Μερικές φορές ο κόσμος μοιάζει βαρετός. Έχουμε καταφέρει να προσεγγίσουμε όλα τα απομονωμένα νησιά, κατακτήσαμε την αρκτική και διαπεράσαμε τις βαθύτερες ζούγκλες. Όμως, υπάρχει ακόμα ένα μέρος το οποίο παραμένει ανεξερεύνητο. Η άβυσσος. Πρόκειται για μία υγρή και θανατηφόρα έρημο, που αποτελείται από μυστηριώδη πλάσματα τα οποία ζουν στο απόλυτο σκοτάδι.
Παράκτια νερά
Όταν κοιτάμε ολόκληρη τη κλίμακα των ωκεανών της Γης, δυσκολευόμαστε να πιστέψουμε πως λιγότερο από το 2% της γήινης βιομάζας κατοικεί σε αυτούς και πως το 90% αυτού του ελάχιστου ποσοστού, ζει κοντά στην επιφάνεια, δηλαδή μέχρι τα 200 μέτρα. Πριν εμβαθύνουμε στην άβυσσο, ας ξεκινήσουμε να μιλάμε για πιο ρηχά παράκτια μέρη. Τις υφαλοκρηπίδες. Εκεί που η άβυσσος φαντάζει κάτι πολύ μακρινό, καθώς το φως μπορεί ακόμα να διαπεράσει το νερό και συνεπώς έχουμε ευνοϊκές συνθήκες για τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης. Με τη φωτοσύνθεση παράγεται φυτοπλαγκτόν. Τρισεκατομμύρια μονοκύτταρα βακτήρια και άλγη (φύκια), γίνονται τα θεμέλια για τη βάση του ωκεάνιου οικοσυστήματος. Στη συνέχεια τα παραπάνω, καταναλώνονται από μεγαλύτερα πλαγκτόν, για να φαγωθούν κι αυτά με τη σειρά τους από μεγαλύτερα είδη.
Ο πάτος τη θάλασσας, εν ολίγοις σε αυτό το βάθος, είναι συγγενής θα λέγαμε του δάσους του Αμαζονίου και συχνά είναι καλυμμένος με κοραλλιογενής υφάλους, άλγη και άλλα θαλάσσια φυτά, που κυρίαρχα έχουν το ρόλο «σπιτιού» για πολλά από τα θαλάσσια ζώα. Μέχρι εδώ όλα καλά. Στοχεύσαμε την προσοχή μας σε αυτό το σχετικά ευχάριστο περιβάλλον στο οποίο ψαρεύουμε, κολυμπάμε, μολύνουμε και μελετάμε. Ας καταδυθούμε όμως λίγο βαθύτερα…
Η ζώνη του λυκόφωτος
Βαθύτερα από τα οικεία, παράκτια νερά βρίσκουμε τα όρια της εκάστοτε υφαλοκρηπίδας και μετά από εκεί, για κάθε επιπρόσθετο μέτρο νερού το φως μειώνεται δραστικά. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχουν φυτά κι έτσι, σιγά σιγά ο βυθός αρχίζει να θυμίζει την επιφάνεια της Σελήνης. Αφήνοντας πίσω μας την υφαλοκρηπίδα μπαίνουμε στη λεγόμενη «ζώνη του λυκόφωτος». Τη πύλη για την άβυσσο. Καθώς βυθιζόμαστε παραπάνω, η πίεση του νερού αυξάνεται σε θανάσιμα επίπεδα. Ενδεικτικά, η μεγαλύτερη ανθρώπινη κατάδυση σήμερα, έφτασε στα 416 μέτρα. Σε αυτό το βάθος είναι σα να έχεις, στοιβαγμένα πάνω σου 200 αυτοκίνητα. Παρόλο που η περιοχή αυτή μοιάζει κάπως βλοσυρή, πολλά ψάρια και άλλα ζώα περνούν τουλάχιστον τη μισή ζωή τους εκεί. Την ημέρα είναι ένα καλό μέρος για ξεκούραση και ανάρρωση κρυμμένα από τους θηρευτές και τη νύχτα ανέβουν σε ρηχότερα νερά, ώστε να τραφούν από τα παράκτια φυτά.
Τι σημαίνει το φως για τα άδυτα νερά;
Στη ζώνη μεταξύ λυκόφωτος και σκοταδιού, το φως μετατρέπεται σε ισχυρό εργαλείο. Πάνω από το 90% των ειδών που κατοικούν σε αυτό, χρησιμοποιούν χημικά βιοφωταύγειας, για να παράξουν φως. Τα ζώα εκεί κάτω, ανέπτυξαν αυτή την ιδιότητα για να καμουφλαριστούν κόντρα στο ηλιακό φως, για να στέλνουν μηνύματα σε πιθανούς συντρόφους, για να μπερδεύουν και να τρομάζουν τους επιτιθέμενους ή και για να επιτίθενται τα ίδια. Ένα ακόμα εργαλείο επιβίωσης στο σκοτάδι είναι η ομαδική δουλειά. Περίπου στα 700 μέτρα συναντάμε αποικίες σιφονοφώρων. Μπορούν να φτάσουν μέχρι και τα 50 μέτρα μήκος, αλλά με πλάτος όσο ένα σκουπόξυλο. Για να προσελκύσει τη λεία της μία αποικία, παράγει ένα εκπληκτικά όμορφο μπλε ή κόκκινο φως και απλώνει μία «κουρτίνα» πλοκαμιών γεμάτη τοξικές βελόνες, οι οποίες σκοτώνουν οτιδήποτε βρεθεί κοντά τους.
Άβυσσος και θαλάσσιο χιόνι
Τα περισσότερα είδη όμως, που ζουν σε αυτό βάθος εξαρτώνται από έναν παράξενο πόρο. Το θαλάσσιο χιόνι. Κάποιου είδους λευκές νιφάδες, που βυθίζονται συνεχώς από την επιφάνεια του ωκεανού και αποτελούνται από νεκρά μέλη φυτών ή ζώων, κόπρανα, άμμο ή σκόνη. Ακόμα κι αν δεν ακούγεται ιδιαίτερα γευστικό, χωρίς αυτόν τον πόρο η άβυσσος θα ήταν αδιαμφισβήτητα ένας καλά κατασκευασμένος τόπος λιμοκτονίας.
Τέλος, αυτή είναι η περιοχή όπου μπορούν να συμβούν οι πιο συναρπαστικές θαλάσσιες μάχες. Φάλαινες επιτίθενται σε τεράστια καλαμάρια (σε μέγεθος περίπου ενός σπιτιού) και παρόλο που τα καλαμάρια αντεπιτίθενται άγρια, κατά κανόνα δεν έχουν πιθανότητα επιβίωσης, αλλά καταφέρνουν να αφήσουν μόνιμα σημάδια στο δέρμα του δολοφόνου τους. Παρακολουθήστε παρακάτω μία εικονική μάχη μεταξύ φάλαινας φυσητήρα και γιγάντιου καλαμαριού στα άδυτα της αβύσσου.
