Το πρώτο στάδιο για να παρέχει ένας κλινικός βοήθεια και θεραπεία σε κάποιον ασθενή του είναι να προχωρήσει αρχικά στη διάγνωση του προβλήματος. Για να συμβεί αυτό πρέπει πρώτα να συλλέξει τα απαραίτητα στοιχεία μέσω διαφόρων εργαλείων, όπως η συνέντευξη, τα ερωτηματολόγια αυτοαναφοράς κ.α . Έπειτα αφού καταφέρει να καθορίσει τα συμπτώματα του ασθενή/πελάτη του, τότε προχωράει στη διάγνωση της/των διαταραχής/διαταραχών του σύμφωνα με το DSM-IV-TR (το Διαγνωστικό & Στατιστικό Εγχειρίδιο των Ψυχικών Διαταραχών). Στο συγκεκριμένο εγχειρίδιο περιλαμβάνονται όλες οι επίσημες διαταραχές και τα απαραίτητα συμπτώματα που πρέπει κανείς να πληροί ώστε να του αποδοθεί μια συγκεκριμένη διάγνωση. Πολλές φορές ένας πελάτης πληροί περισσότερες από μία διαγνώσεις.
Όταν μια διαταραχή συναντάται συχνά στους ανθρώπους με μια άλλη συγκεκριμένη διαταραχή, τότε μιλάμε για συννοσηρότητα μεταξύ των δύο αυτών διαταραχών. Πρόκειται για ένα συχνό φαινόμενο, καθώς πολλά από τα συμπτώματα μιας διαταραχής αποτελούν επίσης συμπτώματα κάποιας άλλης του DSM-IV-TR. Υψηλή συνν0σηρότητα συναντάται συνήθως στις:
-Αγχώδεις διαταραχές (μεταξύ τους)
-Αγχώδεις διαταραχές & Κατάθλιψη/Διαταραχές της διάθεσης
-Διαταραχές πρόσληψης της τροφής & Αγχώδεις διαταραχές/Διαταραχές της διάθεσης
*(άνδρες με ψυχογενή ανορεξία & σχιζοφρένεια / γυναίκες με ψυχογενή ανορεξία & διπολική διαταραχή)
-Διαταραχές της προσωπικότητας (μεταξύ τους)
-Διαταραχές της προσωπικότητας & Αγχώδεις διαταραχές/Διαταραχές της διάθεσης
-Σχιζοφρένεια & Αγχώδεις διαταραχές/Διαταραχές της διάθεσης
-Σχιζοφρένεια & Διαταραχές της προσωπικότητας
-Σεξουαλικές διαταραχές & Αγχώδεις διαταραχές/Διαταραχές της διάθεσης (ή σε ακραίες περιπτώσεις & Διαταραχές της προσωπικότητας)
-Διαταραχές περί εθισμού σε ουσίες & Αγχώδεις διαταραχές/Διαταραχές της διάθεσης
Το υψηλό ποσοστό συννοσηρότητας μεταξύ όλων αυτών των διαταραχών αποτελεί το ίδιο μια σημαντική κριτική στη διάγνωση των ψυχικών διαταραχών μέσω του DSM. Ιδίως όταν πρόκειται για διαταραχές ίδιας ενότητας, όπως είναι οι διαταραχές του άγχους και της προσωπικότητας ή και οι ψυχωσικές διαταραχές, μεγάλο ποσοστό των ασθενών που πληρούν τα κριτήρια για μία διαταραχή πληρούν και αυτά για μία ή για περισσότερες ακόμη διαταραχές του ίδιου είδους. Για παράδειγμα, οι διαταραχές της προσωπικότητας χωρίζονται σε τρις κατηγορίες, όπου στην πρώτη διακρίνονται “τα άτομα που έχουν παράξενη εκκεντρική παρουσία”. Χωρίς να αναλύσουμε τα συμπτώματα της κάθε μίας, αλλά παρατηρώντας απλώς τις ονομασίες αυτών μπορεί κανείς εύκολα να προβληματιστεί. Συγκεκριμένα, στην πρώτη αυτή κατηγορία υπάρχουν οι παρακάτω διαταραχές: α) Παρανοειδής διαταραχής προσωπικότητας, β) Σχιζοειδής διαταραχή προσωπικότητας, γ) Σχιζότυπη διαταραχή προσωπικότητας. Εν ολίγοις, οι παραπάνω διαταραχές όχι μόνο έχουν πολλά κοινά συμπτώματα, αλλά έχουν και τα ίδια συμπτώματα με τη Σχιζοφρένεια, αλλά σε διαφορετικό βαθμό/χρονικό διάστημα/συχνότητα. Μία άλλη διαμάχη μεταξύ των ονομασιών δύο διαφορετικών διαταραχών είναι αυτή της Διπολικής διαταραχής (διαταραχή της διάθεσης) και της Μεταιχμιακής διαταραχής προσωπικότητας (διαταραχή της προσωπικότητας). Οι συγκεκριμένες διαταραχές παρουσιάζουν αρκετά κοινά στοιχεία μεταξύ τους, γι`αυτό και οι ονομασίες τους είναι . . . σχεδόν ίδιες. Μοιάζει σαν κάποιος να προσπάθησε να βρει κάτι αντίστοιχο για να κατηγοριοποιήσει μια διαφορετική δαταραχή με λίγα επιπλέον συμπτώματα από τη ΔΔ. Τέλος, ένα άλλο συχνό παράδειγμα συννοσηρότητας είναι αυτό της Σχιζοφρένειας και της Διπολικής Διαταραχής, όπου στην πρώτη οι παραληρητικές ιδέες και ψευδαισθήσεις είναι από τα κύρια και βασικά συμπτώματα, ενώ στη ΔΔ είναι συνήθως δευτερεύοντα.
Αν επομένως κάποιος με ΔΔ εμφανίσει ψευδαισθήσεις για μεγάλο διάστημα, έχει αυτομάτως και σχιζοφρένεια ή μήπως δεν αρκεί; Ή μήπως έχει κάποια παρόμοια διαταραχή προσωπικότητας; Ή μήπως έχει κάποια άλλη ψυχωτική διαταραχή; Μπορεί κάλλιστα κανείς να διαλέξει μεταξύ πολλών: σχιζοφρενικόμορφη διαταραχή, βραχεία ψυχωτική διαταραχή, σχιζοσυναισθηματική διαταραχή, παραληρητική διαταραχή. Αν πάλι κάποιος έχει ΔΔ, αλλά εμφανίσει και τα υπόλοιπα συμπτώματα για Μεταιχμιακή διαταραχή προσωπικότητας, έχει γίνει εξ`αρχής λάθος διάγνωση ή απλά έχει και τις δύο διαταραχές; Θα ακολουθήσει αγωγή και για τις δύο διαταραχές; Σε ποια θα δώσει αρχικά βάση ο ψυχοθεραπευτής; Κατά κύριο, όμως, λόγο, σε τι θα ωφελήσει τον ασθενή μια τόσο περίπλοκη διάγνωση; Θα καταλάβει ο ίδιος τι στην πραγματικότητα έχει ή θα χαθεί περισσότερο μεταξύ διαγνώσεων;
Συμπερασματικά, οι τόσες διαφορετικές διαγνώσεις ακόμη κι αν συμβάλλουν πολλές φορές στη μελέτη των διαταραχών, είναι αμφίβολο το αν συμβάλλουν στη θεραπεία αυτών. Μήπως πολλές διαταραχές είναι ίδιες, μα τα συμπτώματα διαφέρουν από άνθρωπο σε άνθρωπο, όπως και ήδη συμβαίνει; Άλλωστε για να διαγνωσθεί κάποιος με κάποια διαταραχή δεν είναι απαραίτητο να πληροί όλα τα κριτήρια παρά μόνο κάποια από αυτά. Μήπως, για παράδειγμα, η ψυχογενής ανορεξία είναι ένα από τα συμπτώματα της κατάθλιψης; Προτού λοιπόν προβούμε σε κάποια διάγνωση, οφείλουμε να σκεφτούμε τι θα ωφελήσει περισσότερο τον ασθενή/πελάτη μας. Άλλωστε πολλές φορές η θεραπεία είναι κοινή για περισσότερες από μία διαταραχές, τόσο η φαρμακευτική όσο και η ψυχοθεραπευτική.
Πηγή:
Davison, G.C., Johnson, S.L., Kring, A.M., Neale, J.M. (2010). Ψυχοπαθολογία. Αθήνα: Εκδόσεις Gutenberg.
