Η Jane Elliott, καθηγήτρια πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης με αξιομνημόνευτη αντιρατσιστική δράση, γεννήθηκε το 1933, στην Iowa των Ηνωμένων Πολιτειών, μια περίοδο όπου το μίσος για τον συνάνθρωπο και τις φυλετικές διαφορές είχε διογκωθεί. Παράλληλα με τους πολέμους ανά την υφήλιο, η Αμερική μαστίζεται από την κοινωνική επικράτηση των λευκών έναντι των μαύρων, οι οποίοι χαρακτηρίζονται και μεταχειρίζονται ως δούλοι, ως κατώτεροι και ως ιδιοκτησία αφεντικών. Μερικές δεκαετίες αργότερα, αυτά τα σύννεφα μίσους ήρθε να τα εκδιώξει κάποιος Martin Luther King, που προσπάθησε να καταπολεμήσει κάθε τάση υπονόμευσης των δικών του ανθρώπων, ενώ παράλληλα θέλησε να εξισώσει τα δικαιώματα των μαύρων με αυτά των λευκών, σε μια προσπάθεια κοινής πορείας προς την ευφορία. Ο Martin Luther King δολοφονήθηκε στις 4 Απριλίου 1968…
Η Jane Elliott, μια λευκή γυναίκα ερωτευμένη με το κοινωνικό έργο ενός μαύρου, παρακολούθησε σοκαρισμένη την είδηση της δολοφονίας ενός εκ των σημαντικότερων αναμορφωτών της απανταχού ισότητας. Ήθελε να συνεχίσει το έργο του, ήθελε να διαιωνίσει την αγάπη που πρέσβευε το είδωλό της. Όντας καθηγήτρια της τρίτης δημοτικού σε τοπικό σχολείο της Iowa, αποφάσισε να μετατρέψει την τάξη σε πείραμα, με τους μαθητές της να ορίζουν ουσιαστικά τη τύχη του όλου εγχειρήματος.
Στις 5 Απριλίου, λοιπόν, την επομένη δηλαδή του φόνου, η Elliott πέρασε το κατώφλι της αίθουσας αποφασισμένη να διδάξει στους μαθητές της τι εστί ρατσισμός και μίσος αλλά, ταυτόχρονα, και τα οφέλη των ισότιμων δυνατοτήτων. Αρχικά, ζήτησε από τους λευκούς μαθητές να παρουσιάσουν ορισμένα χαρακτηριστικά που θα ήταν ικανά να χωρίσουν τη τάξη σε δύο ομάδες, δύο ομάδες που θα έχριζαν και διαφορετικής εύνοιας. Τα ενθουσιασμένα παιδιά πρόσταξαν τις διαφορετικές αποχρώσεις των ματιών τους ως κυρίαρχο κριτήριο διαφοροποίησης, με τις ομάδες των «Μπλε» και «Καφέ» ματιών να συγκροτούνται άμεσα. Η Elliott, θωρώντας τους «Μπλε» ως τους αντίστοιχος λευκούς της κοινωνίας, τους μοίρασε απλόχερα τόσο προνόμια, όπως μεγαλύτερη ώρα ξεκούρασης, όσο και το χρίσμα του ανώτερου, κάτι που, όπως ήταν αναμενόμενο, θα συντάρασσε τις ισορροπίες της τάξης.
Όπως φαντάζει λογικό, οι «Μπλε» ήταν πιο χαρούμενοι και γεμάτοι αυτοπεποίθηση, γνωρίζοντας πως αυτό το… παπικό αλάθητο τους έκανε αυτομάτως πιο σημαντικούς από τους «Καφέ», οι οποίοι παρουσιάζονταν περισσότερο στεναχωρημένοι και δυστυχείς με τη τροπή του πειράματος. Σύντομα, η κυρίαρχη ομάδα θα ανέπτυσσε μια βίαιη συμπεριφορά έναντι των «αντιπάλων», καθώς τους χτυπούσε, κάνοντας ταυτόχρονα και ειρωνικά σχόλια για την εμφάνισή τους.
Η Elliott, όντας μέλος μιας κοινωνίας, όπου ο πλούτος, η δύναμη και η εξουσία περιστρέφεται στα χέρια των λευκών, αποφασίζει να ξεπεράσει το πεπατημένο και να τολμήσει να διδάξει τη φθορά του ρατσιστικού στοιχείου. Αντιλαμβάνεται την άσκοπη ενέργεια του να μισείς κάτι που, εντελώς, τυχαία δεν είσαι και περνάει στην αντεπίθεση. Ωστόσο, οι αντιδράσεις είναι πολλές, αν και δεν έγκεινται τόσο στο κομμάτι του ρατσισμού αυτού καθ’ αυτού, αλλά στη χρήση νεαρών ατόμων στο ρόλο του πειραματόζωου, στο ρόλο του ρυθμιστή μιας ολόκληρης σκέψης. Επιπλέον, οι αντιρρησίες στηρίζονται στο γεγονός πως η Elliott σημαδεύει μόνο τους λευκούς με την κάννη του σωβινισμού, περιορίζοντας την ασχήμια του ρατσισμού μόνο στο δικό τους μέρος. Ταυτόχρονα, κατακρίνουν το ότι μόνο οι μαύροι άνθρωποι είναι υποδουλωμένοι, καθώς και το ότι δεν είναι όλοι οι λευκοί πολέμιοι των συμφερόντων τους. Δεδομένων, όμως, των αναλογιών της εποχής, η κριτική κατά του εγχειρήματος δεν θα έπρεπε να είναι τόσο σκληρή.
Γενικότερα πάντως, η προσπάθεια της Elliott να ωθήσει τη νεότερη γενιά της χώρας να βιώσει κάθε πτυχή της διαφορετικότητας και της εχθρικής αντιμετώπισής της, έδωσε το έναυσμα για συζητήσεις για το εν λόγω θέμα στα χρόνια που ακολούθησαν. Η επιθυμία της να επικεντρωθεί στη τυχάρπαστη συμπεριφορά των λευκών έναντι των μαύρων ανθρώπων της χώρας, στην κόντρα δηλαδή της ανώτατης ιεραρχικά τάξης με τις μειονότητες, δημιούργησε διλήμματα. Η χρησιμοποίηση των μαθητών της στο ρόλο του πειραματόζωου κρίθηκε λανθασμένη, κάτι που δεν πτόησε καθόλου την καθηγήτρια, η οποία θα διεύθυνε πολλές ανάλογες συζητήσεις και στο μέλλον.
