Στη δεκαετία του 1950, δύο καρδιολόγοι, οι Meyer Friedman και Ray Rosenman, παρατήρησαν ότι πολλοί από τους ασθενείς τους παρουσίαζαν ένα συγκεκριμένο πρότυπο συμπεριφοράς: Ήταν νευρικοί, ανήσυχοι και έμοιαζε να κάθονται σε «αναμμένα κάρβουνα», καθώς κυριολεκτικά βολεύονταν στην άκρη της καρέκλας τους, σαν να βιάζονταν να φύγουν. Μάλιστα, ένας υπάλληλος σχολίασε την ασυνήθιστη τριβή των καλυμμάτων στο μπροστινό μέρος από τις καρέκλες, όταν οι καρδιολόγοι άλλαξαν κάποια στιγμή τα καλύμματα στο ιατρείο τους! (Dimatteo, 2002. Hock, 2009).
Οι Friedman και Rosenman μελέτησαν το Πρότυπο Συμπεριφοράς Τύπου Α (ΠΣΤΑ), όπως οι ίδιοι το ονόμασαν. Ο Τύπος Α θεωρείται σήμερα από πολλούς ερευνητές προγνωστικός δείκτης εμφάνισης στεφανιαίας νόσου και άλλων καρδιολογικών παθήσεων, καθώς και ανωμαλιών στην κυκλοφορία του αίματος. Πρόκειται για μία από τις πιο τεκμηριωμένες αποδείξεις της σύνδεσης ψυχισμού και σώματος (Dimatteo, 2002).
Τι είναι ο Τύπος Α;
Ο Τύπος Α αναφέρεται σε ένα σχετικά σταθερό πρότυπο ανθρώπινης συμπεριφοράς που παρουσιάζει τα εξής χαρακτηριστικά:
- έντονος αγώνας επίτευξης πολλαπλών στόχων σε όσο το δυνατόν συντομότερο διάστημα
- έντονη επιθυμία για καταξίωση και αναγνώριση
- συνεχής εμπλοκή σε πολλές δραστηριότητες
- μεγάλη ανταγωνιστικότητα (π.χ. στον τομέα της εργασίας)
- αίσθημα βιασύνης
- ανυπομονησία
- ευερεθιστότητα
- διαρκές αίσθημα πίεσης του χρόνου
- θυμός όταν κάποιος ή κάτι σπαταλά τον προσωπικό χρόνο
- χρόνια σωματική υπερδιέγερση
- μόνιμη σωματική και νοητική επαγρύπνηση
- αισθήματα εχθρότητας προς τους άλλους
Είναι εύκολο να καταλάβετε αν ανήκετε ή όχι στον Τύπο Α. Σε περίπτωση που τα περισσότερα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά εντοπίζονται και στη δική σας συμπεριφορά, τότε κατατάσσεστε σε αυτή την κατηγορία, μαζί φυσικά με πολλούς άλλους ανθρώπους.
Το αντίθετο του Τύπου Α είναι ο τύπος Β. Αυτός εμπεριέχει στην ουσία τα αντίθετα χαρακτηριστικά: Απουσία έντονης σωματικής διέγερσης, μικρότερο αίσθημα ανταγωνισμού, ανυπομονησίας κλπ.
Γιατί ο Τύπος Α αυξάνει τον κίνδυνο για καρδιοπάθεια;
Η πιο πιθανής εξήγηση στην οποία καταλήγουν οι μεταγενέστεροι ερευνητές είναι πως τα άτομα με Πρότυπο Συμπεριφοράς τύπου Α αντιδρούν με πολύ πιο μεγάλη σωματική διέγερση στις συνθήκες της ζωής, συγκριτικά με αυτούς που δεν ανήκουν σε αυτόν τον τύπο. Η υπερβολική διέγερση οδηγεί στην έκκριση ορμονών, όπως της αδρεναλίνης, που με τη σειρά τους προκαλούν αύξηση του καρδιακού ρυθμού και της πίεσης του αίματος. Με το πέρασμα του χρόνου οι αρτηρίες βλάπτονται και αυξάνεται ο κίνδυνος καρδιακών νοσημάτων. Αν συνυπάρχουν και άλλοι επιβαρυντικοί παράγοντες -π.χ. κάπνισμα, παχυσαρκία- τότε το άτομο με προσωπικότητα Τύπου Α χαρακτηρίζεται ως υψηλού κινδύνου για την εμφάνιση καρδιοπάθειας (Dimatteo, 2002. Hock, 2009).
Μπορούμε να μειώσουμε τον κίνδυνο;
Οι υγιεινές συνθήκες ζωής, όπως η τακτική άσκηση και η σωστή διατροφή, συμβάλλουν στη σωστή λειτουργία της καρδιάς. Οι άνθρωποι Τύπου Α μπορούν να παρέμβουν ενεργητικά και να προσπαθήσουν να αλλάξουν τους συνηθισμένους τρόπους σκέψης και συμπεριφοράς τους.
Προτεινόμενες λύσεις και παραδείγματα:
-Γνωσιακή αναδόμηση, δηλαδή τροποποίηση των γνωστικών σχημάτων που οδηγούν σε δυσλειτουργικές συμπεριφορές.
-Χαλάρωση
Πολλοί άνθρωποι ξεχνούν να χαλαρώσουν, θεωρώντας λανθασμένα πως η χαλάρωση είναι σπατάλη χρόνου. Εν τούτοις, ο ανθρώπινος οργανισμός έχει ανάγκη από εκφόρτωση της έντασης, έστω κι αν αυτή συμβεί για μερικά λεπτά κατά τη διάρκεια της ημέρας.
-Παρατήρηση και τροποποίηση της συμπεριφοράς, με σκοπό την ελαχιστοποίηση αντιδράσεων που διεγείρουν το κεντρικό νευρικό σύστημα.
Όταν πιάνετε τον εαυτό σας να βιάζεται, προσπαθήστε εκείνη ακριβώς τη στιγμή να τον σταματήσετε. Τα πέντε λεπτά που θα γλυτώσετε αν εκτελέσετε την πράξη σας γρήγορα δεν θα σας προσφέρουν ιδιαίτερα οφέλη. Αντιθέτως, η ηρεμία των κινήσεων προσφέρει ανακούφιση στον κεντρικό νευρικό σύστημα, διατηρώντας τον καρδιακό ρυθμό και την αρτηριακή πίεση σε φυσιολογικούς τους ρυθμούς.
Συμπεράσματα:
Ο Τύπος Α αποτελεί επιβαρυντικό παράγοντα για την υγεία της καρδιάς. Ωστόσο, μέσα από τον προσωπικό έλεγχο, προσπάθεια και εκπαίδευση, η επίδραση του Τύπου Α μπορεί να ελαχιστοποιηθεί. Η συμβουλευτική και η ψυχοθεραπεία μπορούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους να αλλάξουν τους τρόπους που αντιδρούν στην καθημερινότητά τους.
Βιβλιογραφία:
Dimatteo, M.R., & Martin, L.R. (2002). Εισαγωγή στην Ψυχολογία της Υγείας. Αθήνα: Πεδίο, 2011.
Hock, R.R. (2009). 40 ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΟΥ ΑΛΛΑΞΑΝ ΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ. Αθήνα: Τόπος, 2009.
Hersen, M., & Heiden, L.A. (1995). Εισαγωγή στην Κλινική Ψυχολογία. Αθήνα: Πεδίο, 2011.
