
Το παρόν άρθρο αφορά μόνο τα ξενόγλωσσα βιβλία, καθώς είναι εκείνα στα οποία παρεμβαίνει η πένα του μεταφραστή. Όταν λέω «παρεμβαίνει» ουδεμία σχέση έχει με την αλλοίωση ή την παραποίηση τον όσον γράφει ο συγγραφέας.
Κάθε γλώσσα, λοιπόν, έχει τα ιδιαίτερα χαρίσματά της και την μοναδική ορολογία της αλλά και τον λεξιλογικό όγκο της. Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις όπου μια λέξη δεν μπορεί να βρει την ακριβή της μετάφραση σε κάποια άλλη γλώσσα. Το φαινόμενο αυτό, της δυσκολίας της μετάφρασης, συμβαίνει κυρίως σε όρους και ορολογίες στον επιστημονικό και ερευνητικό κλάδο. Ένα ιδιαίτερο παράδειγμα είναι πως οι Εσκιμώοι διαθέτουν πολλές λέξεις για το χιόνι, ελάχιστες όμως για την λέξη ήλιος.
Το έργο του μεταφραστή:
Καταλαβαίνουμε σαφώς πως το έργο του μεταφραστή βιβλίων είναι ιδιαίτερα δύσκολο, καθώς η μηχανική μετάφραση δεν μπορεί να εξυπηρετήσει τον σκοπό αυτό. Ο μεταφραστής θα μπορέσει να αποτυπώσει το ύφος και τον τόνο της κάθε λέξης, της κάθε πρότασης. Για αυτό τον λόγο δεν χρησιμοποιείται η μηχανική μετάφραση από κάποια εφαρμογή για παράδειγμα. Ο μεταφραστής έχει διδαχθεί και είναι έμπειρος ώστε να αναλύσει και να μεταδώσει επαρκώς σε μια άλλη γλώσσα την πολυπλοκότητα της κάθε γλώσσας. Θα αντιληφθεί τους λογοτεχνικούς όρους, τους ιδιωματισμούς, τις πρωτότυπες εκφράσεις κάθε γλώσσας και θα τις αποδώσει αντίστοιχα.
Βλέπουμε πολλές φορές έναν αστερίσκο ο οποίο μας εξηγεί εκτός από ιστορικά γεγονότα και μια φράση που χρησιμοποιούν σε κάποια γλώσσα. Αυτή η έκφραση έχει μια ιδιαίτερη σημασία για την κοινωνία από την οποία δημιουργήθηκε, και πολλές φορές δεν μπορεί να αποδοθεί επακριβώς στην γλώσσα μετάφρασης. Οφείλει ο μεταφραστής να την εξηγήσει, κάτι που απαιτεί έρευνα, πολλές γνώσεις και πείρα της γλώσσας που καλείται να μεταφράσει. Το ίδιο συμβαίνει και στους ιατρικούς, παραϊατρικούς και ψυχολογικούς όρους και λέξεις. Πολλές φορές στην σχολή μου, μας τόνισαν πως στην ψυχολογία δεν έχουμε 100% ακριβή απόδοση των λέξεων στα ελληνικά.
Ο ίδιος ο μεταφραστής πρέπει να ξέρει να γράφει, δεν απαιτείται μόνο η καλή γνώση και δεξιοτεχνία στην μετάφραση. Προσεγγίζοντας ένα βιβλίο με αγάπη και υπομονή «μπαίνει στα παπούτσια» του συγγραφέα, γίνεται ένα με την ανάσα του βιβλίου και καλείται να μεταφράσει πιστά το κείμενο αλλά ταυτόχρονα κάνοντας τις απαραίτητες αλλαγές ώστε να υπάρξει ένα άρτιο αποτέλεσμα. Ο μεταφραστής θα πρέπει να απομακρύνει το εγώ του και τις αυθαίρετες λογοτεχνικές πινελιές κατά την μετάφραση.
Μια καλή μετάφραση μπορεί να αυξήσει τις πωλήσεις ενός βιβλίου, και να αναδείξει την λογοτεχνική αξία του. Σπανίως στην σύγχρονη λογοτεχνία θα διαβάσεις βιβλία που έχουν εκδοθεί από δυο ή τρεις εκδοτικούς οίκους, άρα 2 ή 3 διαφορετικές μεταφράσεις. Η κλασσική λογοτεχνία όμως δεν είναι σπάνιο να έχει μεταφραστεί και εκδοθεί από πολλούς οίκους. Εκεί αντιλαμβάνεσαι την διαφορά.

H εμπειρία μου:
Διάβασα προσφάτως ένα βιβλίο σε δύο διαφορετικές μεταφράσεις. Στην μια μετάφραση είδα όλα όσα ήθελα να δω, η άλλη μετάφραση μου άφησε μια γλυκόπικρη αίσθηση. Το πως θα αντιληφθείς ένα βιβλίο εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον μεταφραστή. Έχουν ένα πολύ σπουδαίο ρόλο και πρέπει να αναγνωρίζονται περισσότερο. Την επόμενη φορά που θα εκτιμήσεις και θα λατρέψεις ένα βιβλίο μην πεις απλά εξαιρετικός συγγραφέας. Αναζήτησε και το όνομα του μεταφραστή και αναγνώρισε την σπουδαία δουλειά του.
Παγκόσμια ημέρα μετάφρασης, 30 Σεπτεμβρίου