“Όλα ή τίποτα”: Ένας δυσλειτουργικός τρόπος σκέψης

Συχνά, υπάρχει περίπτωση να προβούμε σε επιπόλαιες κρίσεις για εμάς ή τους άλλους, χωρίς καλά καλά να αναρωτηθούμε εάν όντως ευσταθούν. Πρόκειται για τη σκέψη “όλα ή τίποτα”, όπου δεν αφήνουμε περιθώρια για μία ενδιάμεση κατάσταση. Αντιθέτως, τα δύο αυτά άκρα κυριαρχούν όταν καταλήγουμε σε κάποιο συμπέρασμα. Η σκέψη “όλα ή τίποτα” είναι μία κοινή γνωστική στρέβλωση, η οποία συχνά σχετίζεται με ανθρώπους που αντιμετωπίζουν κάποια ζητήματα με το άγχος. Αυτό, βέβαια, δε σημαίνει ότι και άλλοι δε μπορούν να πέσουν θύμα αυτού του αρνητικού μοτίβου σκέψης. Συνήθως, όσοι βλέπουν μία κατάσταση ως “άσπρο” ή “μαύρο” είναι πιθανό να βιώσουν και αυτοί αυτό το δίπολο σκέψης.

Σύμφωνα με την ψυχολόγο Ashley Thorn, αυτή η σκέψη μπορεί να εκδηλωθεί στο πώς κάποιος παρατηρεί και ορίζει τον εαυτό του, τις αξίες και τις πεποιθήσεις του. Δηλαδή, μπορεί να πει ότι είναι πετυχημένος ή ότι είναι αποτυχημένος, σε περίπτωση που δεν κατάφερε να διεκπεραιώσει πλήρως μία εργασία. Αδυνατεί να λάβει υπόψη του μία ενδιάμεση κατάσταση, επιλέγοντας τα δύο άκρα. Επομένως, τείνει να σκέφτεται με απόλυτους όρους, όπως “ποτέ” ή “πάντα”. Αυτή η ελαττωματική σκέψη τον εμποδίζει να βρει λύσεις και εναλλακτικές στρατηγικές σε κάποιο πρόβλημά του. Αυτό μπορεί να έχει μεγάλο κόστος για τον ίδιο. Συγκεκριμένα, καθώς σκέφτεται κατά αυτό τον τρόπο, υπάρχει πιθανότητα να μην αξιοποιήσει τις διάφορες ευκαιρίες που του εμφανίζονται, επειδή πιστεύει ότι δεν είναι αρκετός.

Παράδειγμα σκέψης “όλα ή τίποτα”:

Τα παραδείγματα πλείστα για αυτή την κατάσταση. Ας υποθέσουμε ότι ένας άνθρωπος, ο Παναγιώτης, δουλεύει σε μία κατασκευαστική εταιρία. Έχει να παραδώσει κάποια σχέδια ενός οικοδομήματος στους ανωτέρους του. Όταν το κάνει, αυτοί του υποδεικνύουν κάποια λάθη που έγιναν, ζητώντας του να τα διορθώσει. Έπειτα από εκείνη την υπόδειξη, ο Παναγιώτης αρχίζει να απογοητεύεται και να αμφιβάλλει έντονα για τις ικανότητές του. Θεωρεί ότι απέτυχε παταγωδώς και του περνάει από το μυαλό η σκέψη να παραιτηθεί. Έτσι, παρατηρούμε ότι σκέφτεται με απόλυτους όρους, χωρίς πρώτα να αναλύσει το συμβάν. “Μου συνέβη αυτό. Τι προσπαθεί να με διαδάξει αυτή η κατάσταση; Μήπως χρειάζεται να κάνω καλύτερη προετοιμασία και να είμαι πιο προσεκτικός;” Αυτοί οι συλλογισμοί θα τον βοηθήσουν να οργανώσει τις σκέψεις και τα συναισθήματά του, οδηγώντας τον στη λύση. Ως εκ τούτου, θα συνειδητοποιήσει ότι τίποτα δεν είναι στατικό και ότι σχεδόν τα πάντα επιδέχονται βελτίωση.

Τρόποι αντιμετώπισης του μοτίβου σκέψης “όλα ή τίποτα”:

Εάν δεν κάνουμε κάτι για αυτό, η επίδρασή του μπορεί να είναι μεγάλη πάνω μας, κρατώντας μας πίσω από το να εξελιχθούμε πραγματικά. Καταρχάς, έχει σημασία να παρατηρούμε ενεργά τις σκέψεις μας. Αυτό θα μας επιτρέψει να καταλάβουμε πότε χρησιμοποιούμε το “όλα” ή το “τίποτα” στις κρίσεις μας, είτε για εμάς, είτε για μία κατάσταση. Ακόμη, είναι πολύ βοηθητικό να αντικαθιστούμε τους απόλυτους όρους με πιο βοηθητικές λέξεις, όπως “αλλά”, “και”, “ακόμα”. Για παράδειγμα, “δεν είμαι ακόμα στο επίπεδο που θέλω να βρίσκομαι, αλλά με συνεχή εξάσκηση θα φτάσω”. Τέλος, είναι ωφέλιμο να αποδεχόμαστε ότι και οι αποτυχίες και οι δυσκολίες είναι κομμάτι της διαδικασίας του να γίνουμε καλύτεροι σε κάτι. Αυτό θα μας δώσει δύναμη, με αποτέλεσμα να “σπάσουμε” τον φαύλο κύκλο του “όλα ή τίποτα”.

Advertisements

Πηγές:

1. All or Nothing Thinking: What Is It and How to Stop It. Ανακτήθηκε από https://www.therapynowsf.com/ (τελευταία πρόσβαση 29/04/2022 στις 14:00)
2. How to Overcome All-or-Nothing Thinking. Ανακτήθηκε από https://www.verywellmind.com/ (τελευταία πρόσβαση 29/04/2022 στις 14:00)
3. 5 Ways to Expand All-or-Nothing Thinking. Ανακτήθηκε από https://psychcentral.com/ (τελευταία πρόσβαση 29/04/2022 στις 14:00)