Το Σύνδρομο της Σταχτοπούτας δανείζεται τον τίτλο του από το ομώνυμο παραμύθι. Η πρωταγωνίστρια ζει μια δυσάρεστη ζωή. Υφίσταται καταπίεση από τις ετεροθαλείς αδερφές της και υπομένει αρκετά δεινά. Μια μέρα προσκεκλημένη σε μια δεξίωση ενός παλατιού γνωρίζει τον πρίγκιπα. Τότε η ζωή της αλλάζει ριζικά. Η γνωριμία με τον πρίγκιπα της εξασφαλίζει ένα καλύτερο μέλλον. Εκτός του παραμυθιού, στην καθημερινή ζωή υπάρχουν πολλές γυναίκες- Σταχτοπούτες που αναμένουν τον πρίγκιπα για να τις σώσει. Το ασυνείδητο μήνυμα που λαμβάνουμε είναι πως αφενός φοβόμαστε την ανεξαρτησία και αφετέρου η σωτηρία μας εξαρτάται από το ανδρικό φύλο.
Η διαπραγμάτευση της ελευθερίας
Μπροστά στην επιλογή του να είναι η γυναίκα ελεύθερη, δειλιάζει. Αυτό συμβαίνει διότι η ελευθερία συνεπάγεται και ανάληψη ευθύνης. Συνάμα ξεπηδούν και πολλές εξωτερικές και εσωτερικές απαιτήσεις. Επιπλέον το να είσαι ελεύθερος σημαίνει να μπορείς να χτίσεις το δικό σου σύστημα αξιών και ηθικών κανόνων. Μια ελεύθερη γυναίκα είναι μια αυθεντική γυναίκα, πιστή στον εαυτό της. Η συνειδητοποίηση αυτή τρομάζει και κάνουμε ένα βήμα πίσω. Παραιτούμαστε από την εξουσία.
Τα πρώτα χρόνια της ζωής
Είναι πλέον γεγονός πως τα δύο φύλα ανατρέφονται με εντελώς διαφορετικό τρόπο. Δεκάδες έρευνες επιβεβαιώνουν πως από τη στιγμή της γέννησης, το βλέμμα της μητέρας, το άγγιγμα, ο τρόπος ομιλίας, είναι εκ διαμέτρου αντίθετα στα δύο φύλα. Μια μελέτη του 1976 δείχνει πως οι γονείς ερμηνεύουν διαφορετικά το κλάμα των μωρών. Έτσι, για τα κορίτσια πιστεύουν πως το κλάμα δηλώνει φόβο, ενώ για τα αγόρια θυμό. Αντίστοιχα διαφέρει κ η αντίδραση της μητέρας σε αυτό. Στα κορίτσια θα τρέξει να τα παρηγορήσει, ενώ στα αγόρια μπορεί και να το αγνοήσει. Όλα αυτά υποδηλώνουν ένα ξεχωριστό σύστημα ανατροφής.
Γυναικεία ανατροφή και το σύνδρομο της Σταχτοπούτας
Συνεπώς τα κορίτσια μεγαλώνουν και μαθαίνουν να είναι μαλθακές, ευαίσθητες, να εκφράζουν τα συναισθήματά τους. Επιπλέον τα κορίτσια είναι αυτά που είναι προστατευμένα από τα αγόρια και συνήθως λιγότερο ικανά να ανταπεξέλθουν σε ορισμένα ζητήματα.
Αντρική ανατροφή
Από την άλλη τα αγόρια σκληραγωγούνται από πολύ νωρίς. Μαθαίνουν να είναι δυνατά, ικανά και σε πλήρη ετοιμότητα. Δεν ενδείκνυται για ένα αγόρι να είναι πολύ συναισθηματικό. Απεναντίας πρέπει να μάθει να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του γιατί το περιμένουν εξουσιαστικές θέσεις στην κοινωνία. Όλα αυτά τα μοντέλα συμπεριφοράς και τα πρότυπα δημιουργούν το προφίλ ενός δυνατού άντρα και μιας αδύναμης γυναίκας αντίστοιχα. Οι ρόλοι διαφαίνονται ξεκάθαρα στο κοινωνικό γίγνεσθαι.
Η εσωτερική απελευθέρωση
Το γυναικείο φύλο ταλανίζεται από τους απωθημένους φόβους και τις επιθυμίες. Φόβος για την ανεξαρτησία και επιθυμία για προστασία. Ζούμε κάτω από τον κλοιό των άλλων γιατί επιθυμούμε να αναλάβει κάποιος άλλος την φροντίδα μας. Όπως όταν ήμασταν μικρές. Για το πέρασμα από την εξάρτηση στην ανεξαρτησία είναι η απαραίτητη η εσωτερική απελευθέρωση. Η εγκατάλειψη αυτής της ασυνείδητης επιθυμίας για προστασία. Η ανάγκη για μια εξωτερική αλλαγή.
Το αιώνιο «μικρό κορίτσι»
Σύμφωνα με την Τζούντιθ Κόμπερν «Όποτε η ζωή αρχίζει να γίνεται πολύ σκληρή, υπάρχει πάντα για τις γυναίκες η δυνατότητα να τα παρατήσουν και να ζητήσουν την προστασία του άντρα. Αυτή η γνώση αποδυναμώνει τη θέλησή τους να ζήσουν ανεξάρτητα». Διαιωνίζουμε ασυνείδητα τις παιδικές μας συμπεριφορές. Η αιτία του φαινομένου αποδίδεται στην έλλειψη αυτοπεποίθησης αρχικά. Έπειτα η παθητικότητα χαρακτηρίζει το γυναικείο φύλο, όπως και η εξάρτηση. Στην πραγματικότητα οι γυναίκες δεν παραιτήθηκαν ποτέ από τον ρόλο του ‘’παραχαϊδευμένου κοριτσιού’’. Αυτό διαφαίνεται μέσα από τα αντιφατικά μηνύματα που περνούν στους γύρω τους. Μια γυναίκα δυναμική και επιτυχημένη, που την ίδια στιγμή επιστρατεύει το νάζι και τη γοητεία της. Υφίστανται μια εσωτερική σύγκρουση.
Ζήτημα θηλυκότητας και το σύνδρομο της Σταχτοπούτας
Η αλήθεια είναι πως αν μια γυναίκα φερθεί πραγματικά δυναμικά και αφαιρέσει το νάζι και την τσαχπινιά, κινδυνεύει να χαρακτηριστεί ως μη θηλυκή. Μπροστά σε αυτόν τον «Φυλετικό Πανικό», όπως το ονομάζει η Κολέτ Ντόουλινγκ, η γυναίκα φοβάται την ανεξαρτησία, διότι την ταυτίζει με την αντρική συμπεριφορά. Και τότε για να ξαναβρούν την χαμένη θηλυκότητα επιλέγουν να ξεγλιστρήσουν στον ρόλο της μητέρας. Μέσα από την «Ψυχαναγκαστική Μητρότητα» εξασφαλίζουν ένα υποκατάστατο της δράσης τους μέσα στον κόσμο. Κάνουν πάλι ένα βήμα πίσω από την ανεξαρτησία, αυτή τη φορά με το πρόσχημα της μητρότητας.
Αντιφοβική Άμυνα
Ο φόβος ελλοχεύει να αναδυθεί ανά πάσα στιγμή. Τον κρύβουμε και σηκώνουμε άμυνες για να προστατευτούμε. Δημιουργούμε μια ψευτο-ανεξαρτησία που κρύβει ωστόσο την ανασφάλεια και την αβεβαιότητα. Οι αντιφοβικές γυναίκες είναι διατεθειμένες να στερηθούν τα πάντα. Επιλέγουν επαγγέλματα που μεγαλοποιούν την εικόνα τους.
Το σύνδρομο της καλής γυναίκας
Άλλος ένας τίτλος για να περιγράψει την ασυνείδητη επιθυμία της γυναίκας να μένει εξαρτημένη. Μέσα στο γάμο της, αφιερώνει όλη τη ζωή της για να φροντίζει τον άντρα της, τα παιδιά της και το σπίτι της. Οι ίδιες περιορίζουν τον εαυτό τους και τα ενδιαφέροντά τους. Γίνονται λιγότερο ικανές και την ίδια στιγμή εξυψώνουν τους άντρες τους. Ταυτίζονται και υιοθετούν τον ρόλο του κατώτερου για να εξασφαλίσουν την ασφάλεια. Επιπλέον με το πρόσχημα ότι βοηθάνε τους άντρες τους, έχουν ένα συναισθηματικό όφελος. Οι ίδιες νιώθουν πιο δυνατές.
Επιτυχία και Ευτυχία
Η ανεξαρτησία είναι στενά συνυφασμένη με την επιτυχία και την ευτυχία. Επιτυχία και ευτυχία δε ταυτίζονται λανθασμένα. Το ένα δεν συνεπάγεται το άλλο. Η ευτυχία δεν βρίσκεται αποκλειστικά στην επιτυχία. Βρίσκεται ωστόσο στην ανεξαρτησία. Και η ανεξαρτησία είναι ο δρόμος για την επιτυχία. Πολλές γυναίκες μπροστά στην θέαση των επιτευγμάτων τους γεννούν φενακισμένα εμπόδια. Με αυτό τον τρόπο γυρνούν πάλι πίσω στην ασφάλεια της εξάρτησης και την κίβδηλη ευτυχία. Παραιτούνται από τη φιλοδοξία γιατί αυτό είναι κάτι αγχώδες και απαιτεί προσπάθεια. Έτσι αίρεται το δίχτυ ασφαλείας τους.
Το πέταγμα προς την ελευθερία και το σύνδρομο της Σταχτοπούτας
Τελικώς τις γυναίκες τις χαρακτηρίζει μια αμφιθυμία ανάμεσα στο μαζί και στο χώρια. Επιθυμούν την χειραφέτηση αλλά δεν την τολμούν. Εμμένουν στην ασυνείδητη ανάγκη τους για εξάρτηση. Ορμούν προς τα εμπρός, ενώ ταυτόχρονα κρατιούνται πίσω. Η συνειδητοποίηση του φόβου και της αναγνώρισης των ικανοτήτων τους είναι το κλειδί για την ανεξαρτησία. Η ασφάλεια είναι σίγουρα επιθυμητή αλλά όχι αρκετή. Χρειάζεται να ξεπεράσουμε την εσωτερική σύγκρουση. Η θυσία που υπερνικούμε είναι ο εαυτός μας έναντι της ασφάλειας. Μας χαρακτηρίζει πλέον μια συναισθηματική ευκινησία. Είμαστε ακόμα, ελεύθερες να πετύχουμε.
Πηγή:
Κολέτ Ντόουλινγκ, Το σύνδρομο της Σταχτοπούτας, εκδ. Γλάρος (1983)
