Ο Απόκοπος του Μπεργαδή, ένα έργο με αινιγματική γοητεία

Απόκοπος του Μπεργαδή
Πηγή Εικόνας: georgakas.lit.auth.gr / Απόκοπος του Μπεργαδή

Χρονολόγηση και συγγραφέας του έργου.

Ο Απόκοπος του Μπεργαδή, ένα έργο με αινιγματική γοητεία, διεκδικεί μια ξεχωριστή θέση στη νεότερη ελληνική λογοτεχνία, καθώς για αρκετούς σηματοδοτεί την έναρξη αυτής, αφού πρόκειται για το πρώτο νεοελληνικό λογοτεχνικό έργο που τυπώθηκε, το 1509 στη Βενετία κι από τότε κι έκτοτε γνώρισε σημαντική αναγνώριση τόσο από το απλό αναγνωστικό κοινό, εξασφαλίζοντας εμπορική επιτυχία με αλλεπάλληλες, δυσεύρευτες, λαϊκές εκδόσεις, όσο κι από τους ίδιους τους ερευνητές, αποτελώντας με τους στίχους του εύφορο έδαφος προς ανάλυση κι ερμηνεία και προβληματίζοντας τους ακόμα κι ως προς την χρονολόγηση της συγγραφής του αλλά κι ως προς την ταυτοποίηση του συγγραφέα του.

Με τους περισσότερους μελετητές, βέβαια, πλέον, να συμφωνούν ότι ο Απόκοπος του Μπεργαδή δεν δύναται ασφαλής χρονολόγησης και να προχωρούν στη συνεκτίμηση γλωσσολογικών και μετρικών στοιχείων του κειμένου, φαίνεται πως καταλήγουμε ότι πιθανότατα γράφτηκε λίγο μετά το 1420, ενώ ως προς τον προβληματισμό σχετικά με τον συγγραφέα, υπάρχει ομοφωνία ότι το όνομα Μπεργαδής, το οποίο του αποδίδεται, δεν αποτελεί παρά μια εξελληνισμένη μορφή του ονόματος μιας οικογένειας ευγενών Βενετών (Bragadino/Bergadhin) στην Κρήτη και ειδικότερα στο Ρέθυμνο, πράγμα που δικαιολογεί την εκτεταμένη χρήση του ιδιώματος της ανατολικής Κρήτης σε ολόκληρο το έργο.

Η υπόθεση και το μήνυμα του έργου.

Ο Απόκοπος του Μπεργαδή, γραμμένος σε δημώδη βυζαντινή γλώσσα, λοιπόν, με πολλά στοιχεία του κρητικού ιδιώματος σε 556 ζευγαρωτά ομοιοκατάληκτους δεκαπεντασύλλαβους στίχους, με το τελευταίο τμήμα του να θεωρείται νόθο, κατόρθωσε να προβληματίσει ακόμα και ως προς το είδος του μηνύματος που μεταφέρει, πράγμα το οποίο οφείλεται στην ιδιάζουσα υπόθεση του.

Η υπόθεση αυτού του έργου στοιχειοθετείται πάνω σε μια ονειρική κατάβαση στον Κάτω Κόσμο, καθώς ο αφηγητής, καταβεβλημένος από την κούραση, αποκοιμιέται κι ονειρεύεται ότι έπειτα από το κυνήγι μιας ελαφίνας με απρόσμενη εξέλιξη, καταλήγει ζωντανός στον Άδη, όπου και συνομιλεί με τις σκιές δύο νεκρών αντρών, κυρίως πληροφορώντας τους, μετά από δική τους επιθυμία και παρά τους όποιους δισταγμούς του, ότι- με εξαίρεση τις μητέρες τους, ούτε καν οι σύζυγοι τους δεν θρηνούν πλέον γι’αυτούς, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα οι ίδιοι στη συνέχεια να μοιρολογούν, εξιστορώντας πως έφτασαν στον Άδη μέχρι που η αδερφή τους αλλά και νεκροί όλων των κοινωνικών τάξεων καταφτάνουν στην παρέα τους, διηγούμενοι τις δικές τους ιστορίες και φέρνοντας μηνύματα για τους ζωντανούς.

Advertising

Advertisements
Ad 14

Με αυτήν την εις Άδη κάθοδο, ο Απόκοπος του Μπεργαδή αντιπαραβάλλει τον ζοφερό Κάτω Κόσμο της ανυπαρξίας με την ίδια την ζωή, με τις ομορφιές της αλλά και με την καθημερινότητα της, την οποία και καυτηριάζει, αμφισβητώντας τις καθιερωμένες συμβάσεις της εποχής, μεταξύ των οποίων η έννοια της ανταμοιβής των καλών και της τιμωρίας των κακών, εκβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο έναν ανθρωπολογικό πεσιμισμό, ενώ ταυτόχρονα ενοχοποιεί την ηθική ανεπάρκεια του ανθρώπου και την τάση του να αναζητά την προσωπική του σωτηρία είτε στους άλλους είτε σε αστάθμητους παράγοντες, όπως η τύχη. Και το σημαντικότερο; Με τον αναγεννησιακό του χαρακτήρα, ο Απόκοπος του Μπεργαδή διακηρύσσει το δικαίωμα κάθε ανθρώπου στην εύρεση της αλήθειας, αποδοκιμάζοντας τη θεοκεντρικότητα του μεσαίωνα κι αψηφώντας την χριστιανική σωτηριολογία.

 

Πηγές:

Αλεξίου Στ. (1963), «Απόκοπος», Κρητικά Χρονικά.

Κεχαγιόγλου Γ. (1982), Απόκοπος, Απολλώνιος, Ιστορία της Σωσσάνης, Αθήνα, Ερμής.

Advertising

http://georgakas.lit.auth.gr/dimodis/index.php?option=com_chronoforms&chronoform=showErgo&ergoID=37

Περισσότερα από τη στήλη: Βιβλίο

Βιβλίο

Οι Επιβάτες της Αποβάθρας 5: Η δύναμη της ανθρώπινης σύνδεσης

Πόσες φορές έχουμε προσπεράσει αγνώστους μέσα στο μετρό, χωρίς να φανταζόμαστε πόσα θα μπορούσαμε να…

Βιβλίο

5 Βιβλία που αξίζει να πάρεις μαζί σου στις διακοπές

Οι καλοκαιρινές διακοπές είναι η ιδανική εποχή για να απολαύσεις το διάβασμα. Είτε πίνεις τον…

Βιβλίο

Ο Νίκος Δαββέτας «φυλακίζει» τη μνήμη στη νουβέλα του με τίτλο «Η δεσμοφύλακας»

Το πιο πρόσφατο έργο του βραβευμένου συγγραφέα Νίκου Δαββέτα είναι η νουβέλα με τίτλο «Η…

Βιβλίο

Βορράς και Νότος: Όταν η αγάπη συναντά την κοινωνική αντίθεση

Το «Βορράς και Νότος» της Ελίζαμπεθ Γκάσκελ είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια ρομαντική ιστορία.…

Βιβλίο

Αγώνες Πείνας: Η αρχή

Πώς ξεκίνησαν οι Αγώνες Πείνας; Όλοι ξέρουμε τους Αγώνες Πείνας: τα βιβλία, τις ταινίες, την…

Βιβλίο

Βρυκόλακες και Υπαρξισμός: Anne Rice

Οι βρυκόλακες αποτελούν κάτι παραπάνω από απέθαντα πλάσματα με κοφτερούς κυνόδοντες και ακατάσβεστη δίψα για…

Βιβλίο

Τελικά η έπαυλη Μπλάι του Henry James ήταν στοιχειωμένη;

Μετά από την αφήγηση του αρχιεπίσκοπου του Καντέρμπουρυ, ο Henry James αποφάσισε να μεταφέρει στο…