Ο Πετράρχης αποτελεί αδιαμφισβήτητα έναν από τους διασημότερους και λαμπρότερους ποιητές της Αναγέννησης, αλλά και όλων των εποχών. Ο Ιταλός ουμανιστής φημίζεται για τον λυρισμό του και το ξεχωριστό ταλέντο του, αλλά και για τον περίφημο και κεραυνοβόλο έρωτα του με την μούσα του, Λάουρα. Αν και ο έρωτας του ποιητή δεν βρήκε ανταπόκριση, αποτέλεσε για εκείνον πηγή έμπνευσης και διατηρήθηκε στην αιωνιότητα. Ο πρόωρος θάνατος της γυναίκας έμελλε να αλλάξει για πάντα τη ζωή και τον τρόπο γραφής και έκφρασης του ποιητή. Ο ίδιος γράφει:
Ποια Νύμφη στις πηγές ή Θεά στη Χτίση
είχε τα ολόξανθα πυκνά μαλλιά της;
Και ποια καρδιά τόσες, σαν την καρδιά της,
μυστικές αρετές μπορεί να κλείσει;
Πετράρχης και Λάουρα: Η συνάντηση που γέννησε τον έρωτα και την έμπνευση
Ο Φραγκίσκος Πετράρχης φαίνεται πως συνάντησε και ερωτεύτηκε με την πρώτη ματιά την εκλεκτή της καρδιάς του, Λάουρα, στις 6 Απριλίου του 1327 στην εκκλησία Sainte – Claire d’ Avignon. Σε χειρόγραφο του για τον Βιργίλιο, το οποίο φύλαγε ως κόρη οφθαλμού, ο ίδιος ο ποιητής γράφει σχετικά:
Η Laura, που φημιζόταν για την αρετή της, και που τόσο πολύ ύμνησα στα ποιήματά μου, εμφανίστηκε στα μάτια μου για πρώτη φορά την εποχή της ανθισμένης νεότητάς μου, εν έτει 1327, στις 6 Απριλίου το πρωί στην εκκλησία Sainte-Claire d’Avignon.
Advertising
Η συνάντηση αυτή έμελλε να σημαδέψει τόσο την προσωπική ζωή του περίφημου καλλιτέχνη, όσο και την ιστορία της τέχνης. Η Λάουρα αποτέλεσε την μούσα και την έμπνευση του Πετράρχη. Εκείνος, με την σειρά του, ενέπνευσε με τα σονέτα του μεταγενέστερους ποιητές και εξακολουθεί να εμπνέει και να αποτελεί πρότυπο τελειότητας έως και τις μέρες μας. Ο έρωτας του ποιητή προς τη Λάουρα ακόμη κι αν ποτέ δεν βρήκε ανταπόκριση και αν και ακόμη και η ύπαρξη του αμφισβητείται, αποτελεί και θα αποτελεί πρότυπο του αγνού, άσπιλου και καθαγιασμένου έρωτα. Ενός έρωτα που μπορεί να αποτελέσει καλλιτεχνικό αντικείμενο, να εμπνεύσει και να μετουσιώσει την σωματική έλξη σε πνευματική διεργασία.
Η ταυτότητα και η θλιβερή κατάληξη της Λάουρας
Ελάχιστα στοιχεία είναι γνωστά σχετικά με την ταυτότητα της γυναίκας εκείνης που αποτέλεσε σύμβολο του αγνού έρωτα, όπως τον αντιλαμβάνεται ο Πετράρχης και της μούσας της λυρικής ποίησης. Οι πηγές σχετικά με την καταγωγή της βασίζονται κυρίως στην παράδοση και δεν μοιάζουν αξιόπιστες. Ωστόσο, φημολογείται πως πρόκειται για την Laura de Noves, σύζυγο του Hugo de Sade (προγόνου του περίφημου Μαρκησίου De Sade). Μάλιστα, υποστηρίζεται πως μεταξύ της Λάουρας και του Πετράρχη αναπτύχθηκε μία φιλία. Φυσικά, η οικογενειακή κατάσταση και η σεμνότητα της γυναίκας δεν θα επέτρεπαν ποτέ κάτι περισσότερο από μία τυπική σχέση.
Δυστυχώς, η Λάουρα φαίνεται πως βρήκε τραγικό θάνατο από πανώλη, ανήμερα της γνωριμίας της με τον Πετράρχη, στις 6 Απριλίου του 1348. Η θλίψη του ποιητή ήταν ανείπωτη. Μόλις πληροφορήθηκε το τραγικό γεγονός, φημολογείται πως αποτύπωσε σε ένα χαρτί τις αναμνήσεις από την αγαπημένη του και το κάρφωσε στην βιβλιοδεσία του βιβλίου του Βιργιλίου. Η κίνηση εκτός από συγκινητική είναι και συμβολική, καθώς ο Πετράρχης κατάφερε μέσω της λυρικής ποίησης να διατηρήσει ζωντανή την μορφή της στην αιωνιότητα.
Μετά την απώλεια της αγαπημένης του Μούσας, ο ποιητής αποφάσισε να εγκαταλείψει τα εγκόσμια. Άρχισε, μάλιστα, να οργανώνει την λειτουργία ενός ουμανιστικού μοναστηρίου. Εκεί θα είχε την ευκαιρία να ασχοληθεί με την έρευνα και τις τέχνες χωρίς περισπασμούς. Αν και δεν κατάφερε να ολοκληρώσει το εγχείρημα του, η τεράστια αλλαγή αποτυπώνεται στα γραπτά του, οργισμένα πλέον και θρησκευτικού περιεχομένου. Η ζωή του Πετράρχη μετά τον θάνατο της αγαπημένης του Λάουρας δεν έγινε ποτέ η ίδια.
Η Λάουρα ως καλλιτεχνικό αντικείμενο
Η μορφή τη Λάουρας αναδύεται στο έργο του Πετράρχη με έναν τρόπο μοναδικό. Δεν παρουσιάζεται ως μία θεϊκή ύπαρξη ή ως μία μορφή τυλιγμένη με κάποιο μεταφυσικό πέπλο. Αντίθετα, πρόκειται για μία ανθρώπινη παρουσία. Πρόκειται για μία γυναίκα, της οποίας η επίδραση οφείλεται στον αγνό και καθαγιασμένο έρωτα που ο ποιητής αισθάνθηκε για εκείνην. Ο ίδιος γράφει χαρακτηριστικά προς τον Giacomo Colonna το 1338:
Υπήρξε κατά το παρελθόν μία γυναίκα με εξαιρετική ψυχή, γνωστή για την αρετή και την ευγενή καταγωγή της, της οποίας η λάμψη εκθειάστηκε και το όνομά διασώθηκε ευρέως από τους στίχους μου. Η φυσική κι ανεπιτήδευτη χάρη της, όπως και η γοητεία της σπάνιας ομορφιάς της, σκλάβωσαν κάποτε τη ψυχή μου. Επί δέκα χρόνια, είχα σηκώσει το εξαντλητικό βάρος των αλυσίδων της πάνω στο σβέρκο μου, θεωρώντας ανάξιο πως ένας γυναικείος ζυγός μπορούσε να μου επιβάλλει για ένα τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα έναν τέτοιον εξαναγκασμό.
(Epistolae Metricae 1, 6).
Ο τρόπος με τον οποίο αποδίδεται αριστουργηματικά η γυναικεία μορφή στο έργο του Πετράρχη αποτυπώνεται χαρακτηριστικά στους παρακάτω στίχους:
«…Κάλλος θεϊκό στη γη μάταια ζητάει
όποιος το βλέμμα εκείνο δε γνωρίζει
με ποια χάρη σεμνή γλυκοκοιτάζει…»
Στο ίδιο σονέτο ο ποιητής γράφει για τον έρωτα και την αγαπημένη του:
«…Ο Έρωτας πώς γιατρεύει, πώς κεντρίζει,
δε νιώθει όποιος δεν είδε πώς στενάζει
και πώς μιλεί και πώς χαμογελάει…»
Ο ποιητής, όπως προαναφέρθηκε, ενέπνευσε με το εμβληματικό ποιητικό έργο του μεταγενέστερους ποιητές και συγγραφείς και όχι μόνο. Ενδεικτικό της σημαντικότατης επίδρασης του Πετράρχη στην τέχνη είναι το παρακάτω βίντεο. Σε αυτό μπορεί κανείς να απολαύσει το Σονέτο 47, το Σονέτο 104 και το Σονέτο 123 του Πετράρχη από τον περίφημο συνθέτη Franz Liszt. Η εξαιρετική καλλιτεχνική απόδοση μεταφέρει στον ακροατή το συναισθηματικό κομμάτι των έργων του ποιητή και βοηθά τον αναγνώστη να έρθει πιο κοντά στην βαθιά ανάγνωση τους.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο:
- «Όταν ο Πετράρχης ερωτεύτηκε τη Λάουρα» ανακτήθηκε από https://www.lifo.gr/team/sansimera/37303 (τελευταία επίσκεψη: 01/04/2020).
- «Φραγκίσκος Πετράρχης» ανακτήθηκε από http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-A111/262/1918,6389/ (τελευταία επίσκεψη: 01/04/2020).
- «Η γέννηση του Ευρωπαϊκού λυρισμού» ανακτήθηκε από http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=16654 (τελευταία επίσκεψη 01/04/2020).
- Petrarca Francesco, 25 Σονέτα και δύο τραγούδια, Γλυκοφρύδη Κατερίνα, Γκοβόστη, Αθήνα 1990.
- «Πετράρχης: Ιταλός λόγιος, ποιητής και ένας από τους παλαιότερους ανθρωπιστές της Αναγέννησης » ανακτήθηκε από https://www.timesnews.gr/petrarchis-italos-logios-poiitis-ka/ (τελευταία επίσκεψη 01/01/2020).
- https://www.youtube.com/watch?v=uNbYde8PG6U (τελευταία επίσκεψη 03/04/2020).
- Hendrik Slegtenhorst,«Music as the Perfecting of Poetry: Liszt – Sonetto 104 del Petrarca (c. 1846)» ανακτήθηκε από https://hendrikslegtenhorst.com/2018/06/30/liszt-sonetto104-del-petrarca-c-1846/ (τελευταία επίσκεψη 04/04/2020).
