Ανεξάρτητα από το αν έχουμε να κάνουμε με ένα τοπίο πλημμυρικής επιφάνειας ή ένα ολόκληρο εθνικό πάρκο, η επιτυχία ενός έργου αποκατάστασης για φυσικά τοπία εξαρτάται περισσότερο από την επανεισαγωγή συγκεκριμένων φυτικών ή ζωικών ειδών σε μια περιοχή. Μια διεθνής ομάδα ερευνητών με επικεφαλής το πανεπιστήμιο Martin Luther Halle-Wittenberg (MLU) και το Γερμανικό Κέντρο Ολοκληρωμένης Έρευνας για τη Βιοποικιλότητα (iDiv) Halle-Jena-Leipzig αποκαλύπτει ότι πρόκειται περισσότερο για να βοηθήσει το κατεστραμμένο οικοσύστημα να αναγεννηθεί και να διατηρηθεί. Στις 25 Απριλίου δημοσιεύθηκε στο τεύχος του περιοδικού Science, οι ερευνητές περιγράφουν πώς μπορούν να σχεδιαστούν και να εφαρμοστούν καλύτερα τα μέτρα αποκατάστασης – και τα οφέλη που μπορούν να έχουν για τον άνθρωπο.
Η φύση έχει πληγεί σοβαρά σε όλο τον κόσμο από την κατασκευή πόλεων, δρόμων και εργοστασίων καθώς και από εντατικές καλλιεργητικές πρακτικές. Όλα τα φυσικά τοπία έχουν καταστραφεί, με αποτέλεσμα τη συνεχή μείωση της βιοποικιλότητας. “Ως αποτέλεσμα, πολλά οικοσυστήματα δεν είναι πλέον σε θέση να εκτελούν σημαντικά καθήκοντα όπως η ρύθμιση των πλημμυρών”, λέει ο καθηγητής Henrique Pereira της MLU και της iDiv. Για αρκετές δεκαετίες έχουν διεξαχθεί έργα σε όλο τον κόσμο που στοχεύουν στην αναδημιουργία περιοχών που βρίσκονται όσο το δυνατόν πλησιέστερα στη φύση. Μια γνωστή προσέγγιση είναι η αποκαλούμενη επανάκτηση. “Η επανάσταση επικεντρώνεται στο σύνολο του οικοσυστήματος και προσπαθεί να αποκαταστήσει τη λειτουργικότητά του μέσω στοχοθετημένων μέτρων, επιτρέποντας στο οικοσύστημα να διατηρηθεί με ελάχιστη ή καθόλου ανθρώπινη διαχείριση”, εξηγεί η επικεφαλής συγγραφέας Andrea Perino, η οποία εργάζεται για το διδακτορικό της στην ερευνητική ομάδα του Pereira. Ταυτόχρονα, η επανάκτηση χρησιμεύει επίσης για να καταστήσει την αισθητική και άυλη αξία της φύσης προσιτή στους ανθρώπους.
Ένα πρωταρχικό παράδειγμα επιτυχημένου έργου ανασυγκρότησης στη Γερμανία είναι το δέλτα του ποταμού Όντερ στη λιμνοθάλασσα Szczecin που βρίσκεται κατά μήκος της ακτής της Βαλτικής μεταξύ Γερμανίας και Πολωνίας. Πολλά ζώα ζουν εδώ στην άγρια φύση, συμπεριλαμβανομένων των Θαλασσαετών, των Βίσωνων και των κάστορων. Μια ταλαντούχος τουριστική βιομηχανία έχει αναπτυχθεί στην περιοχή τα τελευταία χρόνια. “Αυτό είναι ένα καλό παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο η ανασυγκρότηση μπορεί να δημιουργήσει τόσο περιβαλλοντικά όσο και κοινωνικά οφέλη”, λέει η Perino.
Στη μελέτη τους στο περιοδικό Science , οι ερευνητές παρουσιάζουν ένα είδος σχεδίου για το πώς να σχεδιάσουν και να εκτελέσουν έργα ανασυγκρότησης για τα φυσικά τοπία. Πάνω απ ‘όλα, ζητούν μια αλλαγή προοπτικής: δεν υπάρχει ένα ιδανικό οικοσύστημα που να μπορεί να δημιουργηθεί με συγκεκριμένα μέτρα. Αντίθετα, είναι πολύ σημαντικό να εξεταστούν οι λειτουργίες του αντίστοιχου οικοσυστήματος, να αναλυθούν οι διαταραχές αυτού του συστήματος και να ληφθούν διάφορα μέτρα για την αποκατάσταση των διεργασιών που έχουν διαταραχθεί, ενώ ταυτόχρονα ελαχιστοποιείται η ανθρώπινη παρέμβαση. Σε ένα τοπίο πλημμυρικών περιοχών, για παράδειγμα, αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με την αφαίρεση των φραγμάτων που δεν χρειάζονται πλέον, υποβιβάζοντας έτσι τουλάχιστον ένα μέρος του τοπίου. Αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα οικοσύστημα για τα ζώα και τα φυτά που είχαν προηγουμένως εκτοπιστεί από τον άνθρωπο.
Είναι σημαντικό να λαμβάνουμε υπόψη τις γεωγραφικές και κοινωνικές δυνατότητες. “Τα σχέδια ανασυγκρότησης για τα φυσικά τοπία πρέπει πάντα να περιλαμβάνουν τον τοπικό πληθυσμό”, εξηγεί η Perino. Διαφορετικά, τα σχέδια δεν θα έχουν καμία πιθανότητα επιτυχίας. Ένας συμβιβασμός πρέπει να γίνει πάντα ανάμεσα σε αυτό που είναι θεωρητικά δυνατό και αυτό που είναι πραγματικά εφικτό. Δεν είναι όλες οι περιφέρειες κατάλληλες για όλα τα μέτρα αναζωογόνησης: “Δεν είναι να κατευθύνετε όλες τις ενέργειές σας προς το συγκεκριμένο στόχο της δημιουργίας ενός ιδανικού οικοσυστήματος. Τα οικοσυστήματα είναι δυναμικά και ως εκ τούτου τα μέτρα πρέπει επίσης να είναι δυναμικά”.
Επιστημονικό Άρθρο:
Andrea Perino, Henrique M. Pereira, Laetitia M. Navarro, Néstor Fernández, James M. Bullock, Silvia Ceaușu, Ainara Cortés-Avizanda, Roel van Klink, Tobias Kuemmerle, Angela Lomba, Guy Pe’er, Tobias Plieninger, José M. Rey Benayas, Christopher J. Sandom, Jens-Christian Svenning, Helen C. Wheeler. Rewilding complex ecosystems. Science, 2019
