Το Μεταθέατρο ως όρος του αρχαίου δράματος εισήχθη το 1963 από τον θεατρικό συγγραφέα και κριτικό, Lionel Abel, στη μελέτη του “Metatheatre: A new view of dramatic form”. Συνόψισε τη θεατροποίηση χαρακτήρων με επίγνωση της θεατρικότητας τους και αποδέχτηκε μετά την Αναγέννηση τον όρο “play within a play”. Πρόκειται για μια τεχνική θεάτρου που αντανακλά τον κόσμο ως μια προέκταση της ανθρώπινης συνείδησης. Χωρίς κανόνες και είναι ανοιχτή σε ευφάνταστες παραλλαγές. Πιο απλά, είναι εκείνη η μορφή θεάτρου που ξεφεύγει από τη νόρμα.
Η λέξη προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις “θέατρο” και από το πρόθεμα “μετά”. Η ίδια η πρόθεση δηλώνει πως το θέατρο και το μεταθέατρο δεν είναι δύο αντιμαχόμενα πεδία ή ασύμβατες έννοιες μεταξύ τους. Πρόκειται για την εξέλιξη σε ένα άλλο είδος θεατρικής πράξης και ερμηνείας χωρίς κατ’ ανάγκη να θεωρείται ανώτερο από το αρχικό.
Είδος και Τεχνική
Στο μεταθέατρο υπάρχει μια επική, αφηγηματική και αποστασιοποιητική τεχνική. Μέσα στην στη κύριας πλοκή – που η συνοχή της δεν διασπάται – παρεμβάλλεται μια δεύτερη πλοκή, προκαλώντας αλλαγή αφηγηματικού επιπέδου, διάλυση του χρονικού σχήματος και αφήγησης.
Αντιδρώντας στον ισχυρισμό ότι το θέατρο πρέπει να είναι ρεαλιστικό, το μεταθέατρο μεταφέρει το δράμα σε ένα άλλο επίπεδο που αποκαλύπτει αισθητικά στοιχεία που στην ρεαλιστική τους μορφή ήταν κρυμμένα. Το παίξιμο του θεάτρου μέσα στο θέατρο, δηλαδή οι δύο πλοκές, μετατρέπει τη δράση σε στιλιζαρισμένη και ταυτόχρονα δημιουργεί μια μίξη στο θεατή μεταξύ πραγματικού και φανταστικού υπό την κοινή εμπειρία.
Η δραματική ψευδαίσθηση
Ως ψευδαίσθηση στο θέατρο ορίζεται η αδιάσπαστη συγκέντρωση και αφοσίωση των φανταστικών προσώπων του έργου στις πλασματικές καταστάσεις. Οι θεατές πρέπει να γνωρίζουν πως όσα λαμβάνουν χώρα επί σκηνής δεν συμβαίνουν στην πραγματικότητα και πως όλα είναι αποτέλεσμα της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Όμως η αίσθηση του πλασματικού δεν τους εμποδίζει συμμετέχουν συναισθηματικά, και να συμπάσχουν κατά την εξέλιξη του έργου. Στο μεταθέατρο ο υποκριτής παριστάνει πως δεν είναι ενήμερος και συνειδητοποιημένος για την ύπαρξη ενός ακροατηρίου που τον παρακολουθεί με αποτέλεσμα να υποκρίνεται αφενός ότι είναι μόνος του, αφετέρου ότι είναι κάποιος άλλος χαρακτήρας και όχι αυτός που είναι στην πραγματικότητα. Σύμβαση που το κοινό αποδέχεται αβασάνιστα.
Αρνούμενο να αποδεχτεί τη σύμβαση της σκηνής, το μεταθέατρο αμφισβητεί, γελοιοποιεί και την θέτει υπό την κρίση του κοινού φωνάζοντας : “ Για το Θεό! Θέατρο παίζουμε, μην το ξεχνάς!”
Η φράση συνοψίζει τη κραυγή αγωνίας του Αισχύλου προς το κοινό, τον πρόλογο στις τραγωδίες του Ευριπίδη, την Αριστοφανική παράβαση και τα Σαιξπηρικά έργα που τοποθετούν το θεατή μεταξύ ονειρικού και πραγματικότητας .
“A play there is, my Lord, some ten words long,
Advertising
Which is as brief as I have known a play;
But by ten words, my Lord, it is too long”
(Shakespeare, W., Edition-1937, p. 79)
