Μετά την παραίτηση του John B. Watson από τον κόσμο της ακαδημαϊκής ψυχολογίας, οι ψυχολόγοι και οι συμπεριφορισμέ ήταν πρόθυμοι να προτείνουν νέες μορφές μάθησης πέρα από την κλασική εξαρτημένη μάθηση. Η σημαντικότερη από τις συμπεριφορικές θεωρίες ήταν η λειτουργική εξαρτημένη μάθηση, που προτάθηκε από τον Burrhus Frederic Skinner, γνωστός ως B.F. Skinner.
Η θεωρία του Skinner βασίστηκε στο γεγονός ότι η μελέτη της παρατηρήσιμης συμπεριφοράς είναι πολύ πιο αποτελεσματική από την προσπάθεια μελέτης των εσωτερικών ψυχικών λειτουργιών. Τα έργα του Skinner κατέληξαν σε μια μελέτη πολύ λιγότερο ακραία από εκείνη του Watson (1913), και θεωρούσε την κλασική εξαρτημένη μάθηση ως υπερβολικά απλοϊκή ώστε να δώσει μια πλήρης εξήγηση στην συνθέτη ανθρώπινη συμπεριφορά.
- Ο γνωστός συμπεριφοριστής φημίζεται για την πρωτοποριακή έρευνά του στον τομέα της μάθησης και της συμπεριφοράς. Ο ίδιος προτάθηκε να μελετήσει σύνθετη ανθρώπινη συμπεριφορά εξετάζοντας τις αντιδράσεις που θα δείξει ένας οργανισμός όταν τοποθετηθεί σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον. Ονόμασε αυτές τις συμπεριφορές ή αντιδράσεις ως λειτουργικές. Ο B.F. Skinner θεωρείται ο πατέρας της λειτουργικής εξαρτημένης μάθησης αλλά βασίζει την θεωρία του στο “Law of Effect”, που ανακαλύφθηκε από τον Edward Thorndike το 1905. Ο B.F. Skinner πρότεινε τη θεωρία του για την λειτουργική μάθηση, διεξάγοντας πειράματα σε ζώα (περιστέρια & αρουραίους). Χρησιμοποίησε ένα ειδικό κουτί γνωστό ως “Skinner Box” για να κάνει πειράματα σε αρουραίους.
Στο πρώτο του πείραμα έβαλε έναν πεινασμένο αρουραίο μέσα στο “Skinner Box” . ο αρουραίος ήταν αρχικά αδρανής μέσα στο κουτί, αλλά σταδιακά καθώς άρχισε να προσαρμόζεται στο περιβάλλον του «κουτιού», άρχισε να το εξερευνά. Τελικά, ο αρουραίος ανακάλυψε έναν μοχλό, με το πάτημα του οποίου έπεφτε τροφή μέσα στο «κουτί». Αφού κάλυψε την πεινά του, άρχισε να εξερευνά το κουτί ξανά και μετά από λίγο πίεσε τον μοχλό για δεύτερη φορά καθώς άρχισε να πεινάει ξανά. Αυτό το φαινόμενο συνεχίστηκε για τρίτη, τέταρτη και πέμπτη φορά και μετά από λίγο ο πεινασμένος αρουραίος αφού αφέθηκε στο κουτί πίεσε αμέσως τον μοχλό. Εδώ φαίνεται ότι η πίεση του μοχλού γίνεται όλο και πιο συχνή διότι υπάρχει ανταμοιβή στην πράξη που κάνει ο αρουραίος. Το πείραμα είναι γνωστό ως Instrumental Conditioning Learning καθώς η αντίδραση είναι καθοριστική για την λήψη τροφής. Αυτό το πείραμα προσπαθεί να εξηγήσει τα αποτελέσματα της θετικής ενίσχυσης. Με το πάτημα του μοχλού, ο πεινασμένος αρουραίος έχει πρόσβαση στην τροφή, η οποία εκπλήρωσε την πεινά του. ως εκ τούτου, πρόκειται για μια θετική ενίσχυση.
Ο B.F. Skinner διεξήγαγε επίσης ένα πείραμα που εξηγούσε την αρνητική ενίσχυση. Ο Skinner τοποθετούσε έναν αρουραίο σε ένα θάλαμο με παρόμοιο τρόπο, αλλά αντί να τον κρατήσει πεινασμένο, υπέβαλε το θάλαμο σε ένα δυσάρεστο ηλεκτρικό ρεύμα. Ο αρουραίος που ένιωσε το αρνητικό ερέθισμα άρχισε να κινείται απεγνωσμένα γύρω από το κουτί και κατά λάθος χτύπησε τον μοχλό. Πιέζοντας τον μοχλό, κατασχέθηκε αμέσως η ροή του δυσάρεστου ρεύματος. Μετά από λίγες φορές, ο αρουραίος πατούσε άμεσα και εσκεμμένα στον μοχλό προκειμένου να αποφύγει το δυσάρεστο ερέθισμα. Στο συγκεκριμένο πείραμα το ρεύμα είναι η αρνητική ενίσχυση με αποτέλεσμα ο αρουραίος να καταφεύγει στην άμεση πίεση του μοχλού για να απαλλαγεί από αυτό. Και σε αυτήν την περίπτωση η πίεση του μοχλού είναι μια απάντηση η οποία δίνεται για την πλήρη διακοπή του ηλεκτρικού ρεύματος, η οποία είναι και η ανταμοιβή του.
Συμπερασματικά, λοιπόν, τα δυο αυτά πειράματα εξηγούν την λειτουργική εξαρτημένη μάδηση. Το σημαντικό σε αυτό το είδος μάθησης είναι να γίνει αντιληπτό το ερέθισμα το οποίο δίνεται καθώς επίσης και η απάντηση η οποία θα υπάρξει και θα οδηγήσει είτε στην θετική είτε στην αρνητική ενίσχυση.
Τα παρακάτω βίντεο δείχνουν τα αποτελέσματα της Λειτουργικής εξαρτημένης μάθησης σε περιστέρια και αρουραίους:
Πηγή: https://www.psychestudy.com/behavioral/learning-memory/operant-conditioning/skinner
