Ι. Ιστορία του Κινήματος των Καταστασιακών
Στα μέσα του 1950 και ενώ η χειμαρρώδης δράση των σφοδρά αντιπολεμικών καλλιτεχνικών κινημάτων του Σουρεαλισμού και του Ντανταισμού έχει σημαδέψει την Κεντρική Ευρώπη ως μία εκκωφαντική αντίδραση απέναντι στον ζοφερό παραλογισμό του Α’ και του Β’ παγκοσμίου πολέμου, ιδρύεται επίσημα στην Κόζιο Ντ’ Αρόσα της Ιταλίας, το κίνημα των καταστασιακών.
«Την συνταγή για την ανατροπή του κόσμου δεν την ψάξαμε στα βιβλία, αλλά περιπλανώμενοι. Ήταν μία αδιάκοπη περιπλάνηση όπου ο χρόνος είχε ήδη διασταλεί, και όπου τίποτα δεν έμοιαζε με το χθες και που δεν σταματούσε ποτέ. Απροσδόκητες συναντήσεις, σημαντικά εμπόδια, μεγαλειώδεις προδοσίες, επικίνδυνα γητέματα, τίποτα δεν έλειψε από αυτή την αναζήτηση ενός άλλου ολέθριου Graal, που κανείς δεν είχε θελήσει.»
Γκυ ντεμπόρ, μέλος του κινήματος των καταστασιακών
Advertising
Αρχικά, το κίνημα των καταστασιακών αποτελεί ένα πολιτικό και φιλοσοφικό εγχείρημα ριζοσπαστικής μετεξέλιξης και συγχώνευσης δύο σημαντικών και προγενέστερων καλλιτεχνικών ρευμάτων. Το ένα ακούει στο όνομα Κόμπρα ή αλλιώς Κίνημα για ένα Φαντασιακό Μπαουχάους που ίδρυσε ο Δανός καλλιτέχνης Άσγκερ Γιόρν. Το δεύτερο, αφορά την ομάδα των Λετριστών, στην οποία ανήκει η κεντρική φιγούρα των Καταστασιακών, Γκυ Ντεμπόρ. Το κίνημα των Καταστασιακών απαρτίζουν ο τελευταίος, παθιασμένος μαρξιστής θεωρητικός και φιλόσοφος, αλλά και εκδότης του γαλλικού περιοδικού Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα που εκδίδει στο Παρίσι. Άλλοι βασικοί εκπρόσωποι του κινήματος είναι ο Βέλγος συγγραφέας Ραούλ Βανεγκέμ, ο εξεγερμένος Ζιλ Βολμάν, ο Πινότ Γκαλλίτσο, εξίσου επιφανές μέλος της οργάνωσης Κόμπρα, η Μισέλ Μπερνστάιν, ο Αλεξάντερ Τρόκκι και διάφοροι άλλοι αντισυστημικοί καλλιτέχνες.
ΙΙ. Ιδέες του Κινήματος των Καταστασιακών
Είναι γεγονός ότι οι καταστασιακοί, πυρηνικά επηρεασμένοι από το έργο και τις δράσεις των Λετριστών και συνεπείς στις απαρχές του ιστορικού κινήματος του Σουρεαλισμού και του Ντανταϊσμού, εκκινούν τις πρώτες τους καλλιτεχνικές επιθέσεις στο Παρίσι. Μάλιστα, οι ενέργειες τους κατευθύνουν σε μεγάλο βαθμό την θεωρητική φιλοσοφία τους και όχι το αντίστροφο. Οι θέσεις τους εστιάζουν σε ένα δριμύτατο κατηγορώ στην μεταπολεμική γαλλική κοινωνία των μέσων του 1950. Πιο συγκεκριμένα, το corpus των ιδεών του κινήματος περιλαμβάνει την υπέρβαση της κοινωνίας του θεάματος, για αυτό και επιμένουν σε μια σφοδρή εναντίωση στην τέχνη του κινηματογράφου. Παράλληλα, αντιστέκονται στις συνθήκες εντατικής αλλοτρίωσης του ανθρώπου και στα δεσμά της καταναλωτικής κοινωνίας. Στόχος τους είναι να υπερβούν και να καταστρέψουν τις τέχνες και την γλώσσα και να τις ενσωματώσουν σε μία βαθύτερη ανυψωμένη ποιότητα. Επίσης, θέλουν να συγκεράσουν την καλλιτεχνική δημιουργία με την πολιτική και να επαναπροσδιορίσουν τα διαστήματα χρόνου της καθημερινής ζωής.
ΙΙi. Πρακτικές στο κίνημα των καταστασιακών
Τα όπλα με τα οποία επιχειρούν την πραγμάτωση αυτών των στόχων είναι η μέθοδος της κατασκευής καταστάσεων. Πιο συγκεκριμένα, επιδιώκουν την συγκεκριμένη κατασκευή πρόσκαιρων χωροχρόνων ζωής για την επίτευξη ελεύθερα δημιουργημένων στιγμών ζωής, τολμηρά πειράματα στην συμπεριφορά και εγκαθίδρυση του καταστασιακού παιχνιδιού. Περίοπτη θέση στις πρακτικές, κατέχουν η τεχνική της μεταστροφής (detournément) που επινοεί ο Ρενέ Βιενέ, ο ανταρτοπόλεμος στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και η δημιουργία καταστασιακών κόμικ και φιλμ.
Ωστόσο, από το κίνημα των καταστασιακών δεν απουσιάζει και η έντονη κριτική με την δημιουργία. Γρήγορα, την κριτική δια της γραφής ,οι καταστασιακοί τη μετουσιώνουν σε μια γενικευμένη επίθεση σε όλες τις μορφές τέχνης. Ιδιαίτερα, εξαπολύουν επιθέσεις στα υποπροιόντα της πχ την αρχιτεκτονική και την πολεοδομία. Οι Καταστασιακοί επιμένουν στους πειραματισμούς για μία ενιαία πολεοδομία, που περιλαμβάνει μία ανακατάταξη των συντεταγμένων του κοινωνικό-γεωγραφικού περιβάλλοντος. Το αποτελεσματικότερο μέσο για αυτό είναι η περιπλάνηση (ελεύθερος περίπατος χωρίς προκαθορισμένο δρομολόγιο) και η κατασκευή νέων κατοικιών και πόλεων. Εξέχουσα θέση αποδίδουν στην μέθοδο της ψυχογεωγραφίας που δημιουργεί απ’ αυτήν σχέδια και προπλάσματα φαντασιακού τύπου και τα ονομάζουν επιστημονική φαντασία της αρχιτεκτονικής.
ΙΙΙ.Έργα και Επιρροή που αφορούν το κίνημα των Καταστασιακών
Οι Καταστασιακοί επιχειρούν με τα παραπάνω μία ρήξη με τις κυρίαρχες αναπαραστάσεις του καπιταλισμού και της αστικής ιδέας της «ευτυχίας». Για τον σκοπό αυτό, χρησιμοποιούν ανατρεπτικά όλα τα υπερπολιτικά μέσα. Και αυτοί, σε έντιμο πείσμα των προηγούμενων κινημάτων, ανάγουν σε κεντρικές μορφές των επαναστατικών τους προοπτικών το έργο του μαρξισμού. Ο βασικός μέτοχος τους, ο Γκι Ντεμπόρ εκδίδει δύο έργα μανιφέστα, την Κοινωνία του Θεάματος και την ταινία Κριτική του διαχωρισμού. Ο σύντροφος του Γκι Ντεμπόρ, Ραούλ Βανεγκέμ θα εκδώσει την «Επανάσταση στην καθημερινή ζωή», την «Βίβλο των Ηδονών», την «Αντι-ιστορία του Σουρεαλισμού» και πολλά ακόμη έργα.
Εκτός αυτών, διεκδικούν δυναμική θέση στην ταραχώδη εξέγερση του Μάη του ’68. Τόσο ο Γκι Ντεμπορ όσο και ο Ραούλ, επιμένουν σε μια αδιάκοπη προπαγάνδιση της επικείμενης επανάστασης. Σε μία ατμόσφαιρα οργιώδους πολιτικού παλμού, οι αγωνιστές υιοθετούν ορισμένα συνθήματα που ανήκουν σε καταστασιακούς. Ειδικότερα, μερικά συνθήματα έχουν αντικαπιταλιστικό χαρακτήρα όπως τα «κατάληψη των Εργοστασίων», «εξουσία στα εργατικά συμβούλια», «κατάργηση της ταξικής κοινωνίας». Ταυτόχρονα, άλλα συνθήματα αμφισβητούν το υπάρχον σύστημα ζωής όπως τα «ζήστε χωρίς νεκρό χρόνο» και «μη δουλεύετε ποτέ». Παρόλα αυτά αρκετοί θεωρητικοί της τέχνης επεδίωξαν να εμφανίσουν την Καταστασιακη Διεθνή μία καλλιτεχνική και μόνο πρωτοπορία. Όμως, η ανάγνωση των κειμένων της και οι συγκεκριμένες της επεμβάσεις στον κοινωνικοπολιτικό χώρο δεν παύουν να αποδεικνύουν το αντίθετο. Συνέβαλε, λοιπόν, καθοριστικά στην έλευση της μεγαλειώδους εξέγερσης του Μάη και στην πρωτοφανή ανατροπή που ακολούθησε.
Βιβλιογραφία:
Μπαμπασάκης, Γ.Ι. (2001). Μάης του ’68:η Μεγάλη Περιπέτεια, Εκδόσεις ΕΡΑΤΩ
Μανδηλαρά Η. & Ποταμιάς, Σ.(2018). Η Καταστασιακή Διεθνής και η κατασκευή καταστάσεων. Τετράδια μαρξισμού, τεύχος 08. tetradia marxismou.gr (τελευταία πρόσβαση 20-05-2025).
Μόρφος, Χ.(1992). Καταστασιακοί και Καστανέντα. Ανακτήθηκε από rassias.gr/ANPOLI. (τελευταία πρόσβαση 20-05-2025)
