Συστηματική ψευδολογία: Πώς συνδέεται με τη μυθομανία

Μπορεί το ψέμα να αποτελεί διαχρονικά αναπόσπαστο τμήμα της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης, όμως η φανταστική ψευδολογία συνιστά την ψυχοπαθολογική του διάσταση. Υπάρχουν σχετικά ολιγάριθμες αναφορές και αντιφατικές απόψεις όσον αφορά στους ψυχολογικούς μηχανισμούς γύρω από το ψέμα. Κινούμενοι στο χώρο της Ιατρικής, χαρακτηρίζουμε τη Παθολογία ως εγγενής πάθηση ή διαταραχή που έχει άμεσο αντίκτυπο στην υγεία. Ωστόσο, η τελευταία έκδοση του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου Ψυχικών Διαταραχών (DSM) δεν αναγνωρίζει τη συστηματική ψευδολογία (pseudologia fantastica) ως μεμονωμένη παθολογία.

Όπως η κοινωνιοπάθεια, η ψυχοπάθεια και κάθε μορφή αποκλίνουσας συμπεριφοράς από τα συνήθη κοινωνικά πρότυπα, έτσι και η συστηματική ψευδολογία περιλαμβάνεται τρόπον τινά στο DSM. Αναγνωρίζεται η φανταστική ψευδολογία –με τον όρο της «προσποίησης»– και αναφέρεται ως ένα από τα κριτήρια της Ακατανόητα Προσποιητής Διαταραχής (Factitious Disorder). Εντάσσεται στην ενότητα των αντικοινωνικών διαταραχών της προσωπικότητας (antisocial personality disorder). Έτσι, η τάση του ατόμου να ψεύδεται θεωρείται ένα πιθανό σύμπτωμα μιας ευρύτερης διάγνωσης. Όμως, παραμένει αμφιλεγόμενο αν το παθολογικό ψέμα αποτελεί μια αυτόνομη κλινική οντότητα. Για αυτό και κρίνεται επιτακτική ανάγκη για περαιτέρω έρευνα. Όσον αφορά στα ψυχοπαθολογικά χαρακτηριστικά είναι μάλλον αντιφατικά, όταν εξετάζουμε το παθολογικό ψέμα ως συνειδητή ή μη πράξη.

Οι παθολογικοί ψεύτες ίσως έχουν δομικές ανωμαλίες στον εγκέφαλο, σύμφωνα με νέα αμερικανική μελέτη δημοσιευμένη στο «British Journal of Psychiatry». Διαπιστώθηκε ότι τα άτομα που ψεύδονται συχνά έχουν λιγότερη φαιά ουσία και περισσότερη λευκή ουσία στον προμετωπιαίο φλοιό.

Το παθολογικό ψέμα χαρακτηρίζεται από ένα μακροχρόνιο ιστορικό (ακόμα και δια βίου) συχνών και επαναλαμβανόμενων ψευδών δηλώσεων. Εν αντιθέσει με τα συνηθισμένα ψέματα που διατυπώνονται για κάποιο λόγο, τα παθολογικά ψεύδη είναι πιθανό να είναι όχι μόνο ανούσια αλλά και επιβλαβή για τον αυτόν που τα λέει. Εξαιτίας αυτού ορισμένοι μελετητές έχουν οδηγηθεί στο συμπέρασμα πως το «κέρδος» είναι αμιγώς εσωτερικό για αυτόν που τα λέει καθώς αισθάνεται ότι ξεγελάει τους γύρω του.

Διαβάστε επίσης Γιατί ''υπακούμε'' στην κοινωνία;

Πλήθος καταχωρίσεων στο DSM αναφέρουν την παθολογική ψευδολογία. Στο εγχειρίδιο συναντάται ο όρος malingering (προσποίηση) ως αναφορά σε άτομα που υπερβάλλουν για σωματικά ή ψυχολογικά συμπτώματα. Αυτό συμβαίνει συνήθως για να αποφύγουν συγκεκριμένες ευθύνες ή ακόμη και την ποινική δίωξη. Υπάρχει επίσης η προσποιητή ή πλασματική διαταραχή (factitious disorder), όπου το άτομο εσκεμμένα προσποιείται ότι πάσχει από κάτι, για τους προαναφερθέντες λόγους. Εντούτοις, φαίνεται ότι υπάρχει μια ψυχολογική κινητοποίηση/ανάγκη του ατόμου να πάρει το ρόλο του «αρρώστου». Στη συγκεκριμένη κατηγορία εντάσσεται και το γνωστό «σύνδρομο Μινχάουζεν», που πήρε το όνομά του από τον βαρώνο του 19^ου αιώνα. Γνωστό στους περισσότερους για τις ψεύτικες διηγήσεις του, τις εξωφρενικές περιπέτειες και τα απίθανα κατορθώματα.

Advertising

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι από τη φύση του κατασκευασμένος να εκφράζει την αλήθεια με μεγαλύτερη ευκολία από ότι το ψέμα. Ωστόσο, Βέλγοι ερευνητές αναφέρουν ότι όσο περισσότερα ψέματα λέει κάποιος τόσο περισσότερο εκπαιδεύεται. Σταδιακά, λοιπόν, αποκτά την ικανότητα να ψεύδεται με απόλυτη φυσικότητα και πειστικότητα.

Η συστηματική ψευδολογία αποτελεί σύμπτωμα αποστασιοποίησης από την πραγματικότητα, έλλειψης συναισθήματος και ψυχρότητας. Όμως, η τάση του ατόμου να ψεύδεται δε συνιστά ”ικανή και αναγκαία συνθήκη” ώστε να διαγνωστεί αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας. Σύμφωνα με τον Δρ Howard Forman, σχεδόν καθολικό κίνητρο για την ψευδολογία αποτελεί η επιθυμία του ατόμου να αποφύγει την ντροπή.

Διαβάστε επίσης Έρωτας: Πολλοί τον θέλουν, λίγοι τολμούν

Παρόλο που η κοινή γνώμη αποδοκιμάζει το ψέμα, μελέτες δείχνουν ότι οι ενήλικοι κατά μέσο όρο λένε τουλάχιστον ένα ψέμα την ημέρα. Τα νεώτερα άτομα μάλιστα εμφανίζονται να λένε συχνότερα ψέματα από τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας. Αν και ο σκοπός για τον οποίο κάποιος λέει ψέματα μπορεί να διαφέρει, η ουσία είναι ότι όλοι ψεύδονται.

Μπορούν οι μυθομανείς να ελέγξουν τα ψέματά τους;

Η μυθομανία προκαλεί μια σειρά από αλυσιδωτές αντιδράσεις. Από τη στιγμή που θα γίνει αντιληπτή στον κοινωνικό περίγυρο οι διαπροσωπικές σχέσεις των μυθομανών διαρρηγνύονται ελλείψει εμπιστοσύνης. Αντικείμενο προβληματισμού έχει αποτελέσει το ερώτημα κατά πόσο οι μυθομανείς έχουν την ικανότητα να ελέγξουν τα ψέματα τους. Στην περίπτωση που γίνει αποδεκτό ότι οι παθολογικά ψεύτες δεν είναι σε θέση να πράξουν κάτι τέτοιο, τότε ανακύπτουν σοβαρά ζητήματα. Εάν το παθολογικό ψέμα συνδεόταν με εγκληματική συμπεριφορά, θα έπρεπε να τύχει ευνοϊκής μεταχείρισης, καθώς οφείλεται σε ψυχιατρική διαταραχή. Αντίστοιχο προβληματισμό εγείρει και το ερώτημα κατά πόσο ένας μυθομανής μπορεί να δικαστεί. Αρκετά πιθανό θεωρείται να λέει ψέματα ακόμα και στον δικηγόρο του.

Τέλος, σύμφωνα με την επιστήμη της επιδημιολογίας δεν είναι ακόμα γνωστό εάν το παθολογικό ψεύδος εμφανίζεται με τον ίδιο τρόπο σε όλους τους πολιτισμούς ή με την ίδια συχνότητα και στα δύο φύλα. Σε γενικές γραμμές υποστηρίζεται ότι παρουσιάζεται σε όλα τα στρώματα ανεξαρτήτως οικονομικής και κοινωνικής κατάστασης.

Advertising