Ο Παρασκευάς Ταβελούδης, κατά κόσμων Κοσμάς Πολίτης, το 1933 δημοσιεύει την Εκάτη, το δεύτερο χρονολογικά μυθιστόρημα του μετά το Λεμονοδάσος, το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ύψιλον. Κεντρικός άξονας του βιβλίου είναι η αφήγηση της ζωής του Παύλου Καλάνη ο οποίος ψάχνοντας απεγνωσμένα να υπερβεί το ατελεύτητο αυτού του κόσμου, προσπαθεί να αλιεύσει το νόημα της ζωής μέσα από τον απόλυτο έρωτα.
Η σπουδαιότητα του συγκεκριμένου μυθιστορήματος που μοίρασε αμφίσημα συναισθήματα στους λογοτεχνικούς κύκλους της εποχής, λόγω της ελλιπούς ακόμα λογοτεχνικής του ωριμότητας, έγκειται στην σχεδόν εγκιβωτισμένη αφήγηση δύο κόσμων. Από την μια, προβάλλει η πραγματική χρονικά αφήγηση των γεγονότων και από την άλλη πλευρά εισβάλλει η μυθολογική σημειολογία που υποβόσκει σε κάθε συμβάν που λαμβάνει χώρα στα πλαίσια της εξιστόρησης. Με αυτόν τον τρόπο, αρχαιοελληνικοί μύθοι και εβραϊκά, καβαλιστικά σύμβολα διαγράφουν παράλληλη τροχιά με την επιστήμη των μαθηματικών και τους νόμους της αστροφυσικής, υφαίνοντας ένα αντιθετικό γαϊτανάκι επιστημολογίας και μεταφυσικής.
Υφολογικά ο Πολίτης επιτυγχάνει έναν καλοαναθρεμμένο, αποφθεγματικό λόγο βουτηγμένο στην ειρωνεία και τον αυτοσαρκασμό που βρίσκουν την απόλυτη έκφραση τους στους διαλόγους. Έντονα ποιητικά μοτίβα όπου προβάλλεται ο έρωτας με την ένταση των λυρικών αλλά συνάμα μελοδραματικών νεορομαντικών ποιητών της γενιάς του ’20. Όσον αφορά τον αφηγητή λόγω του ότι ο Πολίτης τον χρησιμοποιεί ως ετεροδιηγητικό και παντογνώστη, η φόρμα του γραπτού λόγου καθίσταται απολύτως ρεαλιστική. Περί το τέλος όμως το μοτίβο αυτό ανατρέπεται καθώς ο μυθιστορηματικός ήρωας παίρνει τα ηνία της αφηγήσεως δημιουργώντας ένα νεωτεριστικό ρήγμα στις κλασσικές πεζογραφικές φόρμες του ’30.
Ο τίτλος του βιβλίου υμνεί το σύμβολο της θεάς Εκάτης που αποτελεί «κυρία των τριών βασιλείων» της γης, του ουρανού και της θάλασσας ενώ σχετίζεται και με τον Κάτω Κόσμο ως «κυρία των ψυχών και των πνευμάτων». Η Εκάτη που συνδέεται με την Σελήνη είναι πάντα παρούσα μέσα στην ιστορία. Η Σελήνη, η τρισυπόστατη Εκάτη, ο φύλακας του κώνου του Ερέβους.
Αναλυτικότερα, τα θέματα με τα οποία διανθίζει τις σελίδες του βιβλίου του είναι πολυποίκιλα και κάπως μπερδεμένα μεταξύ τους. Πρόσωπα όπως ο κύριος Βενιέρης, η Έρση, ο Γιάννης Πεντελίτης και φυσικά ο πρωταγωνιστής του συγγραφέα, ο Παύλος Καλάνης υφαίνουν ένα πολύπλευρο ψυχογράφημα ανθρώπων που όμως φαίνεται να ενώνονται σε ένα μόνο πρόσωπο, παρόλο που όλοι τους έχουν κάποια ξεχωριστά χαρακτηριστικά, απόψεις ή συνήθειες που τους διαχωρίζουν από τους υπόλοιπους.
Πηγή: politeia.gr Πηγή: AlfaVita
Υπογραμμίζεται η μοναξιά του ανθρώπου, ειδικότερα τις στιγμές που περιτριγυρίζεται από άλλους αν και ο συγγραφέας βάζει τον ήρωα να την αποκηρύξει θεωρώντας πως δεν είναι το όπιο του γιατί η μοναξιά καλλιεργεί τη φαντασία και εκείνη γεννά πλασματικές συντροφιές. Υπάρχουν επίσης πάμπολλες αναφορές στον μαρξιστικό σοσιαλισμό δίνοντας έτσι μια εικόνα για τις πολιτικές πεποιθήσεις του ίδιου του Πολίτη. Θεωρώ τον κομμουνισμό σα μια εσώτερη επιθυμία του ανθρώπου να παρατήσει τον ατομισμό και να γυρίσει πίσω στην πολυσύνθετη μονάδα της ολότητας. Ειρωνικός και γλαφυρός καταδικάζει τον μαζικό καταναλωτισμό. Ποιος είναι ο σιγουρότερος τρόπος για να εξευτελιστεί ένα προϊόν; Να παραχθεί σε μεγάλη ποσότητα και να προσφερθεί στην αγορά με το τσουβάλι.
Η δημιουργία αποτελεί κεντρική ιδέα του βιβλίου. Δημιουργήσετε μονάχος το ον αυτό που αναζητάτε. Είναι στο χέρι όλων μας να δημιουργήσομε ένα ίνδαλμα. Και παρακάτω συνεχίζει, είμαστε ο Μικρόκοσμος, το αντίγραφο του Μακρόκοσμου που ονομάζουνε Δημιουργία. Ο άνθρωπος κλείνει μέσα του, δυναμικά, όλα όσα υπάρχουνε στο Σύμπαν. Κατορθώνοντας λοιπόν να εξουσιάσει κάποια σφαίρα του εαυτού του, γίνεται σύγκαιρα κυρίαρχος της αντίστοιχης σφαίρας μέσα στον Μακρόκοσμο, στο Σύμπαν…. Και όταν καταχτήσει ολοκληρωτικά τον εαυτό του, ο κόσμος όλος είναι πια δικός του. Παράλληλα, η δημιουργία αντιπαραβάλλεται με τον θάνατο και παρουσιάζει την ματαιότητα της. Στην απεραντοσύνη της ζωής ο δήμιος θάνατος έρχεται να υπενθυμίσει τον καταλυτικό του ρόλο πάνω στη ζωή αφού διαθέτει το μοναδικό προνόμιο να την αφαιρέσει.
Η Σελήνη ανεπαίσθητα, κανονικά, σέρνει αθόρυβα μέσα στην πλάση το αργοπορημένο αντιφέγγισμα κάποιας ζωής που έσβησε. Ο Πολίτης εμμέσως παρομοιάζει τους ανθρώπους λόγω της παροδικής ζωή τους με φανταστικά στοιχειά, σχεδόν σαν να μην υπήρξαν ποτέ. Αυτό που παρακινεί τη δημιουργία λέει πως είναι το ένστικτο που επιθυμεί και μέσα από το αχαλίνωτο πάθος για κάτι, δημιουργείται και πλάθεται μια καινούργια ύπαρξη.
Η αναζήτηση του απόλυτου έρωτα είναι η δεύτερη μεγαλύτερη συνιστώσα του βιβλίου που συνδέεται με το πρόβλημα της δημιουργίας. Ο ερωτευμένος γίνεται τύραννος και ταυτόχρονα σκλάβος. …Για τον έρωτα που μέσα του γεννιέται κάτι ωραίο και μεγάλο, κάτι αληθινό. Αξίζει να σημειώσω ότι η Εκάτη εικάζεται πως γράφτηκε για να δοξάσει τον απόλυτο έρωτα όπως τον ενσάρκωσαν στη γη ο Καρυωτάκης με την Πολυδούρη. Ο συγγραφέας δεν έχει επιβεβαιώσει τις φήμες όμως υπάρχουν πολλά χωρία που αποδεικνύουν την εικασία αυτή όπως το τότε σανατόριο της Σωτηρίας, στο οποίο εξέπνευσε η ποιήτρια ενώ παραβάλει αυτούσιους τους στίχους της μέσα στο βιβλίο. Τέλος αναφέρεται και στον Καρυωτάκη υπαινικτικά, έπειτα έπιανε κουβέντα μ’ εκείνον που δεν ήταν πια μαζί της. ….εκείνος πέθανε πρωτύτερα, εννοώντας τον αυτόχειρα ποιητή. Ο Πολίτης συμπεραίνει πως ο έρωτας ακτινοβολεί μόνο μέσα από τον συγκερασμό του με το αμετάβλητο του θανάτου. Μόνο ο θάνατος προσδίδει απόλυτη αξία στον έρωτα και επιτρέπει στον ερωτευμένο να τον διαπεράσει σύγκορμο η ύψιστη αυτή αποκάλυψη.
Οι ατέλειες του βιβλίου είναι εμφανείς λόγω του υπερβολικού μελοδράματος που ακολουθεί κάποιες σκηνές, τα θέματα με τα οποία ανοίγει κουβέντα με τους αναγνώστες είναι τεραστίου μεγέθους μη μπορώντας να συγχωνευτούν όλα σε ένα και μόνο βιβλίο τριακοσίων περίπου σελίδων. Τη φρόνηση του μέτρου θα την αποδείξει στα επόμενα έργα του, Ερόικα και Στου Χατζηφράγκου ξεδιπλώνοντας ακόμα περισσότερο το λογοτεχνικό του ταλέντο. Παρόλα αυτά, πρέπει κανείς να διαβάσει την Εκάτη, γιατί είναι ένα μυθιστόρημα με απαράμιλλο λυρικό κάλλος, με διαχρονικά προβλήματα που αφουγκράζεται κάθε άνθρωπος, μια ωδή για τον ανήσυχο εξερευνητή της ζωής που απαιτεί να του δοθούν τα πάντα και που πέφτει με τα μούτρα στο κυνήγι της ευτυχίας Τέλος, οι αναγνώστες θα βρουν μέσα από τα δεκάδες αποφθέγματα σοφίας που συμπυκνώνονται στο βιβλίο αυτό, το δικό τους ρητό με το οποίο θα ταυτιστούν εναρμονίζοντας ή και όχι τη ζωή τους με αυτό.
