Banksy και τέχνη που θα είναι πάντα τέχνη

Μπορεί να τον έχετε ακούσει. Σίγουρα, όμως, δεν ξέρετε ποιος πραγματικά είναι. Ο βρετανικής καταγωγής(;) καλλιτέχνης με το ψευδώνυμο Banksy, έχει καταφέρει αυτό που εκ πρώτης όψης φαντάζει αδιανόητο: να προσθέσει μία σελίδα στο κεφάλαιο της street art κάθε βιβλίου τέχνης και να διακριθεί παγκοσμίως για το έργο του, διατηρώντας κρυφή την ταυτότητά του για περίπου τρεις δεκαετίες. Καυστικός και έντονα προκλητικός χρησιμοποιεί τοίχους, δρόμους, γέφυρες και πόλεις ολόκληρες (βλέπε Νέα Υόρκη και την καμπάνια του με τίτλο “Better out than in”, 2013) για να διεξάγει -με όπλο το graffiti και την τεχνική του στένσιλ- τον δικό του πόλεμο κατά της ανισότητας, των μεγάλων κεφαλαίων, της πολιτικής ανηθικότητας και του ίδιου του πολέμου (με πολλά δημιουργήματά του να θίγουν την κρίση της Συρίας και της Παλαιστίνης).

Η αμεσότητα των έργων του τα καθιστά προσιτά στον καθένα και επιβεβαιώνει την πεποίθησή του πως οι δημιουργίες του δεν είναι χρηματικά αποτιμητές και -πόσο μάλλον- δεν θα έπρεπε να είναι. Ο καλλιτεχνικός χώρος, ωστόσο, εντυπωσιασμένος με το δυναμισμό και τα ηχηρά μηνύματα των γκραφίτι του δεν δίστασε να τα αναπαράξει (φωτογραφικά και όχι μόνο), να τα εκθέσει ή και να τα πουλήσει. Ο Banksy, βέβαια, δεν περιορίστηκε στον “ζωγραφικό” αγώνα, αλλά πειραματίστηκε και με τις λοιπές τέχνες, σκηνοθετώντας το ντοκιμαντέρ “Exit through the gift shop” αφιερωμένο στην street art (2010), και στήνοντας pop-up εκθέσεις, όπως η “Dismaland” (η σατυρική αντι-Disneyland, 2015) και το δικό του “Stonehedge” (αποκλειστικά από φορητές τουαλέτες, 2007). 

Ευρέως γνωστό -εμπορευματοποιημένο θα λέγαμε- σε διεθνή κλίμακα (από εξώφυλλα δίσκων μέχρι προτεινόμενα τατουάζ) έγινε το έργο του “Κορίτσι με το Μπαλόνι”, ή όπως ο ίδιος το αποκάλεσε “There is always hope”. Η χαρακτηριστική κοριτσίστικη φιγούρα, με καμβά το λονδρέζικο γκρι, που αφήνει ελεύθερο ένα λαμπερό κόκκινο μπαλόνι ήρθε να θυμίσει σε όλους την ελπίδα, το όνειρο, την αθωότητα και πολλά ακόμα ιδιαίτερα για τον καθένα. Δεν ήταν, λοιπόν, περίεργο το κορίτσι αυτό να προσελκύσει το ενδιαφέρον του οίκου Sotheby’s, που κατόρθωσε στις 5 Οκτωβρίου να το πουλήσει για πάνω από ένα εκατομμύριο δολάρια. Σοκ και αναταραχή προκάλεσαν, όμως, οι σειρήνες που ήχησαν στο χώρο της δημοπρασίας λίγα δευτερόλεπτα μετά την πώληση του έργου, καθώς και η “καταστροφή” του με μηχανισμό παρόμοιο με καταστροφέα εγγράφων, που έμοιαζε να ήταν ενσωματωμένος στο αρκετά χοντρό για ένα σχετικά μικρό σε μέγεθος πίνακα κάδρο. Αποκαλύφθηκε, μάλιστα, λίγες μέρες αργότερα από τον ίδιο τον καλλιτέχνη πως ο μηχανισμός αυτός δε λειτούργησε όπως στις “πρόβες”, γι’αυτό και σχεδόν το μισό έργο έμεινε άθικτο, όπως φαίνεται και στο παρακάτω βίντεο. 

Advertisements

Το συμβάν αυτό άφησε τον οίκο, αλλά και το κοινό (παγκοσμίως) άναυδο. Για άλλη μία φορά ο Banksy κατάφερε να “χτυπήσει” με το δικό του τρόπο το “κατεστημένο”, δηλώνοντας παραστατικά πως η τέχνη του δεν είναι προς πώληση. Ο καλλιτεχνικός χώρος διαφώνησε και πάλι. Πολλοί ισχυρίστηκαν πως το “κατεστραμμένο” κορίτσι ενδεχομένως να αξίζει και περισσότερο από το αρχικό, καθώς για πρώτη φορά στην ιστορία της τέχνης ένα στατικό δημιούργημα απέκτησε θεατρικό χαρακτήρα, δίνοντας τη θέση του σε ένα νέο έργο (“φιλοτεχνημένο” ζωντανά κατά τη διάρκεια της δημοπρασίας), που ο ίδιος ο Banksy έσπευσε να ονομάσει “Love is in the bin”. Εξάλλου, ο Πάμπλο Πικάσο πίστευε πως “κάθε πράξη δημιουργίας ξεκινά από μία πράξη καταστροφής”, πεποίθηση που ο Banksy ενσάρκωσε πιστά με αυτή την ευφυή κίνησή του, επιβεβαιώνοντας το χαρακτηρισμό “σύγχρονος Πικάσο” που του έχει αποδοθεί κατά καιρούς.

“Η τέχνη θα είναι πάντα τέχνη και πάντα θα βρίσκω νέους τρόπους για να το δείχνω” λέει ο Banksy και πλέον όλοι το έχουμε καταλάβει.