Τα δελφίνια, αυτά τα αγαπητά πλάσματα του νερού, αποτελούσαν στην αρχαιότητα πηγή έμπνευσης για πολλά έργα τέχνης. Οι συμβολισμοί τους σε τοιχογραφίες, ψηφιδωτά, αγάλματα και γλυπτά ήταν ποικίλοι κατά της διάρκεια της ελληνορωμαϊκής περιόδου. Σύμφωνα με την αρχαία ελληνική μυθολογία τα δελφίνια ήταν τα ιερά ζώα του Ποσειδώνα και του Απόλλωνα. Συμβόλιζαν τη φιλία και την αλληλεγγύη. Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό τους ήταν η σύνδεση τους με τους ανθρώπους καθώς είχαν σημειωθεί περιστατικά με δελφίνια που είχαν βοηθήσει ανθρώπους.
Οι ημίθεοι της αρχαίας Ελλάδας
Τα δελφίνια θεωρούνταν ιερά ζώα και ημίθεοι καθώς συνδέονταν με τον Ποσειδώνα και τον Απόλλωνα. Η θανάτωση ενός δελφινιού ισοδυναμούσε με προσβολή προς το πρόσωπο του θεού. Αν κάποιος έκανε κακό ή σκότωνε δελφίνι, τιμωρούνταν με θάνατο.
Στην αρχαία Ελλάδα τα δελφίνια συμβόλιζαν τον θάνατο και την αναγέννηση καθώς ζούσαν τόσο στην επιφάνεια της θάλασσας στον κόσμο των ανθρώπων όσο και κάτω από το νερό, που πιστεύονταν πως ήταν ο κόσμος των νεκρών. Έτσι υπήρχε η αντίληψη ότι τα ευγενικά αυτά πλάσματα συνέδεαν τον πάνω με τον κάτω κόσμο. Για τον λόγο αυτό τα δελφίνια συνδέονταν και με τον θεό Διόνυσο που πέθαινε και ξαναγεννιόνταν κάθε χρόνο.
Τοιχογραφία στην Κνωσό
Η καλοδιατηρημένη αυτή τοιχογραφία βρίσκεται στο παλάτι της Κνωσού. Απεικονίζει το εσωτερικό ενός βυθού. Δελφίνια και μικρότερα μπλε, ροζ και πορτοκαλί ψάρια κολυμπούν κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Κομμάτια αυτής της τοιχογραφίας βρέθηκαν στην ανατολική πτέρυγα του Παλατιού της Κνωσού, σε ένα δωμάτιο δίπλα στην Αίθουσα των Διπλών Πελέκεων, την οποία ο Άρθουρ Έβανς ονόμασε Μέγαρο της Βασίλισσας.
Η αίθουσα αυτή εκτός από το Μέγαρο της Βασίλισσας είχε και άλλες ονομασίες όπως η Αίθουσα της Βασίλισσας και το Ιερό των δελφινιών. Κατά τον Έβανς ο χώρος αυτός αποτελούσε την αίθουσα υποδοχής της βασίλισσας.
Αρύβαλλος σε σχήμα δελφινιού
Ο αρύβαλλος (μπουκάλι όπου φυλάσσονταν αρώματα και έλαια) αυτός βρέθηκε την Κάμειρο της Ρόδου και είναι φαγεντιανής τεχνοτροπίας. Η τέχνη της φαγεντιανής επινοήθηκε στην Αίγυπτο, αλλά κατά την αρχαϊκή περίοδο δημιουργήθηκαν εργαστήρια σε διάφορα μέρη του ελληνικού κόσμου. Τον έβδομο και τον έκτο αιώνα π.Χ. το νησί της Ρόδου αποτελούσε τον πυρήνα της βιομηχανίας της φαγεντιανής. Οι αρύβαλλοι φτιάχνονταν σε διάφορα σχήματα, μεταξύ των οποίων κεφάλια ανθρώπων, ψαριών και ζώων. Αυτό το μικρό μπουκάλι αρώματος έχει τη μορφή δελφινιού με το στόμιο έκχυσης να έχει στηθεί στην πλάτη του και την ουρά να λείπει.
Κύλικα του θεού Διονύσου
Η κύλικα του Διονύσου φτιάχτηκε από τον Αθηναίο αγγειοπλάστη μελανόμορφων αγγείων του 6ου αιώνα π.Χ., Εξηκία. Απεικονίζει τον θεό Διόνυσο να βρίσκεται σε ένα πλοίο αφού έχει απαχθεί από Ετρούσκους πειρατές. Ο θεός καταφέρνει να τους ξεφύγει μπερδεύοντας τη σκέψη τους και μεταμορφώνοντας τους σε δελφίνια.
Ψυκτήρας οπλιτών που ιππεύουν δελφίνια
Ο ερυθρόμορφος ψυκτήρας απεικονίζει οπλίτες-πολεμιστές με πλήρη εξάρτυση να ιππεύουν δελφίνια. Κατασκευάστηκε από τον Αθηναίο ζωγράφο Όλτο τον 6ο αιώνα π.Χ. Ο ψυκτήρας χρησιμοποιούνταν για την ψύξη του κρασιού καθώς το τοποθετούνταν σε μεγαλύτερο και πλατύτερο αγγείο για να διατηρείται το κρασί δροσερό.
Το μωσαϊκό της Αφροδίτης
Δελφίνια απεικονίζονται στο μωσαϊκό της Αφροδίτης που βρέθηκε στο Kingscote στο Gloucestershire. Η Αφροδίτη απεικονίζεται στο κέντρο του ψηφιδωτού φορώντας ένα διάδημα και ένα περιδέραιο με χάντρες. Στον αριστερό ώμο της υπάρχει ένας καθρέφτης (που υπάρχει πάντα δίπλα στην Αφροδίτη, δείχνοντας έτσι ότι είναι θεά της ομορφιάς). Τα δελφίνια εμφανίζονται σε πολλούς ελληνικούς και ρωμαϊκούς μύθους. Στο συγκεκριμένο ψηφιδωτό αποτελούν σύμβολα ρομαντισμού καθώς παρουσιάζονται δίπλα από τη θεά του έρωτα, Αφροδίτη. Η παρουσία αυτών των δελφινιών δίπλα στην Αφροδίτη χρησιμεύει επίσης ως υπενθύμιση του μύθου ότι η Αφροδίτη γεννήθηκε από τη θάλασσα.
Ψηφιδωτό στην είσοδο της οικίας του Marcus Caesius Blandus
Το ψηφιδωτό βρίσκεται στην Πομπηία, στην οικία του Marcus Caesius Blandus, γνωστή και ως οικία της Αφροδίτης και του Άρη. Κατά την ρωμαϊκή περίοδο τα δελφίνια συμβόλιζαν την καλή τύχη και την προστασία στη θάλασσα.
Άγαλμα σάτυρου που ιππεύει δελφίνι
Το μαρμάρινο άγαλμα (και συγκεκριμένα το τμήμα του κορμού) χρονολογείται τον 1ο αιώνα μ.Χ. και υπέστη επεξεργασία τον 16ο αιώνα. Απεικονίζεται ένας γυμνός νέος πάνω σε ένα δελφίνι. Ο σάτυρος μοιάζει εξοικειωμένος με το ζώο καθώς έχει το χέρι του μέσα στο ανοιχτό στόμα του δελφινιού. Το 1893, ο Adolfo Venturi αναγνώρισε τον νεαρό σάτυρο ως τον Αρίωνα, έναν Έλληνα κιθαριστή που ρίχτηκε στη θάλασσα από πειρατές και σώθηκε από ένα δελφίνι, σύμφωνα με την ιστορία που αναφέρεται στον Ηρόδοτο (Ιστορίες 1.23-24).
Πηγές:
Ciccarello G. Satyr Riding a Dolphin. Galleria Borghese. Ανακτήθηκε από: www.collezionegalleriaborghese.it (Τελευταία πρόσβαση στις 8/6/2025)
Kontrafouri F. (2025). Dolphins, the Demigods of Ancient Greece with the Mythical Attraction. Greek Reporter. Ανακτήθηκε από: www.greekreporter.com (Τελευταία πρόσβαση στις 8/6/2025)
Lewis S. (2016). Dolphins in Roman art. Corinium museum. Ανακτήθηκε από: www.coriniummuseum.org (Τελευταία πρόσβαση στις 8/6/2025)
Snow E. (2025). Rare Roman Mosaics with Dolphin Artwork Found in Austria. The Collector. Ανακτήθηκε από: www.thecollector.com (Τελευταία πρόσβαση στις 8/6/2025)
