Το μήλο έχει αποτελέσει πολλές φορές κύρια θεματική σε διάφορα έργα τέχνης. Το αγαπημένο αυτό φθινοπωρινό φρούτο έχει πολλούς συμβολισμούς, ενώ εμπλέκεται πολλές φορές και με την μυθολογία και τους λαϊκούς θρύλους. Για παράδειγμα τα μυθικά χρυσά μήλα των Εσπερίδων συμβολίζουν την νεότητα και την αθανασία, ενώ στη Βίβλο τον πειρασμό και την αμαρτία (και ταυτόχρονα τη γνώση και τη φώτιση). Εκτός από την μυθολογική και θρησκευτική χροιά του συμβόλου, το συγκεκριμένο φρούτο έχει ταυτιστεί σε πολλούς πολιτισμούς με την εξουσία και τη γονιμότητα. Και φυσικά έχει εμπνεύσει πολλούς καλλιτέχνες, με το μήλο στην τέχνη να έχει πολλά παραδείγματα.
Η κρίση του Πάρη του Peter Paul Rubens (1636)
Ο πίνακας αυτός του Rubens έχει αντλήσει τη θεματική του από τον μύθο της κρίσης του Πάρη και το μήλο της Έριδος. Ο πρίγκιπας της Τροίας Πάρης καλείται να δώσει το μήλο σε μία από τις τρεις θεές: την Ήρα, την Αθηνά και την Αφροδίτη. Ο Πάρης δίνει το μήλο στην Αφροδίτη που υποσχέθηκε να του δώσει την ωραία Ελένη, προκαλώντας έτσι την οργή των άλλων δύο θεών και κατ’ επέκταση τον Τρωϊκό πόλεμο. Στον πίνακα αυτό του Rubens εξιδανικεύεται η γυναικεία ομορφιά απεικονίζοντας τις θεές Αφροδίτη, Αθηνά και Ήρα με γυμνά σώματα από τη μια πλευρά και τον Πάρη συνοδευόμενο από τον Ερμή από την άλλη.
Μια γυναίκα που ξεφλουδίζει μήλα του Pieter de Hooch (1663)
Ο πίνακας απεικονίζει μια ήσυχη οικογενειακή σκηνή του 17ου αιώνα (που είναι συνηθισμένη θεματική του de Hooch). Το περίτεχνο τζάκι, η γούνα και τα κεντήματα στα ρούχα της μητέρας δείχνουν μια ευκατάστατη οικογένεια. Στον πίνακα είναι διάχυτη η τρυφερότητα μεταξύ μητέρας και παιδιού, καθώς η πρώτη ξεφλουδίζει τα μήλα και τα δίνει στην κόρη της. Τα χρώματα του πίνακα είναι ζεστά, δίνοντας έτσι ένα τόνο οικογενειακής θαλπωρής και ξεγνοιασιάς στην εικόνα.
Ο κήπος των Εσπερίδων του Frederic Leighton (1891)
Ο πίνακας του Leighton απεικονίζει τον μύθο των Εσπερίδων. Οι Εσπερίδες ήταν οι φύλακες του δέντρου που παρήγαγε χρυσά μήλα (δώρο που έδωσε η Γη στην Ήρα όταν παντρεύτηκε τον Δία). Ζούσαν σε έναν απομακρυσμένο αλλά όμορφο κήπο στην δύση και είχαν μαζί τους για φύλακα των μήλων ένα φίδι, τον Λάδωνα. Το φίδι έχει αγκαλιάσει το δέντρο και μια από τις τρεις Εσπερίδες, που είναι ξαπλωμένες και μισοκοιμισμένες κάτω από το δέντρο.
Ο Leighton ήταν ο κορυφαίος καλλιτέχνης του νεοκλασικού κινήματος που ξεκίνησε τον 18ο αιώνα. Το συγκεκριμένο έργο αποτελεί μια εικόνα κλασικής τελειότητας και ισορροπίας, η οποία δεν διαρκεί πολύ καθώς αμέσως μετά ο Ηρακλής θα κλέψει τα χρυσά μήλα από το δέντρο και θα φέρει διαμάχες στον κόσμο.
Η θεά Idunn και τα μήλα της αιώνιας νιότης του J.Doyle Penrose (1890)
Στη σκανδιναβική μυθολογία, τα μήλα ήταν η πηγή της αθανασίας και της αιώνιας νεότητας των θεών και φυλάσσονταν στενά από τη θεά Idunn. Στην κελτική μυθολογία, τα μήλα συμβόλιζαν τη γνώση και τη σοφία, και το Avalon (γνωστό και ως νησί των μήλων λόγω της ύπαρξης πολλών αντίστοιχων δέντρων), συμβόλιζε ένα βασίλειο πέρα από τα όρια του υπαρκτού κόσμου στο οποίο βασίλευε ο βασιλιάς Αρθούρος.
Η Idunn ήταν μια σκανδιναβική θεά που ήταν φύλακας του φρούτου που κρατούσε τους θεούς του Asgard αιώνια νέους. Για το λόγο αυτό, την απήγαγε ένας γίγαντας, ο Þjazi που επιθυμούσε την αιώνια νεότητα των θεών. Όταν την απήγαγαν, οι θεοί άρχισαν να γερνούν και η διάσωσή της από το βασίλειο του Jotunheim (την τοποθεσία των γιγάντων) ήταν πολύ σημαντική. Τελικά, απελευθερώθηκε από τον απατεώνα Loki. Από εκείνη την εποχή οι θεοί μπορούσαν να απολαύσουν τη νεότητα μέχρι την εποχή του Ragnarök.
Ο Γιος του Ανθρώπου του René Magritte (1964)
Ο Γιος του Ανθρώπου (γαλλικά: Le fils de l’homme) είναι ένας πίνακας του Βέλγου σουρεαλιστή ζωγράφου René Magritte και αποτελεί ίσως το πιο γνωστό έργο του. Ο πίνακας αυτός αποτελεί μια αυτοπροσωπογραφία. Απεικονίζει έναν άνδρα με πανωφόρι και καπέλο που στέκεται μπροστά από έναν χαμηλό τοίχο, πέρα από τον οποίο είναι η θάλασσα και ένας συννεφιασμένος ουρανός. Το πρόσωπο του άνδρα καλύπτεται σε μεγάλο βαθμό από ένα αιωρούμενο πράσινο μήλο. Ωστόσο, τα μάτια του άνδρα φαίνονται να κρυφοκοιτάζουν πάνω από την άκρη του μήλου. Σύμφωνα με τα λεγόμενα του ίδιου του ζωγράφου: «(Το μήλο) κρύβει το πρόσωπο εν μέρει καλά, έτσι έχετε το φαινομενικό πρόσωπο, το μήλο, κρύβοντας το ορατό αλλά κρυμμένο, το πρόσωπο του ατόμου. Είναι κάτι που συμβαίνει συνεχώς. Ό,τι βλέπουμε κρύβει ένα άλλο πράγμα, θέλουμε πάντα να βλέπουμε αυτό που κρύβεται από αυτό που βλέπουμε. Υπάρχει ενδιαφέρον για αυτό που είναι κρυμμένο και που το ορατό δεν μας δείχνει. Αυτό το ενδιαφέρον μπορεί να πάρει τη μορφή ενός αρκετά έντονου συναισθήματος, ενός είδους σύγκρουσης, θα έλεγε κανείς, μεταξύ του ορατού που είναι κρυμμένο και του ορατού που είναι παρόν».
Το άγαλμα της Κόρης με το μήλο στο Μουσείο της Ακρόπολης
Το άγαλμα της Κόρης ανακαλύφθηκε το 1886 στα βορειοδυτικά του Ερεχθείου και είναι από τα πρώτα αγάλματα που αφιερώθηκαν στην Ακρόπολη. Στο χέρι της η Κόρη κρατά ένα μήλο, την προσφορά της στην Αθηνά. Το μήλο θεωρείται σύμβολο του έρωτα, του γάμου και της γονιμότητας και συνδέεται με πολλούς θεούς. Η προσφορά του στην Αθηνά υπενθυμίζει και, πιθανότατα, συνδέεται με την αρχέγονη σχέση της θεάς με τη φύση, την ευφορία της γης και τη γονιμότητα.
Πηγές:
Karseko, O. (2018). Apple symbolism in art. A healthy temptation. Arthive. Ανακτήθηκε από: www.arthive.com
Finke, L. (2024). What’s the Apple Doing in Art History? Lea Finke. Ανακτήθηκε από: www.leafinke.de
The Greatest Famous Works Art Containing Apples. (2020). Ranker. Ανακτήθηκε από: www.ranker.com
Η «Κόρη με το μήλο». Μουσείο Ακρόπολης. Ανακτήθηκε από: www.theacropolismuseum.gr
