Το ενοχοποιημένο πρέπει
Πόσες φορές άραγε έχουμε ακούσει τη λέξη πρέπει; Βέβαια αυτό που χρήζει περαιτέρω περισυλλογής είναι το ότι εμείς οι ίδιοι συνήθως το εντάσσουμε στην καθημερινότητά μας. Το κάνουμε ως προς τη λήψη αποφάσεων και προσπαθώντας να προχωρήσουμε με τα σωστά βήματα. Να κάτι επίσης περιοριστικό: τα σωστά βήματα. Ποιος ή τι καθορίζει εν τέλει πως κάτι είναι σωστό ή λάθος;
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Οι περισσότεροι ειδικοί στον τομέα της ψυχολογίας συνιστούν την αποφυγή της λέξης πρέπει. Πράγματι, το ενοχοποιημένο αυτό ρήμα αυτόματα από τη στιγμή που θα ακουστεί ή που θα προστεθεί στη ζωή μας βάζει φραγμούς στον τρόπο σκέψης μας. Με άλλα λόγια, δημιουργείται ένα κουτάκι. Αυτό εμπεριέχει τον ευρέως χρησιμοποιούμενο και κοινωνικά αποδεκτό τρόπο – αν μπορεί κανείς να το θέσει έτσι – σχετικά με το πώς πρέπει (να το πάλι το πρέπει!) να αντιμετωπίζονται τα οποιαδήποτε ζητήματα.
Ένα παράδειγμα
Ας παραθέσουμε όμως ένα παράδειγμα για να ξεφύγουμε λίγο από την αερολογία. Εν έτει 2019, έχει με βία εισαχθεί στην κοσμοθεωρία μας ότι σε γενικές γραμμές επιτυχημένο είναι ένα συγκεκριμένο μοντέλο γυναίκας. Εκείνη που διαθέτει οικογένεια, σπίτι, επαγγελματική κατάρτιση και ταυτόχρονα βρίσκει χρόνο για διασκέδαση και περιποίηση προσώπου και σώματος – και όλα αυτά με κάποιο ηλικιακό όριο. Κάτι τέτοιο φαντάζει ως το ιδανικό για κάποιους. Φυσικό και επόμενο είναι μία γυναίκα 27 ετών, λόγου χάρη, να κατακλύζεται από άγχος και να προσπαθεί μανιωδώς να προλάβει και να κατακτήσει όλα αυτά. Κατασκευάζει λοιπόν το κουτάκι της. Ή μάλλον, ορθότερα, μπαίνει μέσα σε ένα ήδη έτοιμο κουτάκι.
Βρίσκεται όμως η ουσία της ευτυχίας εντός των τοιχωμάτων αυτού του κουτιού; Σε αυτά τα πρέπει; Ένα σπουδαίο απόφθεγμα του Οδυσσέα Ελύτη λέει: Πιάσε το ΠΡΕΠΕΙ από το ιώτα και γδάρε το ίσαμε το πι. Ας αναλογιστεί ο καθένας μας την έννοιά του.
Η δική μας ζωή
Η ευτυχία, η επιτυχία, η ευζωία θα ήταν όμορφο και ωφέλιμο να ορίζονται από τον καθένα μας ξεχωριστά εφόσον αποτελούμε ξεχωριστές οντότητες. Εγώ, εσύ, ο καθένας μας οφείλει να επιλέξει ο ίδιος τη ζωή που επιθυμεί να ακολουθήσει, τον τρόπο με τον οποίο θα δράσει στις καθημερινές του δυσκολίες. Να αποφασίσει αγνοώντας τα αποδεκτά και επιβαλλόμενα από τα διάφορα κοινωνικά σύνολα πρότυπα και τα κουτιά που αυτά έχουν φτιάξει κατά καιρούς. Θα ήταν επωφελές να αντιληφθούμε πως η ζωή δε φτάνει σε εμάς με οδηγίες χρήσης.
Τα δικά μας κουτάκια
Εμείς οι ίδιοι μπορούμε να κατασκευάσουμε τα δικά μας κουτάκια, σκεφτείτε το. Να τα δομήσουμε με στέρεα θεμέλια, όμως με εύπλαστα τοιχώματα για να μπορούμε κάθε φορά να προσθέσουμε ή να αφαιρέσουμε κάτι από αυτά. Να τα κάνουμε πολύχρωμα, για να μας θυμίζουν ότι αξίζει να είμαστε αισιόδοξοι σε κάθε βήμα είτε θετικό είτε αρνητικό, ευρύχωρα, για να αγκαλιάζουν κάθε νέα σκέψη, απόφαση ή στόχο, εφοδιασμένα με φίλτρα, για να είμαστε όσο πιο σίγουροι μπορούμε για τις αποφάσεις μας – ποτέ δε θα είμαστε 100% σίγουροι, αλλά και τι έγινε; Να τα γεμίσουμε με κατανόηση και μπόλικα δεν πειράζει, για τα λάθη που μπορεί να κάνουμε, τις ατυχίες που ενδέχεται να προκύψουν, τη μη αποδοχή από τον περίγυρο που πιθανώς θα αισθανθούμε.
Εμείς οι ίδιοι μπορούμε να ζήσουμε μια ζωή χωρίς θλιβερά πρέπει, έτοιμα πρότυπα και στερεότυπα σε κουτιά. Με πρότυπα σχεδιασμένα από εμάς τους ίδιους και με μονοπάτι προς την ευτυχία που μόνο εμείς γνωρίζουμε και νιώθουμε δικό μας. Όπως εμείς και μόνο εμείς ορίζουμε τη λέξη ευτυχία και όποια άλλη λέξη.
Γιατί η ζωή είναι δική μας και δε μας πρέπει να λείπουμε.
