Στις μέρες μας, και ιδιαίτερα στις Δυτικές κοινωνίες, τα διαζύγια είναι πολύ συχνό φαινόμενο ανάμεσα στα σύγχρονα ζευγάρια. Όταν ένα ζευγάρι είναι άτεκνο και αποφασίζει να χωρίσει, τα πράγματα είναι σχετικά απλούστερα από όταν υπάρχει στη μέση ένα ή και περισσότερα παιδιά. Η «διάλυση» της οικογενειακής δομής όπως την γνώριζαν ως τότε τα μέλη της οικογένειας μεταβάλλεται πλέον ριζικά. Οι αλλαγές που επιφέρει ένα διαζύγιο έχουν ποικίλες συνέπειες στις ζωές όλων. Ιδιαίτερα όμως για ένα παιδί, το οποίο πιθανώς βρίσκεται σε μικρή ηλικία και δεν έχει αναπτυχθεί πλήρως γνωστικά και συναισθηματικά, τα πράγματα γίνονται πιο δύσκολα απ’ ότι για έναν ενήλικα.
Ένα διαζύγιο μπορεί να λειτουργήσει τραυματικά για το παιδί, όμως αυτό εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Μεγαλύτερο ρόλο παίζει το πώς οι γονείς θα το διαχειριστούν και πώς θα βοηθήσουν το παιδί στην προσαρμογή. Οι αντιδράσεις κάθε παιδιού στο διαζύγιο των γονιών του διαφέρουν όχι μόνο λόγω της διαφορετικής ιδιοσυγκρασίας και χαρακτήρα του, αλλά μεγάλο ρόλο παίζει και η αναπτυξιακή φάση στην οποία βρίσκεται. Τα βρέφη για παράδειγμα δεν αντιλαμβάνονται το διαζύγιο σαν γεγονός, αντιλαμβάνονται όμως την απουσία του ενός γονέα και την ψυχολογική αναστάτωση εκείνου που παραμένει. Ένα νήπιο αντιλαμβάνεται πιο πολύπλευρα τα πράγματα, αισθάνεται ανασφάλεια και φόβο ότι ο γονιός που έφυγε θα το εγκαταλείψει για πάντα, ενοχές γιατί πιστεύει πως ευθύνεται εκείνο για το χωρισμό της οικογένειας. Συγχρόνως, τα παιδιά μπορεί να εκδηλώσουν επιθετικότητα, ψυχοκινητική διέγερση, εναντιωματικές συμπεριφορές και ανυπακοή στα όρια. Επίσης μπορεί οι αντιδράσεις να περιλαμβάνουν θυμό, άγχος αποχωρισμού, ξεσπάσματα κλάματος, άγχος και προσκόλληση στον γονέα με τον οποίο μένουν, φοβούμενα μην χάσουν και αυτόν.
Τα παιδιά μέσης παιδικής ηλικίας, μπορούν να ταραχτούν πολύ από ένα διαζύγιο στην οικογένειά τους, είναι πιθανό να αισθανθούν πανικό και έντονη ανασφάλεια για το τι πρόκειται να συμβεί στο μέλλον. Η ζωή τους όπως την ήξεραν αλλάζει άρδην και μπορεί ένα παιδί να εμφανίσει θλίψη, διαταραχές στον ύπνο και φόβο εγκατάλειψης. Όσο ένα παιδί μεγαλώνει και έρχεται αντιμέτωπο με ένα διαζύγιο, αποζητά να μάθει περισσότερα για αυτό, αναζητά σαφείς απαντήσεις που θα λύνουν τις απορίες του σχετικά με το «ποιος ευθύνεται» και πιθανώς να βιώσει απόρριψη στη σκέψη ότι κανείς δεν το «υπολόγισε» στην απόφαση του διαζυγίου. Εκδηλώνει εκρήξεις θυμού οι οποίες είναι πλήρως στοχοκατευθυνόμενες προς τον γονέα τον οποίο θεωρεί υπαίτιο για το διαζύγιο. Αυτό κατά συνέπεια δυσκολεύει πολύ την αλληλεπίδραση μεταξύ των γονέων και του παιδιού, ιδιαίτερα στην περίπτωση όπου το ζευγάρι δεν έχει χωρίσει ομαλά και αδυνατεί να βρει μια κοινή γραμμή συμπεριφοράς απέναντι στο παιδί. Τα παιδιά στις αρχές της εφηβείας αντιμετωπίζουν εκτεταμένες δυσκολίες μετά από την είδηση ενός διαζυγίου, οι οποίες αφορούν τις κοινωνικές και φιλικές τους σχέσεις, την παρουσία στο σχολείο και τις επιδόσεις, την συμπεριφορά και την διάθεση. Πιθανώς να εκδηλώσουν αντικοινωνικές συμπεριφορές, να αισθάνονται θλίψη και έντονο θυμό και να δυσκολεύονται πολύ να προσαρμοστούν στην νέα κατάσταση.
Έρευνες έχουν δείξει πως τα μικρότερα παιδιά είναι πιο ικανά να «ξεπεράσουν» ευκολότερα το διαζύγιο και να προσαρμοστούν καλύτερα σε σχέση με τα μεγαλύτερα. Ειδικά όταν ένα παιδί βρίσκεται στην εφηβεία μπορεί να βιώσει τεράστιες δυσκολίες από το διαζύγιο των γονιών του, καθώς παράλληλα έχει να αντιμετωπίσει όλες τις συναισθηματικές, βιολογικές και γνωστικές αλλαγές της εφηβικής περιόδου.
Το παιδί δεν είναι ποτέ έτοιμο να αντιμετωπίσει το γεγονός του χωρισμού των γονέων του και για το λόγο αυτό χρειάζονται ιδιαίτερα προσεκτικοί χειρισμοί και προετοιμασία, ούτως ώστε να μπορέσει να προσαρμοστεί όσο το δυνατόν πιο ομαλά στη νέα πραγματικότητα.
Σαφώς βέβαια, και οι ίδιοι οι γονείς συνήθως αντιμετωπίζουν συναισθηματικές δυσκολίες προσαρμογής μετά από ένα διαζύγιο. Όμως, οφείλουν να προστατεύσουν το παιδί τους από το να «απορροφήσει» τα συναισθήματα οργής και θλίψης που νιώθουν. Είναι καλό να αποφεύγεται η έκθεσή του στις δικές τους δυσκολίες αλλά ούτε και να το μετατρέψουν σε εξιλαστήριο θύμα ή δεκανίκι για να ξεπεράσουν πιο εύκολα το χωρισμό από το σύντροφο τους. Φυσικά, ένα διαζύγιο είναι προτιμότερο για την ψυχική υγεία των παιδιών, από την συνεχή διαβίωση μέσα σε ένα σπίτι όπου επικρατούν εντάσεις και συγκρούσεις. Όλα αυτά βλάπτουν σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό ένα παιδί, από ότι να αναγκαστεί να προσαρμοστεί σε μια νέα κατάσταση όπου οι δύο του γονείς δε θα είναι πια ζευγάρι. Το παιδί έχει ανάγκη τόσο από τη φυσική όσο και από τη συναισθηματική και ουσιαστική παρουσία των γονιών του στη ζωή του ώστε να αναπτυχθεί σωστά. Χρειάζεται λοιπόν τη διπλάσια προσπάθεια και ενέργεια από μέρους των γονέων για να σταθούν στο παιδί τους στην περίπτωση ενός διαζυγίου. Οφείλουν να φερθούν ώριμα, να αναζητήσουν αν χρειαστεί επαγγελματική βοήθεια, ώστε να προσφέρουν στο παιδί τους τη συναισθηματική ασφάλεια και σταθερότητα η οποία κλονίζεται με το διαζύγιο, ακόμα και αν διαμένουν πλέον χωριστά.
Στο περιβάλλον του παιδιού είναι αναγκαίο να υπάρχει σταθερότητα, διατήρηση του προγράμματος και των συνηθειών του κατά το μέγιστο δυνατόν. Στο παιδί δεν πρέπει να λείψει κανείς από τους δύο γονείς, πρέπει να έρχεται εξίσου σε επαφή και με τον γονέα που έχει φύγει από το σπίτι και μάλιστα να διατηρήσει την εκτίμηση του και προς τους δύο, όντας βέβαιο για την αγάπη και την υποστήριξή τους. Η επικοινωνία και η τακτική επαφή με τον γονιό που έχει φύγει από το σπίτι είναι αναγκαία και δε θα πρέπει να εμποδίζεται καθώς να επηρεάσει ιδιαίτερα αρνητικά το παιδί. Τέλος, άκρως σημαντικό θεωρείται και οι δύο γονείς να ενθαρρύνουν το παιδί να εκφράζει τα συναισθήματά του ελεύθερα, να διατυπώνει τις σκέψεις του και τους προβληματισμούς του για ό, τι το απασχολεί. Το διαζύγιο ανάμεσα σε ένα ζευγάρι σίγουρα είναι ένα πολύ απαιτητικό γεγονός που επηρεάζει όλους τους τομείς της ζωής ενός παιδιού αλλά και μπορεί να έχει ποικίλες συνέπειες στον ψυχοσυναισθηματικό του κόσμο. Όμως, με την υποστήριξη και την έμπρακτη αγάπη των γονέων και του στενού κοινωνικού περίγυρου το παιδί μπορεί να προσαρμοστεί ομαλά στις νέες συνθήκες και να αναπτυχθεί σωστά.
