και η Ζωή βρίσκεται φυλακισμένη στα διαμερίσματα της από τον αδερφό του Ιωάννη. Ο Μιχαήλ Δ’ υποφέρει από επιληψίες και λίγο πριν πεθάνει –και αυτός υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες – ανακηρύσσει διάδοχό του τον θετό γιο του με τη Ζωή, Μιχαήλ Ε’ Καλαφάτη.
Ο Μιχαήλ Ε’ εξορίζει για ακόμα μια φορά τη Ζωή, παρά τις υποσχέσεις του και προκαλεί τις αντιδράσεις του λαού, ο οποίος απαιτεί την ανάληψη του θρόνου από τη Ζωή και την αδερφής της, Θεοδώρα. Η Ζωή αναλαμβάνει τον θρόνο με την Θεοδώρα και προκειμένου η τελευταία να μην τον καταλάβει εξ’ ολοκλήρου παντρεύεται για ακόμα μια φορά τον Κωνσταντίνο Θ’ τον Μονομάχο. Μετά από μια σωρεία μηχανορραφιών με ευνούχους και γάμους, η Ζωή αποφασίζει να αποχωρήσει από τον θρόνο, παραχωρώντας όλες τις εξουσίες στον Κωνσταντίνο Θ’.
Φαύστα
Η Φλαβία Μάξιμα Φαύστα Αυγούστα, ήταν κόρη του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Μαξιμιανού, σύζυγος του Κωνσταντίνου Α’ του Μέγα και από τις πιο ανελέητες και δολοπλόκες αυτοκράτειρες. Ο πατέρας της, καταπατώντας τις συμφωνίες που είχε υπογράψει με τον Κωνσταντίνο, εμπιστεύτηκε τα σχέδιά του στη Φαύστα και εκείνη με τη σειρά της, τα ομολόγησε όλα στον Κωνσταντίνο. Ο τελευταίος, απλά συνέλαβε τον Μαξιμιανού, χωρίς ωστόσο την πρόθεση να τον σκοτώσει. Η Φαύστα όμως, ήταν εκείνη που πείθει τον Κωνσταντίνο να τον σκοτώσει.
Η θέση της όμως στις λίστες με τις πιο δολοπλόκες αυτοκράτειρες εδραιώνεται και με ακόμα ένα περιστατικό. Ο Κωνσταντίνος, από τον πρώτο γάμο του με την Μινερβίνη, είχε ακόμη έναν γιο, τον Κρίσπο. Επειδή η Φαύστα, φοβήθηκε μην παραγκωνιστούν οι δικοί της γιοι από τον θρόνο, κατηγορεί στον Κωνσταντίνο τον γιο του, ότι επιχείρησε να τη βιάσει. Ο Κωνσταντίνος διατάζει την εκτέλεση του γιού του. Λίγο καιρό αργότερα και ύστερα από την προτροπή της μητέρας του Ελένης, ερευνά τα γεγονότα, ανακαλύπτει την αθωότητα του γιού του και διατάζει την εκτέλεση της Φαύστα. Τέλος, εκείνη βρίσκεται νεκρή στα λουτρά της από ασφυξία.
Ευσεβία
Η Ευσεβία ήταν η δεύτερη γυναίκα του Κωνσταντίνου Β’ και κείμενη φιλικά προς μια αιγυπτιακή αίρεση. Είχε ιδιαίτερη συμπάθεια για τον Ιουλιανό τον Παραβάτη και γι’ αυτόν τον λόγο πείθει τον άντρα της να τον ανακηρύξει Καίσαρα. Ο Ιουλιανός είχε ως γυναίκα του την Ελένη, η οποία ήταν και αδερφή του Κωνσταντίνου Β’. Μολονότι, η Ευσεβία συμπαθούσε τον Ιουλιανό, από φόβο μην αποκτήσει απογόνους, προκάλεσε πολλές αποβολές στη γυναίκα του. Σε μία από αυτές η Ελένη πέθανε. Το τέλος της Ευσεβίας μοιάζει ειρωνικό, καθώς η ίδια πέθανε από ένα φάρμακο που πήρε προκειμένου να μείνει έγκυος.
Μέσα σε ένα τόσο θεοκεντρικό κράτος φαίνεται ξεκάθαρα, ότι η θέση της γυναίκας ήταν υποδεέστερη του άντρα, όσο αφορούσε μόνο τους τύπους. Λίγοι ήταν οι αυτοκράτορες που δεν παρασύρθηκαν από την επιρροή τους, όπως ο Βασίλειος ο Βουλγαροκτόνος, ενώ πολλές ήταν οι αυτοκράτειρες, οι οποίες με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, λίγο ή πολύ καθόρισαν την εξέλιξη μιας ολόκληρης αυτοκρατορίας.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο αυτό:
10 πανούργες Βυζαντινές αυτοκράτειρες, ανάκτηση από: istorialogotexnia.blogspot.com
Αυτοκράτειρα Ειρήνη. Η ραδιούργα Αθηναία που σκότωσε ακόμη και τον γιο της για να ανέβει στο θρόνο του Βυζαντίου., ανάκτηση από: www.mixanitouxronou.gr
Η Αυτοκράτειρα Θεοφανώ. Tην κατηγόρησαν ότι δολοφόνησε τρεις αυτοκράτορες, μεταξύ των οποίων και ο σύζυγός της., ανάκτηση από: www.mixanitouxronou.gr
Ζωή (αυτοκράτειρα), ανάκτηση από: el.wikipedia.org
Φαύστα, ανάκτηση από: el.wikipedia.org
