Προσωπικότητα και νοημοσύνη
Η προσωπικότητα περιγράφει το πώς ένα άτομο σκέφτεται, αισθάνεται και συμπεριφέρεται. Αποτελείται από πέντε βασικά και ανεξάρτητα χαρακτηριστικά, γνωστά και ως «Μεγάλη Πεντάδα»: νευρωτισμός, εξωστρέφεια, ευσυνειδησία, συνεργατικότητα και διαθεσιμότητα σε εμπειρίες. Το σύνολο των δεδομένων της μετα-αναλυτικής έρευνας των Stanek και Ones (2023) που θα παρουσιαστεί στο παρόν άρθρο ενσωματώνει επίσης διάφορες πτυχές που συνθέτουν καθένα από τα χαρακτηριστικά της Μεγάλης Πεντάδας, όπως η κατάθλιψη και η καχυποψία για τον νευρωτισμό και η ευγένεια και η ενσυναίσθηση για τη συνεργατικότητα.
Η νοημοσύνη (που ονομάζεται γνωστική ικανότητα από τους ερευνητές) περιγράφει πόσο καλά μπορεί κάποιος να κατανοήσει και να εφαρμόσει τις πληροφορίες. Η νοημοσύνη μπορεί να χωριστεί σε δύο τύπους. Την επίκτητη γνώση η οποία αναφέρεται σε συγκεκριμένες δεξιότητες και γνώσεις. Η μη επίκτητη γνώση η οποία αναφέρεται σε όλες τις άλλες γνωστικές ικανότητες. Όπως η προσωπικότητα, αυτοί οι δύο τύποι νοημοσύνης μπορούν να χωριστούν σε πτυχές όπως είναι η εργαζόμενη μνήμη και η λεκτική ικανότητα.
Η μετα-αναλυτική έρευνα των Stanek και Ones (2023)
Παρά τα στερεότυπα σχετικά με τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας που συνδέονται με τη νοημοσύνη, παραδόξως λίγα είναι γνωστά για το πώς σχετίζεται η προσωπικότητα με τις γνωστικές ικανότητες. Μία τεράστια βάση δεδομένων που περιέχει πάνω από 1,300 μελέτες εκατομμυρίων ανθρώπων από όλο τον κόσμο δείχνει εκατοντάδες αξιόπιστες σχέσεις μεταξύ δεκάδων χαρακτηριστικών της προσωπικότητας και των γνωστικών ικανοτήτων. Αυτή η λεπτομερής αξιολόγηση της προσωπικότητας και της νοημοσύνης βοηθά να αποσαφηνιστεί τί κάνει κάποιο άτομο μοναδικό και παρέχει ενδείξεις για το πώς να βελτιστοποιήσει κανείς τις επιλογές της ζωής του.
Η μετα-αναλυτική έρευνα των Stanek και Ones (2023) περιέχει 79 χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και 97 γνωστικές ικανότητες από 1,300 μελέτες από περισσότερες από 50 χώρες, με πάνω από 2 εκατομμύρια συμμετέχοντες. Η μέση ηλικία των συμμετεχόντων κυμαινόταν από τα 12 έτη έως τα 100 έτη. Μια πρώτη μετα-ανάλυση των δεδομένων που δημοσιεύτηκε στο Proceedings of the National Academy of Sciences δείχνει ότι η προσωπικότητα και η ευφυΐα σχετίζονται με κάποιους εκπληκτικούς τρόπους.
Πώς η προσωπικότητα συσχετίζεται με τη νοημοσύνη; Ευρήματα
- Η διαθεσιμότητα σε εμπειρίες, η οποία αναφέρεται στην προθυμία να ασχοληθεί κανείς με νέες ιδέες και εμπειρίες, είναι το μόνο χαρακτηριστικό της προσωπικότητας που έχει συνδεθεί στο παρελθόν με την ευφυΐα. Όπως ήταν αναμενόμενο, η διαθεσιμότητα σε εμπειρίες συσχετίστηκε μέτρια με τη γενική νοητική ικανότητα.
- Η ευσυνειδησία που μετρά την αυτορρύθμιση και την οργανωτικότητα συσχετίστηκε θετικά με τη νοημοσύνη συνολικά. Αλλά ορισμένες πτυχές, συμπεριλαμβανομένης της επιφυλακτικότητας και της αναζήτησης μίας ρουτίνας, προέβλεπαν χαμηλότερες γνωστικές ικανότητες.
- Η εξωστρέφεια που μετρά την κοινωνικότητα και τον ενθουσιασμό είχε αμελητέα συσχέτιση με τη νοημοσύνη συνολικά. Ωστόσο, η πτυχή της δραστηριότητας συσχετίστηκε πιο ισχυρά και (παραδόξως) η κοινωνικότητα είχε μια μικρή αρνητική συσχέτιση με ορισμένες γνωστικές ικανότητες.
- Ο νευρωτισμός περιλαμβάνει την αρνητική συναισθηματικότητα, η οποία μπορεί να εμποδίσει την ανεπτυγμένη σκέψη. Παρά το τροπάριο της κυκλοθυμικής ιδιοφυΐας, ίσως δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι τα υψηλότερα επίπεδα νευρωτισμού προέβλεπαν χαμηλότερα επίπεδα νοημοσύνης, αν και ασθενώς. Η ασυνεπής ιδιοσυγκρασία και πτυχές της κατάθλιψης ήταν ιδιαίτερα ισχυροί προγνωστικοί παράγοντες της χαμηλότερης νοημοσύνης.
- Η συνεργατικότητα, η οποία αναφέρεται στο να τα πηγαίνει κανείς καλά με τους άλλους, είχε την πιο αδύναμη συσχέτιση με την ευφυΐα συνολικά. Ωστόσο, οι πτυχές της συμπόνιας και της διαπροσωπικής ευαισθησίας ήταν ισχυροί προγνωστικοί παράγοντες της γενικής νοητικής ικανότητας και η ευγένεια συσχετίστηκε αρνητικά με ορισμένες γνωστικές ικανότητες.
Με λίγα λόγια, τα ευρήματα έδειξαν τουλάχιστον δύο πράγματα. Πρώτον, οι περισσότερες από τις σημαντικές συσχετίσεις εμφανίζονται σε επίπεδο πτυχών και όχι σε επίπεδο χαρακτηριστικών της Μεγάλης Πεντάδας. «Είναι βολικό να κατηγοριοποιούμε τους ανθρώπους σε τύπους», λέει ο Ones. «Αλλά μόνο με την ενσωμάτωση των πολλών αποχρώσεων της προσωπικότητας βλέπουμε τα χαρακτηριστικά που έχουν σημασία και κάνουν κάποιον μοναδικό». Δεύτερον, πολλά από τα στερεότυπά μας είναι λανθασμένα. Οι χαρούμενοι, αφοσιωμένοι, συμπονετικοί άνθρωποι είναι πιο πιθανό να είναι έξυπνοι από τους κυκλοθυμικούς, δύστροπους συναδέλφους τους.
Τί να αναμένει κάποιος που είναι εξωστρεφής;
Τα ευρήματα της μετα-αναλυτικής έρευνας που παρουσιάστηκε στο παρόν άρθρο είναι απλώς συσχετίσεις (όχι αιτιώδεις σχέσεις) και θα χρειαστεί χρόνος για τους ερευνητές να αξιολογήσουν πλήρως τον τρόπο με τον οποίο τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και οι πτυχές τους σχετίζονται με τη νοημοσύνη. Αλλά, ορισμένες προσωπικότητες είναι πιο πιθανό να συμμετέχουν σε δραστηριότητες που τις εμπλουτίζουν γνωστικά. Αυτό θα εξηγούσε γιατί η διαθεσιμότητα σε εμπειρίες (δηλαδή το ενδιαφέρον για ενασχόληση με νέες ιδέες και εμπειρίες) και η ενεργητικότητα (μια πτυχή της εξωστρέφειας) σχετίζονταν θετικά με τη νοημοσύνη.
Είναι επίσης πιθανό η νοημοσύνη να κάνει τη ζωή πιο εύκολη, μειώνοντας την αρνητική συναισθηματικότητα και απελευθερώνοντας κάποιον να είναι λιγότερο προσεκτικός και πιο συμπονετικός. Ή κάποιος τρίτος παράγοντας θα μπορούσε να παίζει ρόλο, όπως ο πλούτος ή η υγεία που ενισχύει τις γνωστικές ικανότητες και διευκολύνει ορισμένους τύπους προσωπικότητας.
«Μια λύση είναι απλώς αυτές οι τακτοποιημένες συνδέσεις – οι άνθρωποι με ενσυναίσθηση, οι χαρούμενοι άνθρωποι, οι ανοιχτοί άνθρωποι τείνουν να είναι πιο έξυπνοι», λέει ο Ones. «Αλλά είναι κάτι περισσότερο από αυτό». Οι Stanek και Ones (2023) έβαλαν ως στόχο να χρησιμοποιήσουν αυτές τις πληροφορίες για να κατανοήσουν καλύτερα γιατί η προσωπικότητα και οι γνωστικές ικανότητες συσχετίζονται και, τελικά, πώς αυτές οι πληροφορίες μπορούν να βελτιστοποιήσουν την επιτυχία των ανθρώπων. «Αυτή τη στιγμή, οι εταιρείες χρησιμοποιούν πληροφορίες για να σας καταλάβουν και να σας επηρεάσουν», εξηγεί ο Ones. «Θέλουμε οι άνθρωποι να κατανοήσουν καλύτερα τον εαυτό τους, ώστε να μπορούν να προσδιορίσουν την καλύτερη δουλειά για αυτούς, τους φίλους, την πόλη, τον ρομαντικό σύντροφό τους ή οτιδήποτε άλλο είναι σημαντικό για αυτούς».
Advertising
Βιβλιογραφία
Stanek, K. C., & Ones, D. S. (2023). Meta-analytic relations between personality and cognitive ability. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 120(23), e2212794120. https://doi.org/10.1073/pnas.2212794120
Πηγή
An enormous study links intelligence and personality in surprising ways – Big Think
