Όσες φορές και να επιθυμήσαμε να κάνουμε κάτι που θέλουμε διακαώς, αρκετές από αυτές μας εμπόδισαν κάποιες πεποιθήσεις που είχαμε, αναφορικά με την επίτευξή του. Οι περιοριστικές πεποιθήσεις είναι λανθασμένες πεποιθήσεις, οι οποίες μας “κρατούν” πίσω, χωρίς να εξελισσόμαστε στους τομείς που επιθυμούμε. Δεδομένου ότι οι πεποιθήσεις μας καθορίζουν τη σκέψη, το συναίσθημα και τη συμπεριφορά μας, καταλαβαίνουμε ότι φαντάζει δύσκολο να “σπάσουμε” τα δεσμά που μας κρατούν και να διεκδικήσουμε αυτό που πιστεύουμε ότι μας αξίζει. Κι αυτό είναι λογικό, γιατί οτιδήποτε πραγματικά αξίζει, δεν επιτεύχθηκε με την ελάχιστη προσπάθεια και δουλειά. Βέβαια, υπάρχουν και περιπτώσεις, στις οποίες οι περιοριστικές πεποιθήσεις εξυπηρετούν κάποιο σκοπό. Για παράδειγμα, η πεποίθησή μας ότι είναι κακό να κλέβουμε, περιορίζει σε σημαντικό βαθμό την πιθανότητα αυτής της ενέργειας. Επομένως, χρειάζονται ανάλογες πεποιθήσεις, ώστε να μας αποτρέπουν να βλάψουμε τους άλλους ή εμάς.
Οι περιοριστικές πεποιθήσεις μπορεί να σχετίζονται με διαφορετικές καταστάσεις. Πρώτα από όλα, αυτές οι πεποιθήσεις για τον εαυτό μας μάς οδηγούν στη σκέψη ότι κάτι είναι εγγενώς λάθος με εμάς. Αυτός είναι και ο λόγος που νιώθουμε ότι δε μπορούμε να κάνουμε κάτι. Για παράδειγμα, κάποιος ισχυρίζεται ότι δε μπορεί να παρευρεθεί σε μία κοινωνική εκδήλωση, επειδή ντρέπεται. Αυτή, όμως, είναι η λύση για να ξεπεράσει τη ντροπή του. Οι περιοριστικές πεποιθήσεις για τον κόσμο μάς κάνουν να νιώθουμε ότι δε μπορούμε να κάνουμε κάτι, γιατί κανένας δε θα μας αφήσει. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι όταν κάποιος διστάζει να αφήσει τη δουλειά του για κάποια άλλη, επειδή θεωρεί ότι δε θα έχει το σεβασμό των υπολοίπων. Επίσης, αυτές οι πεποιθήσεις αφορούν και τη ζωή, όπου αισθανόμαστε ότι είναι πολύ δύσκολο να επιχειρήσουμε το οτιδήποτε. Κοινή περίπτωση αποτελεί το γεγονός ότι κάποιος πιστεύει ότι είναι πολύ νωρίς ή πολύ αργά, για να επιδιώξει κάποιον στόχο που έχει θέσει.
Γιατί είναι δύσκολο να αλλάξουμε τις περιοριστικές μας πεποιθήσεις;
Συνήθως, αυτές οι πεποιθήσεις είναι υποσυνείδητες και επηρεάζονται από παράγοντες, όπως η πρώιμη παιδική ηλικία και το περιβάλλον μας. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν είναι τόσο εύκολο να τις αναγνωρίσουμε και να τις τροποποιήσουμε. Ας πούμε ότι οι γονείς ενός παιδιού τού κάνουν συνεχώς υποδείξεις για κάποια συμπεριφορά που υποτίθεται ότι πρέπει να προβάλλει στους άλλους. Δε λαμβάνουν, όμως, υπόψη ότι το παιδί δυσανασχετεί, λόγω αυτής της κατάστασης. Ως εκ τούτου, μπορεί να μην απολαμβάνει τις κοινωνικές του αλληλεπιδράσεις, γιατί δεν είναι αυθεντικός. Αντιθέτως, επιλέγει να υιοθετήσει μία περσόνα, ίσως για να έχει την αποδοχή των άλλων.
Ακόμη, ό,τι και να συμπεραίνουμε για τον εαυτό μας, αυτές οι πεποιθήσεις διαρκούν, λόγω μιας ψυχολογικής αρχής, γνωστή ως “επιμονή πεποίθησης”. Από τη στιγμή που πιστέψουμε κάτι -είτε σχετίζεται με εμάς, είτε όχι- θα απορρίπτουμε τις αποδείξεις για το αντίθετο. Έστω ότι θεωρούμε ότι δεν είμαστε αρκετά επιδέξιοι σε ένα άθλημα. Ακόμα και καλά να αποδώσουμε σε αυτό κατά τη διάρκεια ενός αγώνα, μπορεί να το δικαιολογήσουμε ότι οφείλεται στη χαμηλή απόδοση της αντίπαλης ομάδας ή στην τύχη. Εδώ, αξίζει να αναφερθεί ότι από τη στιγμή που σχηματίζουμε μία βασική πεποίθηση, δίνουμε περισσότερο προσοχή στις ενδείξεις που ενισχύουν την πεποίθησή μας. Αυτό δεν ισχύει μόνο για εμάς, αλλά και για τις απόψεις που έχουμε και για άλλους ανθρώπους.
Πώς μπορούμε να τις ξεπεράσουμε;
Σύμφωνα με έρευνες, προκειμένου να αλλάξουμε μία πεποίθηση, χρειάζονται πολύ περισσότερο ισχυρές αποδείξεις από όσο χρειάστηκαν για να δημιουργηθεί. Σίγουρα σε πολλούς θα φαίνεται δύσκολο το να αναγνωρίσουμε και να ξεπεράσουμε τις περιοριστικές μας πεποιθήσεις. Τα καλά νέα, όμως, είναι ότι υπάρχουν κάποιοι τρόποι που μπορούν να μας βοηθήσουν. Καταρχάς, είναι σημαντικό να αναρωτηθούμε για το αν κάνουμε λάθος, αναφορικά με αυτές. Μπορούμε να τις διερευνήσουμε περαιτέρω, αμφισβητώντας τες και βρίσκοντας εναλλακτικές πιθανότητες. Ένα απλό, αλλά αποτελεσματικό ξεκίνημα. Στη συνέχεια, αξίζει να αναρωτηθούμε το σκοπό αυτών των πεποιθήσεων, το πώς, δηλαδή, μας εξυπηρετούν. Εξάλλου για κάποιο λόγο τις επιλέξαμε, καθώς λειτουργούν για “λογαριασμό” μας. Γενικά, τις διατηρούμε για να μας προστατέψουν από την αποτυχία, όπως το να τολμήσουμε να κάνουμε κάτι καινούριο και να μην εξελιχθεί όπως περιμέναμε.
Επιπλέον, θα βοηθούσε η δημιουργία εναλλακτικών πεποιθήσεων. Μπορούμε να σκεφτούμε τρόπους, με τους οποίους κάνουμε λάθος σε κάποιο θέμα. Σε αυτό το σημείο, είναι ωφέλιμο να καταγράφουμε την υπόθεσή μας και να σκεφτόμαστε 4 με 5 πιθανές εναλλακτικές σε αυτή την υπόθεση. Τέλος, το μόνο που μένει είναι να εξετάσουμε αν αυτές οι εναλλακτικές υποθέσεις είναι αληθείς. Αν δεν είμαστε πρόθυμοι να δούμε αν ισχύουν στην πραγματικότητα, δε μπορούμε να είμαστε σίγουροι για το τι είναι αλήθεια και τι όχι.
Πηγές:
- Γιατί είναι δύσκολο να αλλάξουμε τις περιοριστικές πεποιθήσεις που μάθαμε στην παιδική ηλικία. Ανακτήθηκε από https://www.psychologynow.gr/ (τελευταία πρόσβαση 25/04/2021 στις 22:00)
- Οι περιοριστικές πεποιθήσεις εμποδίζουν έναν πιο ψυχικά υγιεινό τρόπο ζωής. Ανακτήθηκε από https://www.psychologynow.gr/ (τελευταία πρόσβαση 25/04/2021 στις 22:00)
- How to Overcome Your Limiting Beliefs. Ανακτήθηκε από https://markmanson.net/ (τελευταία πρόσβαση 25/04/2021 στις 22:00)
