Ιστορικά στοιχεία
Είναι κοινός τόπος ότι κάθε πρόβλημα δημιουργεί και μία νέα ανάγκη στους ανθρώπους για την επίλυσή του. Την ανάγκη αυτή αφουγκράστηκαν οι εισηγητές της Συμβουλευτικής, η οποία σήμερα είναι ευρέως διαδεδομένη. Προσφέρει στους ανθρώπους την κατάλληλη υποστήριξη. Η επαγγελματική αναγνώριση της Συμβουλευτικής τοποθετείται χρονικά το 1950 με την ίδρυση του Αμερικανικού Συνδέσμου στη Συμβουλευτική. Είκοσι χρόνια αργότερα ξεκινά η εκπαίδευση γονέων. Σταδιακά θεμελιώθηκε σε μία ξεχωριστή δομή από αυτή της Συμβουλευτικής, τις Σχολές Γονέων.
Η Απαρχή
Στην Ελλάδα η συστηματική επιμόρφωση των γονέων άρχισε με την ίδρυση της πρώτης σχολής γονέων το 1962. Με την ιδιωτική πρωτοβουλία της ψυχολόγου Μαρίας Χουρδάκη. Σήμερα ο θεσμός έχει επεκταθεί σε όλη την Ελλάδα. Στην Αγγλία τα πρώτα τμήματα Σχολών Γονέων, ξεκίνησαν να δημιουργούνται το 1938. Στο Παρίσι μία δεκαετία πριν. Τέλος στην Ιταλία υπάρχουν αντίστοιχα πολλά τμήματα Εκπαίδευσης με σημαντικότερο το Ινστιτούτο του Μιλάνου.
Βασικές αρχές λειτουργίας της Σχολής Γονέων
Το αντικείμενο των Σχολών Γονέων, όπως και της Συμβουλευτικής ευρύτερα είναι η επίλυση των προβλημάτων που απασχολούν τους γονείς σε σχέση με τα παιδιά τους. Επιπλέον η αυτογνωσία, η πληροφόρηση, παρέμβαση όπου χρειάζεται και η προσαρμογή σε νέες πραγματικότητες. Ο σύμβουλος που συντονίζει την ομάδα έχει υποστηρικτικό, συμβουλευτικό, προληπτικό ρόλο, κι όχι θεραπευτικό.
Βασικά Εργαλεία
Η διαδικασία της συμβουλευτικής δεν είναι απλή. Ένα βασικό εργαλείο είναι η ενσυναίσθηση. Ο σύμβουλος προσπαθεί να μπει στη θέση του άλλου. Προσπαθεί μέσα από μία ενδότερη ματιά να τον καταλάβει και να τον κατευθύνει. Παράλληλα χρειάζεται να δείχνει ενδιαφέρον προς τους συμβουλευόμενους. Να είναι ειλικρινής, χωρίς όμως να κρίνει. Να μπορεί τέλος να διαπραγματεύεται τις απόψεις που τίθενται επί τάπητος στην ομάδα. Σημαντικό επίσης είναι να εμπνέει εμπιστοσύνη και να συζητά εναλλακτικές των προβλημάτων. Χωρίς όμως να δίνει μια απόλυτη κατεύθυνση και χωρίς να κάνει χρήση αντιμεταβίβασης.
Η Θεματολογία
Στις Σχολές Γονέων κάθε συνεδρία είναι διαφορετική. Θίγονται πολλά και διαφορετικά θέματα. Οι γονείς αποφασίζουν σύμφωνα με το τι τους απασχολεί. Η θεματολογία συνεπώς μπορεί να ποικίλλει. Επιλέγεται ανάλογα με τις ανάγκες που έχουν οι γονείς. Βασικό συστατικό των ομάδων είναι η συζήτηση μεταξύ των μελών. Επιπλέον, η βιωματική προσέγγιση των ζητημάτων. Αυτό ενισχύεται μέσα από βιωματικές ασκήσεις. Οι στόχοι του προγράμματος αφορούν τρία επίπεδα. Το γνωστικό, των ικανοτήτων και των στάσεων. Οι συναντήσεις ακολουθούν μια συγκεκριμένη δομή για να διευκολύνεται η ομάδα και να λειτουργεί αρμονικά.
Θεωρητικά μοντέλα
Ο ρόλος του γονέα είναι αναμφισβήτητα ο πιο δύσκολος ρόλος. Η διαδικασία της συμβουλευτικής προσπαθεί να τον διευκολύνει χρησιμοποιώντας διάφορα θεωρητικά μοντέλα. Η χρήση των μοντέλων είναι αρκετά βοηθητική. Δίνει μια κατεύθυνση τόσο στον σύμβουλο όσο και στα μέλη της ομάδας. Κάθε μοντέλο ακολουθεί μια διαφορετική γραμμή σκέψης. Έτσι ο σύμβουλος μπορεί να αναπτύξει ένα θέμα σύμφωνα με τις αρχές ενός μοντέλου. Αμφότεροι, σύμβουλος και συμβουλευόμενοι ευθυγραμμίζονται από κοινού σε έναν τρόπο σκέψης. Δίνεται ένα συγκεκριμένο πλαίσιο.
Alfred Adler
Η Αντλεριανή προσέγγιση ή ατομική ψυχολογία, προτείνει η συμβουλευτική διαδικασία να γίνεται σε μία βάση εμπιστοσύνης μεταξύ συμβούλου και συμβουλευόμενου. Έτσι ο συμβουλευόμενος μπορεί να ερμηνεύσει διαφορετικά τις θέσεις του μέσα από αυτή τη διαδικασία. Για την υγιή σχέση μεταξύ γονέα και παιδιού ο Άντλερ βασίζεται στα εκπαιδευτικά προγράμματα. Κάνει λόγο για αμοιβαίο σεβασμό, ενθάρρυνση, διασκέδαση αλλά και την αποδοχή των συνεπειών των πράξεων του. Από αυτά δεν λείπει το στοιχείο της αγάπης.
Sigmund Freud
Εισηγητής της ψυχανάλυσης και εμπνευστής πολλών άλλων σχολών σκέψης θέτει τα θεμέλια για την ανάλυση του ψυχισμού. Εισήγαγε για πρώτη φορά έννοιες όπως το ασυνείδητο και το συνειδητό. Οι ρηξικέλευθες θέσεις του αποτέλεσαν το μοχλό για έναν νέο τρόπο σκέψης. Λόγω της ύπαρξης του ασυνείδητου, ο άνθρωπος είναι ‘εγκλωβισμένος’ σε αυτό. Εκεί βρίσκονται όλες οι απαγορευμένες του επιθυμίες, τα ένστικτα και ενορμήσεις. Τον ταλανίζουν γιατί ζητούν διέξοδο στο συνειδητό. Ο ρόλος της ψυχανάλυσης είναι να απεγκλωβίσει το άτομο από αυτά και να οδηγηθεί προς την αυτογνωσία. Η ψυχανάλυση προσφέρει το κατάλληλο έδαφος, όχι μόνο για την αντιμετώπιση των επικείμενων ζητημάτων αλλά και για την μη επανεμφάνισή τους. Έχει κατηγορηθεί πολλάκις ντετερμινιστική προσέγγιση. Ωστόσο, αν και μετρά λίγους υπέρμαχους η συμβολή της είναι τεράστια.
Carl Rogers
Στις ανθρωπιστικές-υπαρξιακές προσεγγίσεις, ανήκει η προσωποκεντρική θεωρία του Carl Rogers. Θεωρεί τον άνθρωπο ως υπεύθυνο της ελευθερίας του και των επιλογών του. Στη συμβουλευτική διαδικασία ο σύμβουλος προσπαθεί να καταλάβει την έποψη των πραγμάτων, όπως ο πελάτης τα βλέπει. Με αυτό τον τρόπο προσπαθεί να τον βοηθήσει να αποκτήσει θετική εικόνα για τον εαυτό του και να απελευθερωθεί από τους μηχανισμούς άμυνας.
Συμπεριφορισμός
Στη Μπιχεβιοριστική συμβουλευτική, ο σύμβουλος είναι προπονητής, δάσκαλος, επιστήμονας και φιλόσοφος. Στόχος είναι να εκμάθει ο πελάτης νέες συμπεριφορές και τρόπους διαχείρισης των προβλημάτων του. Για την προσέγγιση αυτή η ανθρώπινη συμπεριφορά είναι απόρροια μάθησης.
Συστημική
Τέλος, η Συστημική προσέγγιση μελετά τα συστήματα των ατόμων και τις αλληλεπιδράσεις αυτών (σχολείο, κοινότητα, οικογένεια, ζευγάρι). Οι θεραπείες γίνονται κατά αντίστοιχο τρόπο, σπάνια ατομικά. Βασίζεται στην ιδέα ότι αν υπάρχει ένα πρόβλημα, πρέπει να εξεταστεί σε όλα τα πεδία που ενδεχομένως εμφανίζεται, γιατί το κάθε ένα ασκεί επιρροή στο άτομο.
Γιατί να αναζητήσω βοήθεια;
Ανάμεσα σε όλες τις προόδους που έχει κάνει η κοινωνία, βρίσκεται και η κατάλυση των στερεοτύπων. Το επάγγελμα του ψυχολόγου ανέκαθεν ταυτιζόταν με την μη υγεία. Με την τρέλα και τις διαταραχές. Σήμερα έχουμε εγκαταλείψει αυτή την πεποίθηση. Αναγνωρίζουμε πως όλες οι Ψ ιδιότητες δεν είναι συνυφασμένες με κάτι αρνητικό. Η στροφή στον ψυχολόγο σημαίνει στροφή στον εαυτό μας. Σημαίνει πως θέλουμε να δουλέψουμε με εμάς με στόχο την αυτοβελτίωση. Συγκεκριμένα οι γονείς χρήζουν καθοδήγησης όχι λόγω παρουσίας προβλημάτων. Αλλά γιατί σαν ανθρώπινα όντα επιδεχόμαστε πάντα περιθωρίων βελτίωσης.
Πηγές:
- Μαρία Μαλικιώση-Λοΐζου, Συμβουλευτική Ψυχολογία. Αθήνα: εκδ. πεδίο (2017)
