Η καθημερινότητά μας έχει πλέον τόσο γρήγορους ρυθμούς, που παρασυρόμαστε από τις απαιτήσεις της και ξεχνάμε κάτι βασικό: την επικοινωνία μας με τους σημαντικούς άλλους της ζωής μας. Και η επικοινωνία είναι το βασικότερο, ίσως, κομμάτι για να διατηρηθεί η σχέση ζωντανή, μιας που ενισχύει την επαφή.
Όταν επιδιώκουμε την επικοινωνία, δείχνουμε στον άλλον πως ενδιαφερόμαστε για εκείνον, τις σκέψεις, τα συναισθήματά του, την καθημερινότητά του. Ενισχύουμε παράλληλα την εμπιστοσύνη του προς το πρόσωπό μας, την εμπιστοσύνη του προς τη σχέση μας. Όσον αφορά το παιδί, και ιδιαίτερα στις μικρότερες ηλικίες, που η δυσκολία έκφρασης είναι δεδομένη, η σημασία της ενήλικης προσέγγισης αποκτά μεγαλύτερο νόημα.
Ας αναλογιστούμε λίγο τα εξής: ξέρουμε ήδη πως τα παιδιά δυσκολεύονται να ξεκινήσουν μόνα τους συζήτηση για ό,τι τα δυσκολεύει. Δυσκολεύονται, επίσης, συχνά στο να κατονομάσουν τα συναισθήματά τους, πολλές φορές δυσκολεύονται ακόμη και στην αναγνώρισή τους. Ακόμη και όταν το παιδί μιλάει και μας προσεγγίζει γεμάτο ενθουσιασμό ή προσμονή για να μας πει για την ημέρα του, εμείς μπορεί να είμαστε πολύ απασχολημένοι με το να ετοιμάσουμε το μεσημεριανό τραπέζι ή να οργανώσουμε τις δραστηριότητες της ημέρας. Πολλές φορές είμαστε πολύ κουρασμένοι ακόμη και για να ακούσουμε. Το παιδί αντιλαμβάνεται πως δεν είμαστε διαθέσιμοι. Και ακόμη και να μην το αντιλαμβάνεται, φροντίζουμε εμείς για αυτό, πολλές φορές άθελά μας, υψώνοντας εμπόδια στην επικοινωνία μας: μια συνομιλία στο κινητό μας τηλέφωνο, ένα γρήγορο τσεκάρισμα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το άνοιγμα της τηλεόρασης, οι οικιακές εργασίες, ή ακόμη και η γυρισμένη μας πλάτη προς το παιδί, συχνά αποτελούν για το ίδιο ανυπέρβλητα εμπόδια επικοινωνίας.
Και ενώ συχνά περνάμε πολύ ώρα για να τα βοηθήσουμε να διαβάσουν τα μαθήματά τους ή να τους προετοιμάσουμε τα απαραίτητα για την καθημερινότητά τους (φαγητό, ψώνια, ρούχα, μετακίνηση, κολατσιό), επί της ουσίας μένουμε να μην γνωρίζουμε σχεδόν τίποτα για ένα αρκετά μεγάλο κομμάτι της ημέρας τους: τις ώρες στο σχολείο. Κι όμως, γυρνώντας στο σπίτι, με μόλις δέκα-δεκαπέντε λεπτά στοχευμένης επαφής, χτίζουμε την επικοινωνία μας σε πιο γερές βάσεις. Αρκεί αυτό; Όχι, φυσικά. Αλλά σίγουρα είναι ένα πολύ θετικό βήμα στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης και τη βελτίωση της σχέσης μας, ενώ παράλληλα γνωρίζουμε περισσότερα για την καθημερινότητα του παιδιού μας, και κατά συνέπεια, γνωρίζουμε καλύτερα το ίδιο.
Πολλοί γονείς συχνά φέρνουν ως επιχείρημα πως το παιδί «δεν μιλάει», «δεν έχει όρεξη για συζήτηση», μιας που η συνηθισμένη απάντηση που λαμβάνουν είναι το: «καλά». Έχουμε, όμως, αναρωτηθεί μήπως είναι λάθος η ερώτηση, ευθύς εξαρχής;
Οι γενικού περιεχομένου ερωτήσεις συνήθως λαμβάνουν γενικές και αφηρημένες απαντήσεις. Ακόμη και εμείς ως ενήλικες το κάνουμε. Ιδιαίτερα όσο μικρότερο είναι το παιδί, η επικοινωνία μας πρέπει να βασίζεται σε πιο στοχευμένες ερωτήσεις ώστε να καλλιεργούμε το έδαφος για συγκεκριμένες απαντήσεις και για περαιτέρω συζήτηση. Και είναι ιδιαίτερα θετικό να συνοδεύουμε τις ερωτήσεις σχετικά με την καθημερινότητά του με ερωτήσεις προς στο ίδιο και τα συναισθήματά του.
Στόχος, λοιπόν, πρέπει να είναι ερωτήσεις που αγγίζουν το παιδί, ξεκλειδώνουν τη διάθεσή του, δεν το φέρνουν σε αμυντική θέση, και το βοηθούν να θυμηθεί συγκεκριμένα γεγονότα της ημέρας του. Ερωτήσεις όπως:
- Με ποιον κάθισες μαζί σήμερα/με ποιους ήσουν στην ίδια ομάδα;
- Τι σε έκανε να γελάσεις πολύ/έγινε κάτι αστείο στην τάξη σήμερα;
- Τι σε ενόχλησε/έγινε κάτι άσχημο σήμερα;
- Γιόρταζε κάποιο παιδί στην τάξη σου;
- Έγινε κάτι διαφορετικό στο σχολείο;
- Με τι παιχνίδι παίξατε σήμερα;
- Με ποιους έπαιξες σήμερα;
- Πώς ήταν ο/η δάσκαλος/α σου σήμερα;
- Έλειπε κάποιο παιδί από την τάξη σου;
- Ζωγράφισες σήμερα; Τι θέμα είχε η ζωγραφιά σου;
- Τι ιστορία/τι καινούργιο έμαθες σήμερα;
- Σε δυσκόλεψε κάτι στο σημερινό μάθημα/στη σημερινή ημέρα;
- Με ποιον θα ήθελες να καθίσεις/να παίξεις σήμερα;
- Με ποιον συμμαθητή σου δεν θα ήθελες να ξανακάτσεις/να ξαναπαίξεις;
- Βγήκατε διάλειμμα στην αυλή σήμερα;
- Παίξατε κάτι στο διάλειμμα;
- Ποιο ήταν το αγαπημένο σου σημερινό μάθημα;
- Τι σου άρεσε περισσότερο/λιγότερο από όσα μάθατε σήμερα;
- Θα άλλαζες κάτι στη σημερινή ημέρα;
- Σας είπε η δασκάλα κάτι ενδιαφέρον σήμερα;
- Αν δεν ήσουν στο σχολείο σήμερα το πρωί, τι θα ήθελες να κάνεις;
- Τι έφαγες σήμερα;
- Έφερε κάποιος συμμαθητής σου κάτι νέο για δεκατιανό;
- Έμαθες κάτι νέο από τον φίλο σου σήμερα;
Ερωτήσεις όπως οι παραπάνω βοηθούν στην πιο επιτυχημένη επικοινωνία και προκαλούν το παιδί να απαντήσει με περισσότερες λεπτομέρειες. Δεν χρειάζεται να υπερβάλλετε στις ερωτήσεις, ούτε να απαιτείτε τις απαντήσεις. Δείξτε ειλικρινές ενδιαφέρον και δώστε στο παιδί το περιθώριο να απαντήσει στον χρόνο του. Ιδιαίτερα αν δεν έχετε συνηθίσει σε αυτόν τον τρόπο επικοινωνίας, μπορεί να χρειαστεί κάποιο χρονικό διάστημα ώστε το παιδί να συνηθίσει και να σας εμπιστευτεί. Καλό θα ήταν να μοιράζεστε και εσείς πληροφορίες για τη δική σας ημέρα, ανοίγοντας έτσι την δίοδο επικοινωνίας.
Επιπλέον, πολύ σημαντική είναι η στάση σας και κατά τις απαντήσεις του παιδιού. Θα πρέπει να μην κριτικάρετε τις αναφορές του και να το αφήσετε να σας ανοιχτεί χωρίς παρεμβολές. Η δεκτική στάση του σώματός σας, η ενεργητική ακρόαση, η αποκλειστική σας προσοχή προς εκείνο, χωρίς διακοπές για να απαντήσετε πχ σε κάποια κλήση, το ειλικρινές σας ενδιαφέρον, η μη διακοπή του λόγου του με δικά σας σχόλια βοηθούν στο να αναπτύξετε αυτήν την νέα καθημερινή «συνήθεια», ώστε να εδραιωθεί η μεταξύ σας επικοινωνία και να ενισχυθεί κατ’επέκταση ο δεσμός σας.
Θυμηθείτε πως οι σχέσεις δεν διαμορφώνονται από μόνες τους, εμείς τις δουλεύουμε και τις εξελίσσουμε. Για να επιτύχουμε τη διαρκή επικοινωνία με τα παιδιά μας, χρειάζεται να κερδίσουμε το προνόμιο της εμπιστοσύνης τους, και να επενδύσουμε στη σχέση μας από ηλικία 0.
