Χαρισματικότητα: Περιγραφή

Το παρόν άρθρο εστιάζει στην χαρισματικότητα και τη σχέση της με την ψυχολογική λειτουργικότητα. Η διανοητική χαρισματικότητα είναι η διανοητική ικανότητα που είναι σημαντικά υψηλότερη από τον μέσο όρο και είναι επίσης γνωστή ως υψηλό νοητικό δυναμικό. Είναι ένα χαρακτηριστικό των παιδιών το οποίο ορίζεται ποικιλοτρόπως. Θεωρείται ότι παραμένει ως χαρακτηριστικό στην ενήλικη ζωή του ατόμου, με διάφορες συνέπειες που μελετήθηκαν σε διαχρονικές μελέτες της χαρισματικότητας τον περασμένο αιώνα. Δεν υπάρχει γενικά αποδεκτός ορισμός της χαρισματικότητας είτε για τα παιδιά είτε για τους ενήλικες, αλλά οι περισσότερες διαχρονικές μελέτες έχουν ακολουθήσει άτομα με δείκτη νοημοσύνης στο ανώτερο 2,5% του πληθυσμού—δηλαδή, άτομα με δείκτη νοημοσύνης άνω του 130. 

Οι μαθητές/μαθήτριες με χαρίσματα και ταλέντα αποδίδουν —ή έχουν την ικανότητα να αποδώσουν— καλύτερα σε σύγκριση με άλλους της ίδιας ηλικίας που έχουν παρόμοιες εμπειρίες σε έναν ή περισσότερους τομείς. Οι χαρισματικοί μαθητές/μαθήτριες προέρχονται από όλους τους φυλετικούς, εθνοτικούς και πολιτιστικούς πληθυσμούς, καθώς και από όλα τα οικονομικά στρώματα. Απαιτούν επαρκή πρόσβαση σε κατάλληλες ευκαιρίες μάθησης για να αξιοποιήσουν τις δυνατότητές τους. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι όλα τα χαρισματικά παιδιά δε μοιάζουν ή δε συμπεριφέρονται με τον ίδιο τρόπο. Η χαρισματικότητα υπάρχει σε κάθε δημογραφική ομάδα και σε κάθε τύπο προσωπικότητας. 

Χαρισματικότητα και ψυχολογική λειτουργικότητα

Υπάρχει η άποψη ότι τα χαρισματικά παιδιά διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για την εκδήλωση προβλημάτων προσαρμογής σε σύγκριση με τους μη χαρισματικούς συνομηλίκους τους. Οι υποστηρικτές αυτής της άποψης πιστεύουν ότι τα χαρισματικά παιδιά διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για την εκδήλωση συναισθηματικών και κοινωνικών προβλημάτων, ιδιαίτερα κατά την εφηβεία και την ενηλικίωση. Η υπόθεσή τους είναι ότι τα χαρισματικά παιδιά είναι πιο ευαίσθητα στις διαπροσωπικές συγκρούσεις και ότι βιώνουν μεγαλύτερη αποξένωση και περισσότερο άγχος από τους συνομηλίκους τους με IQ στον μέσο όρο ως αποτέλεσμα των γνωστικών τους ικανοτήτων.

Το παρόν άρθρο θα παρουσιάσει τον ερευνητικό σκοπό και τα ερευνητικά ευρήματα μίας πρόσφατης έρευνας που διερεύνησε τη σχέση μεταξύ της χαρισματικότητας και της ψυχολογικής λειτουργικότητας.

Advertisements

Η έρευνα της Saß και των συνεργατών της (2025)

Ενώ ορισμένες μελέτες έχουν προτείνει ότι τα χαρισματικά παιδιά κινδυνεύουν να αναπτύξουν συναισθηματικές και συμπεριφορικές διαταραχές, άλλες μελέτες έχουν προτείνει ότι έχουν ανώτερη κοινωνικοσυναισθηματική προσαρμογή σε σύγκριση με τους συνομηλίκους με IQ στον μέσο όρο. Η Saß και οι συνεργάτηες της (2025) εξέτασαν 100 χαρισματικούς μαθητές/μαθήτριες και 100 μαθητές/μαθήτριες με διανοητική ικανότητα στον μέσο όρο.

Ερευνητικά ευρήματα

Οι χαρισματικοί/ές μαθητές/μαθήτριες εμφάνισαν:

• Υψηλότερες επιδόσεις στα μαθηματικά και την ανάγνωση (τόσο σε σταθμισμένα τεστ όσο και στους βαθμούς που έλαβαν από τους εκπαιδευτικούς τους).
• Υψηλότερη μαθηματική αυτο-αντίληψη. Η μαθηματική αυτο-αντίληψη αναφέρεται στις αντιλήψεις ή τις πεποιθήσεις των μαθητών σχετικά με το πώς βλέπουν τον εαυτό τους στον συγκεκριμένο ακαδημαϊκό τομέα των μαθηματικών (Bong & Skaalvik, 2003).
• Λιγότερα εξωτερικευμένα προβλήματα, όπως αξιολογήθηκαν από τους εκπαιδευτικούς τους.
• Όλες οι άλλες συγκρίσεις αναφορικά με την κοινωνική και συναισθηματική-συμπεριφορική λειτουργικότητα των μαθητών/μαθητριών, όπως αξιολογήθηκαν από τους γονείς, τους εκπαιδευτικούς ή τους συμμαθητές/τις συμμαθήτριές τους, δεν έδειξαν διαφορές μεταξύ των χαρισματικών και των μη χαρισματικών μαθητών/μαθητριών. 

Συμπεράσματα

Η χαρισματικότητα φαίνεται να είναι ένας προστατευτικός παράγοντας παρά ένας παράγοντας κινδύνου για την ψυχολογική λειτουργικότητα. Αυτά τα ευρήματα έχουν σημαντικές επιπτώσεις για τον εντοπισμό, την υποστήριξη και την εκπαίδευση των χαρισματικών παιδιών.

Βιβλιογραφία

Bong, M., & Skaalvik, E. M. (2003). Academic self-concept and self-efficacy: How different are they really? Educational Psychology Review, 15(1), 1–40. https://doi.org/10.1023/A:1021302408382

Saß, S., Köller, O., & Zimmermann, F. (2025). Smart But Maladapted? Differences in the Psychological Functioning of Intellectually Gifted Students Compared With Average-Ability Students. Gifted Child Quarterly, 0(0). https://doi.org/10.1177/00169862241310871