Στις 4 Φεβρουαρίου 2004, η ανθρωπότητα θα γνώριζε την μεγαλύτερη καινοτομία της σύγχρονης ιστορίας της, ένα εγχείρημα τόσο μοναδικό που σύντομα θα άλλαζε κάθε υπάρχουσα κατάσταση και θα διέλυε το χάσμα της απόστασης, του χρόνου και της ώρας. Ένα εγχείρημα απόλυτα ικανό να ενώσει ανθρώπους διαφορετικών τοποθεσιών, να φέρει κοντά συγγενείς, φίλους και σχέσεις και κυρίως να δημιουργήσει την εντύπωση πως ο άνθρωπος και μόνο αυτός ευθύνεται για όποια επένδυση στο χώρο της προόδου και της τεχνολογίας. Ο λόγος για το Facebook, την κορυφαία επένδυση των millenials.
Όπως γίνεται ευκόλως αντιληπτό, μια τέτοια μηχανή γρήγορα θα προσέλκυε κοινό, κοινό κάθε λογής. Πέρα από τους περίπου 2 δισ. χρήστες που χρησιμοποιούν καθημερινά το Facebook και τις εφαρμογές του, πολλές διαφημιστικές αλλά και εν γένει εταιρείες έχουν επιχειρήσει να κερδίσουν κάτι από αυτό, είτε πρόκειται για, πάρα πολλά, έσοδα είτε για, ακόμα περισσότερη φήμη και προβολή. Οι χρήστες και οι εταιρείες αυτές αλληλεπιδρούν συνεχώς, με τις εταιρείες να χρειάζονται τους χρήστες και την προσοχή τους, όσο και το ίδιο το Facebook, που φυσικά αμείβεται αδρά ως ο κυρίαρχος μεσάζων του διαδικτύου.
Εκτός όμως αυτών των εμπορικών σχέσεων, πολλές είναι και οι ψυχολογικές ομάδες που ανά καιρούς έχουν πλησιάσει τους πρωτεργάτες του Facebook με απώτερο σκοπό την μελέτη των κοινωνών του και του τρόπου επιρροής του από την ίδια την εφαρμογή. Άλλες φορές, βέβαια, αποτυπώνουν ξεκάθαρα άλλων εταιρειών και ομάδων με στόχο το κέρδος κάθε φύσης, ενώ το “πειραματόζωο” έχει πάντοτε την ίδια μορφή, αυτού του κοινού χρήστη.
Ίσως η μεγαλύτερη σε πληθυσμό “πειραματόζωων” εφαρμογή πειράματος που έλαβε χώρα στον ιστότοπο του Facebook, διαδραματίστηκε το 2012 από ομάδα ψυχολόγων που προσέλαβε η ίδια η εφαρμογή. Ο στόχος του εγχειρήματος ήταν η μελέτη της συσχέτισης των θετικών και αρνητικών δημοσιεύσεων ενός Χ ατόμου με τις αντιδράσεις των “φίλων” του. Οι ειδικοί του πειράματος μελέτησαν περισσότερες από 1 εκατ. δημοσιεύσεις και σχόλια συγκεκριμένων κοινών χρηστών. Στη συνέχεια μελέτησε τις αντιδράσεις των ”φίλων” τους, κυρίως δημοσιεύσεις και σχόλια σε δημόσιες σελίδες, προκειμένου να αποκαλύψει ότι δύο άτομα στο Facebook ενδέχεται να είναι “φίλοι” και εξαιτίας κοινών ψυχολογικών χαρακτηριστικών. Με το πέρας 3 ημερών, το πείραμα είχε πια ολοκληρωθεί και σε αυτό συμμετείχαν, παρά την θέλησή τους περισσότεροι από 151 εκατ. άνθρωποι. Όπως αποκάλυψε η μερίδα των ψυχολόγων που ανέπτυξε το εν λόγω εγχείρημα, πέρα από τις διάφορες κοινωνικές σχέσεις που συντροφεύουν δύο “φίλους” στο Facebook, τόσο οι συμμετρικές κοινωνικοπολιτικές απόψεις όσο και οι ψυχολογικοί φορείς, που ωθούν στη δημοσίευση θετικών ή αρνητικών ποστ, παίζουν καθοριστικό ρόλο σε αυτή τη φιλία.
Όπως προαναφέρθηκε άλλωστε, πολλές είναι οι εταιρείες που έχουν εισέλθει στον ιστιοχώρο του Facebook για να επιτύχουν όσο το δυνατόν περισσότερα οφέλη για αυτές. Έτσι, δεν θα υπήρχε καλύτερος τρόπος από το να απευθυνθούν στους ίδιους τους χρήστες και στα ενδιαφέροντά τους, το είδος μουσικής που ακούν, ακόμα και τους ποδοσφαιρικούς συλλόγους που ακολουθούν. Το 2011, λοιπόν, το Facebook, ως μεσάζων, αλλά και ψυχολόγοι που προσλήφθηκαν από αμφότερες εταιρείες, προσπάθησαν να μελετήσουν την επιρροή που θα ασκούσε στον κοινό χρήστη η θετική ή αρνητική κριτική ενός “φίλου” του σε μια διαφήμιση. Κάπως έτσι, απευθύνθηκαν σε περίπου 30 εκατ. χρήστες δείχνοντάς τους 2 βίντεο διαφημίσεων, ένα εκ των οποίων είχε θετικό αντίκτυπο σε κάποιους “φίλους” του εκάστοτε ατόμου. Λίγες μέρες μετά, τα αποτελέσματα του επιτελείου των ψυχολόγων ανέδειξε πως όσο πιο κοντά είναι δύο “φίλοι” έξω από τα όρια του Facebook, τόσο αυξημένες θα είναι και οι πιθανότητες να γίνει το άτομο κοινωνός μια διαφημιστικής καμπάνιας, που “αρέσει” σε ένα κοντινό του άτομο.
Οι παραπάνω αναφερθείσες επιχειρήσεις σίγουρα αντιμετώπισαν αρκετή αρνητική κριτική από τα μέσα αλλά και τους ίδιους τους χρήστες. Κύριο επιχείρημά τους ήταν η καταπάτηση των προσωπικών στοιχείων και δικαιωμάτων των χρηστών, τα οποία το Facebook χρησιμοποίησε προκειμένου να αποφέρει κέρδος τόσο στο ίδιο όσο και στις εταιρείες που το προσέγγισαν. Ωστόσο, και παρά την εκμετάλλευση της ιδιωτικότητας του ατόμου, το Facebook ήταν ικανό να μελετήσει το γίγνεσθαι στη σελίδα του και να ψυχολογήσει συμπεριφορές και απόψεις. Ακόμα και για προσωπικό του κέρδος…
